❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.

Ndëshkimi i historisë dhe molla e sherrit Veri-Maqedonase me Bullgarinë

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Ben Andoni

Shtyrja e vazhdueshme e afateve të përgjigjeve për Censusin 2023 e ka shqetësuar shumë mjedisin shqiptar për rezultatet. Opozita ka ngritur akuza deri për shifra të manipuluara, kurse minoritetet dhe komunitetet fetare janë shqetësuar për stratigrafinë e re të komuniteteve respektive. Më në fund, INSTAT-i bëri publike të dhënat e Censusit 2023 më 28 qershor: tashmë Shqipëria kishte 2.4 milion banorë ose rreth 400 mijë banorë më pak se në vitin 2011. 

Rezultatet ishin tĂ« hidhura nĂ« tĂ« gjitha shtresĂ«zimet. PĂ«r hir tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s, Censi i 2023-shit prodhoi tĂ« dhĂ«na “interesante” dhe pĂ«rsa i pĂ«rket minoriteteve nĂ« ShqipĂ«ri. Nga shifra e saktĂ« e 2 milionĂ« e 402 mijĂ« e 113 banorĂ«ve nĂ« vendin tonĂ«, 23 485 p.sh. u deklaruan minoritarĂ« grekĂ«, por me njĂ« numĂ«r tĂ« ulĂ«t krahasuar me vitin 2011, kur u deklaruan deri 24.243 syresh (INSTAT, 2024). 

Goditjen më të madhe e ka marrë komuniteti maqedonas, i cili është përgjysmuar. Aktualisht jetojnë 2281 minoritarë maqedonas, ndërkohë që në vitin 2011 ishin deklaruar 5512 banorë syresh. Për herë të parë është llogaritur edhe minoriteti bullgar dhe boshnjak, respektivisht duke na dhënë shifrat 7057 bullgarë dhe 2963 boshnjakë. Ishte pikërisht kjo shifër e lartë e minoritetit bullgar krahasuar me atë maqedonas, e cila ka sjellë akuza për manipulim nga Partia Aleanca e Maqedonasve për Integrimin Evropian (AMIE) së të dhënave të Censit dhe jo vetëm kaq. 

Reagimi i komunitetit maqedonas tĂ« ShqipĂ«risĂ« ishte i pritur edhe i menjĂ«hershĂ«m. “Partia Aleanca e Maqedonasve pĂ«r Integrimin Evropian (AMIE), si e vetmja parti qĂ« pĂ«rfaqĂ«son interesat e komunitetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri, shpreh indinjatĂ«n dhe mospranimin e rezultateve tĂ« publikuara tĂ« Censusit 2023, duke theksuar se shifrat pĂ«r minoritetin maqedonas janĂ« tĂ« manipuluara dhe tĂ« falsifikuara. Procesi i regjistrimit tĂ« popullsisĂ« nuk ishte i drejtĂ« dhe transparent dhe, nuk u zbatuan as standardet ndĂ«rkombĂ«tare dhe as ato tĂ« Eurostat-it”, janĂ« shprehur zyrtarisht ata. 

Nuk ka qĂ«ndruar pasive dhe Ministria e Jashtme e RepublikĂ«s sĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut, e cila shprehu shqetĂ«simin pĂ«r tĂ« dhĂ«nat e regjistrimit tĂ« kryera nĂ« ShqipĂ«ri nĂ« vitin 2023 pĂ«r shkak tĂ« “publikimit tĂ« tĂ« dhĂ«nave paraprake tĂ« cilat, pĂ«r fat tĂ« keq, nuk pasqyrojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« adekuate numrin real tĂ« maqedonasve etnikĂ« nĂ« vend”. Ministria e Jashtme nĂ« Shkup ka shprehur pakĂ«naqĂ«si dhe reagim tĂ« fortĂ« edhe pĂ«r pĂ«rdorimin e fjalĂ«s “Maqedonasit e Veriut“.

Nga ana tjetĂ«r, shoqata “Prosperitet Golloborda” Ă«shtĂ« shprehur e ngazĂ«llyer pĂ«r shifrat. Kryetari i saj Haxhi Pirushi, u shpreh tejet i gĂ«zuar pĂ«r rezultatet e Censusit 2023: “Organizimi ynĂ« u krijua mĂ« 5 Maj tĂ« vitit 2000, pĂ«r ta vĂ«rtetuar e mbrojtur gjuhĂ«n e trashĂ«guar bullgare. Shteti ynĂ«, ku jetojmĂ«: Kuvendi, Qeveria mori njĂ« vendim historik tĂ« pa bĂ«rĂ« prej askujt mĂ« parĂ«, pasi nuk na ishte njohur kjo e drejtĂ« prej vitit 1938, kur pati njĂ« njohje por pa u zbatuar”, tha ai pĂ«r Faktoje.

Anipse, protesta dhe indinjata e komunitetit veri-maqedonas nuk Ă«shtĂ« ndalur. “NĂ« 11 censuset e realizuara nĂ« ShqipĂ«ri pĂ«rgjatĂ« 100 viteve, asnjĂ« banor nuk Ă«shtĂ« deklaruar bullgar. NĂ« asnjĂ« raport monitorues tĂ« organizatave ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« cilat merren me respektimin e tĂ« drejtave tĂ« minoriteteve siç Ă«shtĂ« KĂ«shilli i EvropĂ«s i cili monitoron zbatimin e KonventĂ«s KuadĂ«r pĂ«r Mbrojtjen e tĂ« Drejtave tĂ« Pakicave KombĂ«tare nuk Ă«shtĂ« evidentuar ekzistenca e njĂ« minoriteti bullgar nĂ« ShqipĂ«ri. Edhe nĂ« Raportin e ParĂ« pĂ«r tĂ« Drejtat e Pakicave KombĂ«tare tĂ« Avokatit tĂ« Popullit nga viti 2015 nuk Ă«shtĂ« evidentuar ekzistenca e minoritet bullgar nĂ« ShqipĂ«ri”, Ă«shtĂ« shprehur kryetari i AMIE Vasil Steriovski pĂ«r Faktoje.al.

Të pakënaqur me shifrat kanë mbetur edhe dy komunitetet kristiane në vend. Census-2023 ka llogaritur 4 për qind që janë identifikuar si ateistë: 1.1 milionë janë shpallur myslimanë, katolikë janë shpallur 202 mijë, ortodoksë 174 mijë dhe bektashinj 116 mijë. Kisha katolike pasi ka gjykuar për rezultatet, duke theksuar largimin, kuptohet dhe mes anëtarëve të komunitetit, ka pranuar se nuk mund të gjykojnë nëse realisht është ky numri i vërtetë i katolikëve në Shqipëri! Kisha ortodokse ka qenë më direkte dhe e ashpër në qëndrimin e saj duke i quajtur rezultatet e Censit 2023 për numrin e të krishterëve orthodhoksë se nuk pasqyrojnë realitetin.

Ndërsa në rastin e minoritetit grek dhe komuniteteve fetare, shqetësimi i numrave ka qenë i pranishëm por edhe i justifikueshëm, peshën më të madhe të problemit e ka marrë shqetësimi i komunitetit veri-maqedonas ndaj atij bullgar.

Konflikti shqiptar i komuniteteve të afërta etnike nuk është i rastësishëm. Bullgaria dhe Maqedonia e Veriut janë në mosmarrëveshje të mëdha qysh me ndarjen e kësaj të fundit në ish-Jugosllavi, e cila ndryshe nga republikat e tjera u shkëput pa probleme lufte. Problemet mes tyre kanë rrokur çështjet e identitetit, gjuhës dhe historisë, duke arritur kulmin gjatë tre viteve të fundit në një bllok të vazhdueshëm bullgar për integrimin e Shkupit zyrtar në Bashkimin Evropian.

Kuvendi i ShqipĂ«risĂ«, me njĂ« konsensus mes forcave kryesore politike nĂ« vitin 2017 miratoi ligjin “PĂ«r mbrojtjen e pakicave kombĂ«tare nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ«â€. NĂ« kuptimin e kĂ«tij ligji, pakicat kombĂ«tare nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ« janĂ« pakicat greke, maqedonase, arumune, rome, egjiptiane, malazeze, boshnjake, serbe dhe bullgare.

Asokohe kryeministri bullgar Bojko Borisov e cilĂ«soi si njĂ« arritje historike pĂ«r BullgarinĂ« faktin qĂ« ShqipĂ«ria njohu minoritetin bullgar nĂ« vend: “Pas 104 vitesh ShqipĂ«ria e njohu bashkĂ«sinĂ« etnike bullgare. Kjo njohje Ă«shtĂ« rezultat i pĂ«rpjekjeve tĂ« jashtĂ«zakonshme qĂ« diplomacia bullgare ka bĂ«rĂ« nĂ« mbrojtje tĂ« tĂ« drejtave tĂ« bullgarĂ«ve jashtĂ« kufijve tĂ« vendit”.

Kryeministri bullgar në postimin e tij, menjëherë pas miratimit, i dedikoi një falënderim të veçantë kryeministrit shqiptar Edi Rama, i cili sipas Borisov mbajti premtimin që të mos shkeleshin interesat e komunitetit bullgar në Shqipëri.

“MegjithĂ«se nĂ« projektligjin e depozituar nĂ« Parlament nga Ministria pĂ«r EvropĂ«n dhe PunĂ«ve tĂ« Jashtme parashikohej njohja e tetĂ« pakicave kombĂ«tare ekzistuese (GrekĂ«t, Maqedonasit, VllehĂ«t, SerbĂ«t, MalazezĂ«t, BoshnjakĂ«t, RomĂ«t dhe EgjiptianĂ«t), nĂ« momentin e fundit, vendi ynĂ« iu nĂ«nshtrua presioneve nga Bullgaria me veton e anĂ«tarĂ«simit nĂ« Bashkimin Evropian dhe me kĂ«tĂ« ligj u njoh njĂ« pakice jo-ekzistente bullgare nĂ« ShqipĂ«ri. AtĂ«herĂ« kemi reaguar si minoritet maqedonas se njohja e minoritetit jo-ekzistues bullgar do tĂ« thotĂ« gjenocid pĂ«r minoritetin maqedonas sepse Bullgaria kĂ«rkon minoritet nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas pĂ«rgjatĂ« kufirit shqiptaro-maqedonas. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, nĂ«nvizuam se Bullgaria do keqpĂ«rdorte qenien e saj anĂ«tar e Bashkimit Evropian pĂ«r tĂ« thelluar synimin e mĂ«sipĂ«rm: Asimilimin e komunitetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri dhe krijimin e njĂ« komuniteti bullgar inekzistent”, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur kryetari i AMIE Vasil Steriovski Faktoje.al.

Po, ndĂ«rsa pakica maqedonase veriore nĂ« ShqipĂ«ri ka reaguar ashpĂ«r, duket se shteti i MaqedonisĂ« sĂ« Veriut ka qenĂ« i kujdesshĂ«m. Drejtori i Entit ShtetĂ«ror tĂ« Statistikave tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut Apostol Simovski deklaroi se fakti qĂ« njĂ« pjesĂ« e popullsisĂ« shqiptare u identifikua si bullgare gjatĂ« regjistrimit pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rpjekjeve tĂ« konsiderueshme bullgare nuk e konsideroi dĂ«shtim nga ana e ShqipĂ«risĂ« por ai vuri nĂ« dukje se regjistrimi potencialisht mund tĂ« pĂ«rsĂ«ritet. “Kudo nĂ« botĂ«, nĂ« vendet ku mblidhen tĂ« dhĂ«nat e identitetit etnik, ky informacion duhet tĂ« pasqyrojĂ« vullnetin e lirĂ« tĂ« personit qĂ« e jep atĂ«â€, tha Simovski.

NdĂ«rkohĂ« qĂ« pakica bullgare e quan si sukses. “UnĂ« e kam filluar punĂ«n pĂ«r kĂ«tĂ« problem nĂ« vitin 1993. Zyrtarisht nĂ« vitin 2000 me vendim gjykate
Kush bĂ«n mohimin e identitetit tonĂ« pĂ«r ne po bĂ«n njĂ« gabim anti- historik e tĂ« pavĂ«rtetĂ«, gjĂ« qĂ« çon nĂ« gjĂ«ra të pavĂ«rteta”, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur Haxhi Pirushi nga shoqata “Prosperitet Golloborda” Faktoje.al.

Historia e re e trajtimit tĂ« kĂ«saj pakice nis me rrugĂ«n bullgare drejt EuropĂ«s. LĂ«vizjet e njĂ« pjese tĂ« minoritarĂ«ve, njohur si goranĂ« (por qĂ« shqiptarĂ«t i identifikonin me pasardhĂ«sit e BogomilĂ«ve), pĂ«r tĂ« marrĂ« pasaportat bullgare u intensifikuan shumĂ« pas hyrjes sĂ« BullgarisĂ« sĂ« BE. NĂ«ntĂ« fshatrat, qĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« zonĂ«n e GorĂ«s nĂ« Verilindje tĂ« vendit popullohen nga banorĂ« qĂ« kanĂ« trashĂ«guar gjuhĂ«n sllave tĂ« ngjashme me atĂ« maqedonase, e qĂ« mendohet se janĂ« ngulur aty mes shekujve XI dhe XIII, kohĂ« kur Bullgaria u pĂ«rfshi nga lĂ«vizja bogomile-qĂ« banorĂ«t e shqipĂ«rojnĂ« “tĂ« dashurit e Zotit”.

E vĂ«rteta Ă«shtĂ« se pas viteve ’90, komuniteti u tundua shpesh nga ofertat pĂ«r nĂ«nshtetĂ«si ballkanase. SerbĂ«t erdhĂ«n qysh nĂ« fillim tĂ« viteve ‘90 dhe u pĂ«rpoqĂ«n pa sukses ta pĂ«rgatisin GorĂ«n si minoritet tĂ« tyren nĂ« ShqipĂ«ri. Maqedonasit shkuan mĂ« tej duke u premtuar edhe pasaporta goranĂ«ve. Por, vetĂ«m bullgarĂ«t, ia dolĂ«n t’i pĂ«rfshinin nĂ« interesat e tyre. Media shqiptare e trajtoi problemin qysh nĂ« vitin 2015, kur fshatrat e Shishtavecit dhe Zapodit u vendosĂ«n nĂ« fokusin e medias pĂ«r tĂ« ilustruar fluksin e lartĂ« tĂ« largimeve nga ShqipĂ«ria dhe kĂ«rkesave pĂ«r azil drejt vendeve tĂ« BE-sĂ«. Realiteti ishte se pasaportat e reja bullgare i ndihmuan shumĂ« banorĂ«, qoftĂ« dhe ata qĂ« s’ishin goranĂ«, por qĂ« njihnin gjuhĂ«n pĂ«r tĂ« nisur njĂ« jetĂ« tĂ« re nĂ« PerĂ«ndim, shumĂ« herĂ« mĂ« tĂ« favorizuar se mijĂ«ra shqiptarĂ« qĂ« pĂ«rfunduan nĂ« kampet e azilkĂ«rkuesve (Ibid). TĂ« mos harrojmĂ« se sot, pasaportat bullgare u mundĂ«sojnĂ« qytetarĂ«ve tĂ« hyjnĂ« pa vizĂ« nĂ« 171 shtete.

Duke u kthyer pas nĂ« histori, vakumi qĂ« la politika bullgare nĂ« kohĂ«n e komunizmit, shtuar me politikĂ«n e ish-JugosllavisĂ« dhe realiteti i shtetformimit tĂ« shtetit tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut u reflektua me njĂ« intensitet tĂ« madh pas viteve ’90 me pĂ«rplasjet e Sofjes dhe Shkupit zyrtar.

“Ligji nuk pĂ«rcaktonte se ku jeton ky minoritet nĂ« ShqipĂ«ri, por Bullgaria, duke u mbĂ«shtetur nĂ« kĂ«tĂ« ligj, shtriu propagandĂ«n e saj nĂ« rajonet ku tradicionalisht banon minoriteti maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri: nĂ« zonat e PrespĂ«s, GollobordĂ«s, GorĂ«s, si dhe nĂ« fshatin VĂ«rnik nĂ« zonĂ«n e Devollit. Pas ‘njohjes’ sĂ« minoritetit bullgar, filloi fushata e ashpĂ«r e Sofjes pĂ«r tĂ« mohuar dhe asimiluar minoritetin maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri. Bullgari çdo muaj organizonte ekskursione falas pĂ«r tĂ« rinjtĂ« nga zonat e GorĂ«s, GollobordĂ«s, PrespĂ«s dhe VĂ«rnikut. Jepte bursa pĂ«r studime falas nĂ« universitetet bullgare, si dhe bursa falas pĂ«r studime pasuniversitare dhe doktorature. Ambasada Bullgare formonte shoqata, duke financuar projekte tĂ« ndryshme nĂ« zonat ku tradicionalisht jetojnĂ« Maqedonasit nĂ« ShqipĂ«ri. Fondacione tĂ« ndryshme nga Bullgaria jepni donacione tĂ« ndryshme pĂ«r shkollat, bashkitĂ«, qendrat shĂ«ndetĂ«sore, sillnin doktora nga Bullgaria pĂ«r tĂ« kryer kontrolle falas nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas etj.”, shprehet i indinjuar Sterivski i AMIE pĂ«r Faktoje.al.

“Pas fillimit tĂ« ndĂ«rtimit tĂ« demokracisĂ« nĂ« ShqipĂ«ri filluan proceset e vetĂ«identifikimit tĂ« pakicĂ«s bullgare si bullgarĂ«â€, pohon historiani Tashev. Sipas fjalĂ«ve tĂ« tij bullgarĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri kurrĂ« nuk kanĂ« qenĂ« diskriminuar. “NĂ« vitin 1991 aty janĂ« regjistruar organizatat e para tĂ« bullgarĂ«ve, kurse dy vjet mĂ« vonĂ« tek ne vijnĂ« tĂ« rinjtĂ« e parĂ«, tĂ« cilĂ«t dĂ«shirojnĂ« tĂ« studiojnĂ« nĂ« universitetet bullgare. AtĂ«herĂ« filloi dhe veprimtaria e qĂ«llimshme pĂ«r njohje zyrtare tĂ« minoritetit bullgar nĂ« ShqipĂ«ri gjĂ«, e cila u realizua nĂ« vitin 2017. Sot mĂ«simi i gjuhĂ«s letrare bullgare Ă«shtĂ« prioritet pĂ«r bashkatdhetarĂ«t tanĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, ku janĂ« tri shkolla bullgare tĂ« sĂ« dielĂ«s dhe 700 tĂ« rinj kanĂ« mbaruar arsimin e lartĂ« tek ne”.

Tabloja vjen ndryshe nga pĂ«rfaqĂ«suesi i lartĂ« i komunitetit maqedonas verior nĂ« vend, Steriovski. “NjĂ« nga masat pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« minoritet artificial bullgar nĂ« ShqipĂ«ri, tĂ« cilĂ«n Bullgaria e zbatoi, duke pĂ«rfituar nga situata e dobĂ«t ekonomike e minoritetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri dhe qytetarĂ«ve shqiptarĂ« sĂ« bashku, ishte dhĂ«nia e pasaportave bullgare pĂ«r tĂ« gjithĂ« qytetarĂ«t shqiptarĂ«. Maqedonasit dhe ShqiptarĂ«t paguanin mijĂ«ra euro tĂ« marrin pasaportĂ« bullgare dhe tĂ« shkojnĂ« pĂ«r tĂ« punuar nĂ« PerĂ«ndim, duke pĂ«rdorur privilegjet e vendeve anĂ«tare tĂ« BE-sĂ«. Ky Ă«shtĂ« njĂ« biznes me vlerĂ« miliona euro, qĂ« funksionon jo vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri, por nĂ« shumĂ« vende jo tĂ« BE-sĂ«, si Maqedonia, Kosova, Serbia, Ukraina, Moldavia e tĂ« tjera. Kjo propagandĂ« bullgare u intensifikua veçanĂ«risht nĂ« prag tĂ« censusit 2023 nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« Bullgaria tĂ« justifikojĂ« politikĂ«n agresive por edhe paratĂ« qĂ« i harxhonte me çdo kusht pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« njĂ« pakicĂ« bullgare nĂ« ShqipĂ«ri”, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur ai Faktoje. al.

Problemi i shifrave tĂ« censusit ka sjellĂ« mĂ« shumĂ« probleme mes vetĂ« politikĂ«s shqiptare. Znj. Ines Nurja, drejtuese e departamentit tĂ« statistikave nĂ« PartinĂ« Demokratike ka deklaruar se janĂ« manipuluar tĂ« dhĂ«nat si me numrin e popullsisĂ« ashtu dhe me atĂ« tĂ« banesave. “Sipas INSTAT popullsia nĂ« ShqipĂ«ri Ă«shtĂ« 2.4 milionĂ« dhe pĂ«r 12 vjet janĂ« shtuar vetĂ«m 70 mijĂ« banesa. Ky Ă«shtĂ« njĂ« mashtrim krye e kĂ«put”,  deklaroi ajo nĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtyp. NdĂ«rkohĂ« ka sjellĂ« si referencĂ« tĂ« dhĂ«nat nga EUROSTAT, tĂ« cilat sugjerojnĂ« se nga ShqipĂ«ria janĂ« larguar mbi 900 mijĂ« banorĂ« vetĂ«m nĂ« vendet e Bashkimit Evropian, shifĂ«r qĂ« bie ndesh me shifrĂ«n popullsisĂ« tĂ« nxjerrĂ« nga INSTAT. “E dyta, numri i banesave nuk mund tĂ« jetĂ« shtuar vetĂ«m me 70 mijĂ« pĂ«r 12 vite sepse nĂ« njĂ« llogaritje tĂ« thjeshtĂ« vetĂ«m nĂ« TiranĂ« pĂ«r 3 muaj Erjon Veliaj ka dhĂ«nĂ« 231 mijĂ« metra katrorĂ« pĂ«r ndĂ«rtim”, tha mĂ« tej zyrtarja e PD-sĂ«.

Drejtoresha e INSTAT, Elsa Dhuli, nga ana tjetĂ«r, Ă«shtĂ« munduar tĂ« jetĂ« e qetĂ« dhe ka treguar metodologjinĂ« dhe arsyet e vonesave! Censet kanĂ« ofruar tĂ« dhĂ«na tĂ« vlefshme pĂ«r tĂ« hartuar politika mĂ« tĂ« mira nĂ« tĂ« gjitha fushat, arsim, shĂ«ndetĂ«si, ekonomi dhe zhvillim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m. “Ky cens, vlerĂ«soi nĂ« territorin shqiptar nĂ« datĂ« 18 shtator 2023, 2 412 113 banorĂ«, tĂ« cilĂ«t pĂ«rbĂ«jnĂ« 755 950 familje, me madhĂ«si mesatare 3.2 anĂ«tarĂ« pĂ«r familje, tĂ« cilĂ«t jetojnĂ« nĂ« 1 082 529 banesa tĂ« zakonshme”. NdĂ«rkohĂ« qĂ« ka zbuluar problematikat zyrtare pĂ«r zhvillimin e kĂ«tij Censi qĂ« nga tĂ«rmeti, tĂ« pandemia dhe gjetja e punonjĂ«sve nĂ« çdo njĂ«si gjeografi tĂ« vendit.  

“Aplikuam teknologji dhe ndeshĂ«m sfida nĂ« marrjen nĂ« informacionin nĂ« terren. Kemi punuar me seriozitet. Siguria qĂ« tĂ« dhĂ«nat tĂ« jenĂ« tĂ« mbrojtura ishte njĂ« sfidĂ«. PĂ«rdorĂ«m njĂ« sistem gjeo-hapsinor tĂ« digjitalizuar dhe metodologjitĂ« shin tĂ« harmonizuara me standardet”, tha ajo (Ibid).

“Procesi i regjistrimit tĂ« popullsisĂ« nuk ishte i drejtĂ« dhe transparent, dhe nuk u zbatuan standardet ndĂ«rkombĂ«tare dhe ato tĂ« Eurostatit. MĂ«nyra se si u zhvillua Censusi vitin e kaluar dhe mbledhja e tĂ« dhĂ«nave mbi pĂ«rkatĂ«sinĂ« etnike Ă«shtĂ« kryer me shkelje te shumta gjatĂ« procesit. NjĂ« pjesĂ« tĂ« anketuesve sidomos nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas kanĂ« qenĂ« nĂ«n kontroll tĂ« BullgarisĂ« dhe hapur kanĂ« punuar nĂ« shkelje tĂ« ligjit pĂ«r regjistrimin e sa mĂ« shumĂ« personave si bullgar”, Ă«shtĂ« shprehur Steriovski pĂ«r Faktoje.al. 

Zyrtarisht ka njĂ« lloj mirĂ«kuptimi nga vetĂ« pala veri-maqedonase. Sa i pĂ«rket thirrjeve pĂ«r pĂ«rsĂ«ritjen e gjithĂ« operacionit, Simovski thekson se Ă«shtĂ« i mundshĂ«m, por shumĂ« i kushtueshĂ«m dhe se vendimi i takon qeverisĂ« shqiptare, duke theksuar se si shembull kemi pĂ«rsĂ«ritur edhe regjistrimin e popullsisĂ« nĂ« vitin 1991. “E dini, kĂ«to operacione janĂ« shumĂ« tĂ« shtrenjta. Por ajo pĂ«r tĂ« cilĂ«n kam besim dhe nuk mund tĂ« fajĂ«soj kolegĂ«t e mi nĂ« ShqipĂ«ri, Ă«shtĂ« se sipas rregullave, zgjidhjeve metodologjike dhe tĂ« gjitha standardeve, pĂ«r tĂ« cilat jam plotĂ«sisht i vetĂ«dijshĂ«m, askush nuk ka ndikuar nĂ« tĂ« dhĂ«nat. ËshtĂ« njĂ« deklaratĂ« personale. Nuk mund tĂ« detyrosh dikĂ« tĂ« deklarojĂ« diçka dhe nuk mund tĂ« thuash se mĂ« parĂ« nuk ka pasur bullgarĂ« dhe se ata nuk duhet tĂ« deklarohen si tĂ« tillĂ«â€, shtoi Simovski.

Duket sikur pala maqedonase-veriore Ă«shtĂ« pajtuar disi me situatĂ«n dhe kritikat kryesore i ka lĂ«nĂ« pĂ«r paraardhĂ«sit e tyre nĂ« politikĂ«. “NĂ« periudhĂ«n e ardhshme, Ministria e Jashtme (Republika e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut) do tĂ« bashkĂ«punojĂ« intensivisht me pĂ«rfaqĂ«suesit kompetent tĂ« autoriteteve dhe me pĂ«rfaqĂ«suesit e komunitetit maqedonas nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ« pĂ«r promovimin e tyre kulturor dhe social nĂ« kuadĂ«r tĂ« shoqĂ«risĂ« shqiptare, e cila, pĂ«r fat tĂ« keq, duhet thĂ«nĂ« se Ă«shtĂ« lĂ«nĂ« plotĂ«sisht e neglizhuar nga formacioni i mĂ«parshĂ«m politik nĂ« vendin tonĂ«â€, thuhet nĂ« deklaratĂ«n e MinistrisĂ« sĂ« Jashtme tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut.

Regjistrimi i parĂ« i popullsisĂ« nga shteti i pavarur shqiptar rezulton nĂ« vitin 1923 nga qeveria e kryeministrit Noli, ku nĂ« vend rezultuan 823 mijĂ« banorĂ«. QĂ« nga kjo nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« bĂ«rĂ« gjithsej 11 regjistrime tĂ« popullsisĂ« me periodicitet njĂ« herĂ« nĂ« 10 vite. NjĂ« regjistrim tjetĂ«r u bĂ« nĂ« kohĂ«n e mbretit Zog (1930) nĂ« bazĂ« tĂ« deklarimi i lirĂ« i moshĂ«s pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« dokumenteve tĂ« identifikimit, ku popullsia e regjistrua rezultoi 833,600 banorĂ« me njĂ« shtesĂ« 19,200 banore ose 2.4% mĂ« shumĂ« se mĂ« 1923. Regjistrimi parĂ« pas luftĂ«s u bĂ« nga qeveria komuniste e Enver HoxhĂ«s nĂ« vitin 1945. Regjistrimi u krye kryer nĂ« njĂ« ditĂ« (“dita me ndalim qarkullimi”), mĂ« 30 shtator 1945 dhe popullsia rezultoi me 1.122.000 banore me njĂ« rritje 288 mijĂ« banore ose 34.6% mĂ« shumĂ« se nga regjistrimi i vitit 1930. GjatĂ« regjimit Komunist popullsia e ShqipĂ«risĂ« u zgjerua me 183 % ose me rreth 2 milionĂ« banorĂ«. Zgjerimi i shpejtĂ« i popullsisĂ« solli edhe fundin e regjimit komunist, pasi nĂ« njĂ« ekonomi totalisht tĂ« mbyllur burimet e brendshme ishin tĂ« pamjaftueshme pĂ«r njĂ« popullsi tĂ« re nĂ« moshe qĂ« po rritej me ritme aq tĂ« shpejta.

Censi i radhës ishte programuar për vitin 2020, por fillimisht u shty për shkak të pandemisë, me 2021 për shkak të zgjedhjeve parlamentare dhe këtë vit edhe për arsye të bllokimit të tenderit të tabletave.  Sipas INSTAT, Censi i radhës synonte mbledhja e Numrit Personal të Identifikimit (ID), krijimin e një data bazë me të dhënat historike të Censeve, i aksesueshëm për përdoruesit, prodhimin e treguesve në kuadër të OZhQ,  Ri-inxhinierimin e Sistemit të Informacionit Gjeografik (GIS), mbledhjen e të dhënave përmes tabletave dhe ndërtimin e regjistrave statistikorë të Popullsisë, Ndërtesave dhe Banesave bazuar në të dhënat e Censit. 

The post Ndëshkimi i historisë dhe molla e sherrit Veri-Maqedonase me Bullgarinë appeared first on Faktoje.al.

❌