Profesori i marrĂ«dhĂ«nieve ndĂ«rkombĂ«tare, Emilio Ăika thotĂ« se Irani po pĂ«rpiqet qĂ« tĂ« marrĂ« drejtimin e botĂ«s islame. I ftuar nĂ« emisionin âReal Storyâ, Ăika deklaroi se marrĂ«dhĂ«niet qĂ« ka krijuar me vende si Rusia apo Kina e bĂ«jnĂ« atĂ« tĂ« jetĂ« njĂ« faktor i rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« rajonin e Lindjes sĂ« Mesme.
Ndërkohë, kapiteni Artur Meçollari, duke komentuar sulmin e befasishëm të Hamasit në Izrael një vit më parë, thotë se kjo lëvizje u bë për të tërhequr vëmendjen nga lufta në Ukrainë. Eksperti për çështjet ndërkombëtare, Ledion Krisafi shtoi se përpos luftës në Ukrainë, një tjetër faktor që ka ndikuar është edhe kontrolli i gadishullit të Sinait nga grupet islamike.
Sipas ĂikĂ«s, Izraeli mund tĂ« ketĂ« qĂ«llim edhe ndryshimin e kufijve territorialĂ« dhe politikĂ«. Kjo gjĂ«, shtoi ai, u vu re edhe nĂ« retorikĂ«n e pĂ«rdorur gjatĂ« fjalimit nĂ« OKB.
Pjesë nga diskutimi në studio:
Emilio Ăika: Irani Ă«shtĂ« pĂ«rpjekur tĂ« marrĂ« drejtimin e botĂ«s islamike, duke shtrirĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« kapilare atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« ndikimi i tij jo vetĂ«m nĂ« organizata tĂ« tilla, por duke u shndĂ«rruar edhe si njĂ« vend qĂ« ka marrĂ«dhĂ«nie tĂ« rĂ«ndĂ«sishme ndĂ«rkombĂ«tare. Duke analizuar marrĂ«dhĂ«niet qĂ« ka me FederatĂ«n Ruse me furnizimin me armatime nĂ« konfliktin nĂ« UkrainĂ«, duke patur marrĂ«veshje me KinĂ«n e shndĂ«rron atĂ« nĂ« njĂ« aktor tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m ndĂ«rkombĂ«tar nĂ« rajon, gjĂ« qĂ« pĂ«rcjell nĂ« kĂ«to organizata tĂ« njohura terrorriste nga PerĂ«ndimi, janĂ« nĂ« kundĂ«rshtim tĂ« plotĂ« nga vendet e tjera arabike. I shohin kĂ«to organizata si cenim tĂ« regjimit tĂ« tyre politike. Madje, edhe pĂ«r çështjen tashmĂ« nuk po flitet mĂ« pĂ«r Rripin e GazĂ«s, por pĂ«r rindĂ«rtimin e kĂ«saj zone, apo edhe mĂ« gjerĂ«.
Artur Meçollari: Gaza ishte e befasishme. Ka mungesë koordinimi dhe koncepti. Ishte e pamundur të dalloheshin luftëtarët nga jo luftëtarët, gjë që është në shkelje të të drejtës ndërkombëtare. Por Libani ka veçori tjetër. Hamasi ka qenë dhe vazhdon të jetë ajo që ka ngelur një proksi i Iranit, pavarësisht se pas Iranit qëndron Rusia. Ishte momenti që kërkohej një tërheqjeje vëmendjeje nga konflikti në Ukrainë. Pavarësisht qëllimit të përbashkët, timing është diçka tjetër. Të gjitha mund të kenë qëllim eleminimin e shtetit të Izraelit, por timin koordinohet ndryshe. Hamasi mund të godiste edhe në një periudhë tjetër, por pikërisht në këtë periudhë kishte vetëm një interes në gjykimin tim, tërheqjen e vëmendjes nga Ukraina. Kjo ndodhi befasisht dhe mbrapa këtyre, në gjykimin tim, ajo ndodhi për shkak në atë moment, pra timing lidhet me Ukrainën. Kurse përgatitjet e Hamasit të një veprimi të tillë kanë kontribuuar shumë të gjithë ata që e financojnë, përfshirë edhe Turqia. Qëllimi mund të ketë qenë për të mbajtur nën kërcënim Izraelin, qëllimet mund të kenë qenë të përbashkëta por jo goditja.
Ledion Krisafi: Mendoj se ka lidhje me diçka tjetër. E para gadishulli i Sinait nuk është edhe aq i kontrolluar nga Egjipti, ka edhe grupe ismaliste që veprojnë aty që herë pas herë kanë vrarë ushtarë egjiptianë. Nuk është kaq e vështirë të kalosh armatime drejt Gazës për shkak të situatës së sigurisë në Sinai. E dyta, nuk lidhet tërësisht vetëm me Ukrainën. Problemi ka qenë me marrëveshjet abrahamike sepse normalizimi e marrëdhënieve mes Arabisë Saudite dhe Izraelit është shumë afër. Gjë që Arabia Saudite që ka Mekën dhe Medinën, që supozohet të jetë kreu I myslimanëve, dhe nëse vednosnin marrëdhëniet me Izraelin, do të thotë se çështja palestineze do të ikte nga tavolina. Hamasi riktheu çështjen palestineze në tavolinën në mënyrë të fortë me sulmin që bëri. Kishte vite që nuk diskutohej ideja me dy shtete, megjithatë mendoj se është e pamundur që të bëhet. Po vendosej një normalizim midis Arabisë dhe Izraelit, gjë që nuk I shkonte përshtat palestinezëve. Gjetën mënyrën se si të rikthehenin veten në tavolinë. Si çështje e kanë rikthyer, pavarësisht se Gaza është shkatërruar totalisht.
Emilio Ăika: Edhe pse Ă«shtĂ« rikthyer, dhe pse komuniteti ndĂ«rkombĂ«tar i ka mĂ«shuar gjithmonĂ« idesĂ« me dy shtete, nĂ« daljen e Netanyahut nĂ« OKB paraqiti dy harta. NĂ« njĂ«rĂ«n tregonte rajonin, kishte vazhdimĂ«si tĂ« Izraelit nga kufiri me Egjiptin deri nĂ« Liban. Nuk ekzistonte askund ai qĂ« Ă«shtĂ« qoftĂ« edhe nĂ« aspektin e Bregut PerĂ«ndimor. nĂ«se ndjekim retorikĂ«n, foli pĂ«r ndryshime kufijsh territorialĂ« dhe politik. Krijimi i njĂ« zone Ă«shtĂ« marrja e njĂ« territori tĂ« njĂ« shteti tjetĂ«r. Mos tĂ« na duket çudi qĂ« tĂ« ketĂ« njĂ« synim fundor pĂ«r periudhĂ« afatgjate, edhe tĂ« njĂ« copĂ«zimi tĂ« shtetit tĂ« persĂ«ve. Edhe me thirrjen qĂ« u pĂ«rpoq tĂ« flasĂ« pĂ«r persĂ«t e mirĂ«. Shohim edhe nĂ« long term qĂ«ndrimet qĂ« ka presidenti Erdogan, qĂ«ndrimet qĂ« ka me kĂ«tĂ« çështje apo marrjen pĂ«rsipĂ«r si lider shpirtĂ«ror pĂ«r tĂ« gjithĂ« myslimanĂ«t nĂ« rajon./abcnews.al