❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Before yesterdayMain stream

Kanceri i gjirit – RĂ«ndĂ«sia e diagnostikimit tĂ« hershĂ«m dhe trajtimit

✇Telegrafi
By: Gazmend Kajtazi
1 October 2024 at 20:54

Kanceri i gjirit vazhdon të paraqesë një sfidë të madhe për shëndetin publik, por përmirësimi i qasjes në shërbimet shëndetësore, edukimi dhe avancimet në trajtim ofrojnë shpresë për të reduktuar incidencën dhe mortalitetin e kësaj sëmundjeje. Njohja e faktorëve të rrezikut dhe rëndësia e diagnostikimit të hershëm mbeten çelësi në luftën kundër kancerit të gjirit

Prof.dr. Emine Devolli Disha
Radio-onkologe & ultrasoniste
Tel. 044 193 445

TĂ« gjithĂ« ne jemi dĂ«shmitarĂ« tĂ« ndikimit tĂ« thellĂ« qĂ« kanceri i gjirit ka nĂ« jetĂ«t tona, familjet tona dhe shoqĂ«rinĂ« nĂ« tĂ«rĂ«si. Çdo tetor, muaji i luftĂ«s pĂ«r kancerin e gjirit na kujton rĂ«ndĂ«sinĂ« e ndĂ«rgjegjĂ«simit, edukimit dhe mbĂ«shtetjes sĂ« atyre qĂ« preken nga kjo sĂ«mundje. Kanceri i gjirit Ă«shtĂ« njĂ« ndĂ«r karcinomat mĂ« tĂ« shpeshtĂ« te gratĂ« dhe shkaktari i dytĂ« i vdekjes nga kanceri. Rritja e numrit tĂ« kancerit tĂ« gjirit tregon nevojĂ«n pĂ«r tĂ« pĂ«rmirĂ«suar njohuritĂ« tona mbi faktorĂ«t e rrezikut, metodat e parandalimit dhe rĂ«ndĂ«sinĂ« e diagnostikimit tĂ« hershĂ«m.

Çdo e 8 grua Ă«shtĂ« e rrezikuar nga kanceri i gjirit dhe rreziku rritet me moshĂ«. Incidenca Ă«shtĂ« e ulĂ«t nĂ« moshĂ«n 20 vjeçare, rritet mbi moshĂ«n 30 e sidomos 40 vjeçare. Rritje mĂ« tĂ« madhe kemi mbi moshĂ«n 50 vjeçare, ku mbi 75% tĂ« grave tĂ« diagnostikuara me kancer tĂ« gjirit janĂ« mbi moshĂ«n 50 vjeçare. Kanceri i gjirit mund tĂ« prek edhe meshkujt nĂ« raport 1:100.

Duke qenë se nuk ka asnjë mënyrë për të parandaluar sëmundjen, qëllimi i vetëm është zbulimi i saj në fazën fillestare. Kur tumori zbulohet në kohë (madhësia deri në 1 cm), është i shërueshëm në mbi 90% të rasteve. Përveç madhësisë së tumorit, për prognozën e sëmundjes janë të rëndësishme edhe lloji i kancerit, shkalla e malinjitetit (gradusi), shtrirja në nyjet limfatike të nënsqetullës, statusi hormonal dhe statusi HER-2. Të gjithë parametrat e përmendur janë të rëndësishëm edhe për llojin e trajtimit.

ÇfarĂ« e shkakton kancerin e gjirit?

Shkaku i saktë i kancerit të gjirit është i panjohur, por janë identifikuar disa faktorë rreziku për zhvillimin e sëmundjes.

Faktorët e rrezikut që mund të ndikojnë në paraqitjen e kancerit të gjirit janë:

‱ Menarha para moshĂ«s 12 vjeçare, menopauza pas moshĂ«s 50 vjeçare,
‱ GratĂ« qĂ« nuk kanĂ« lindur, lindja e parĂ« pas moshĂ«s 30-35 vjeçare,
‱ GratĂ« me ndĂ«rrime fibrocistike tĂ« gjinjve me hiperpalazi epiteliale dhe qeliza atipike si dhe me papillomatoz multiple janĂ« mĂ« tĂ« rrezikuar nga kanceri I gjirit,
‱ GratĂ« qĂ« janĂ« mjekuar nga kanceri i njĂ«rit gji, janĂ« mĂ« tĂ« rrezikuar tĂ« sĂ«murĂ«n nga kanceri nĂ« organet tjera si dhe nĂ« gjirin tjetĂ«r,
‱ GratĂ« me anamnezĂ« familjare pozitive, pra me kancer tĂ« gjirit nĂ« familjen e ngushtĂ« (nĂ«na, motra, gjyshja, tezja) janĂ« mĂ« tĂ« rrezikuara; rreziku rritet nĂ«se ai i afĂ«rm Ă«shtĂ« diagnostikuar me kancer tĂ« gjirit para menopauzĂ«s,
‱ NdĂ«rrimet nĂ« gjenin BRCA 1 dhe BRCA 2 e rrisin rrezikun pĂ«r kancerin e gjirit.
v Rrezatimi jonizues ka ndikim të dëmshëm nëse është bërë në periudhën e zhvillimit të gjinjve,
‱ GratĂ« nĂ« menopauzĂ« qĂ« marrin terapi plotĂ«suese hormonale janĂ« mĂ« tĂ« rrezikuara nga kanceri i gjirit,
‱ Jo ushqyerja me gji,
‱ PĂ«rdorimi afatgjatĂ« i pijeve alkoolike, dy ose me shumĂ« gota nĂ« ditĂ«,
‱ Obeziteti, konsumimi i duhanit, pasiviteti fizik e tjera.

Simptomat e kancerit të gjirit

Duhet cekur se kanceri i gjirit në stadin e hershëm nuk ka simptome. Si simptoma të kancerit të gjirit janë:

‱ Nodusi qĂ« nuk shkakton dhimbje. VarĂ«sisht prej stadit tĂ« sĂ«mundjes mund tĂ« jetĂ« i lĂ«vizshĂ«m nĂ« stadet e hershme ose i fiksuar pĂ«r muskujt pektoral ose lĂ«kurĂ«,
‱ TĂ«rheqja e mamillĂ«s (thithit) brenda kjo ndodh kur kanceri Ă«shtĂ« i lokalizuar nĂ« regjionin prapa saj,
‱ Sekrecioni me ngjyrĂ« tĂ« kuqe nga mamilla, edhepse nĂ« 50% tĂ« rasteve mund shkaktohet si pasojĂ« e ndĂ«rrimeve beninje intraduktale papillomave,
‱ Ndryshime nĂ« pamjen e mamillĂ«s (thithit) si skuqje, qarje,
‱ GjĂ«ndra nĂ« nĂ«nsqetull,
‱ Skuqja, Ă«njtja e gjirit ku lĂ«kura e gjirit merr dukjen si lĂ«vorja e portokallit.

Diagnostikimi i kancerit të gjirit

Gjiri i takon organeve që lehtë mund të kontrollohet që ka rëndësi për diagnostikimin e shpejt dhe të suksesshëm. Këtu bëjnë pjesë:

‱ VetĂ«kontrollimi i gjinjve,
‱ Ekzaminimi klinik.

Prej metodave imazherike:

‱ UltrazĂ«ri,
‱ Mamografia,
‱ Rrezonanca magnetike,
‱ Citodiagnostika, core biopsia dhe biopsia.

Vetëkontrollimi i gjinjve duhet të bëhet një herë në muaj pas ciklit menstrual, kjo shprehi nevojitet të përsëritet tërë jetën, poashtu gratë në menopauzë vetëkontrollimin e gjinjve duhet ta bëjnë një herë në muaj.

Gjatë vetëkontrollimit të gjinjve duhet qëndruar para pasqyrës me duar të lëshuar poshtë, duke i ngritur ngadalë mbi kokë, duke përqendruar vëmendjen në ndryshimin e formës dhe madhësisë së gjirit, në kokërrzat, në rrudhjen e lëkurës, në retrakcionin e mamillës, në shtrydhje të mamillës a rrjedh lëng me ngjyrë të bardh, të verdhë, kafe apo të kuqe.

Vetëkontrollimi i gjinjve duhet të bëhet në pozitë të shtrirë dhe në këmbë gjatë dushit.

Mamografia

ËshtĂ« metoda mĂ« e zakonshme e ekzaminimit e cila nuk Ă«shtĂ« e dĂ«mshme, sepse pajisjet e gjeneratĂ«s sĂ« re lĂ«shojnĂ« rrezatim minimal. Mamografia mund tĂ« zbulojĂ« tumoret qĂ« nuk janĂ« klinikisht tĂ« prekshĂ«m, sidomos mikrokalcifikatet qĂ« janĂ« shenjĂ« e hershme e kancerit tĂ« gjirit.

ËshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« theksohet se jo tĂ« gjitha tumoret ekzistuese mund tĂ« shfaqen nĂ« mamografi (gjetjet false negative janĂ« deri nĂ« 30%).

Ultrazëri

Ultrazëri luan një rol të rëndësishëm në diagnostikimin e kancerit të gjirit, është një teknikë imazherike e cila nuk ka rrezatim, që krijon imazhe në kohë reale të gjinjëve tuaj, duke ofruar një metodë të sigurt dhe jo invazive për vlerësimin e masave të dyshimta në indin e gjirit.

Ultrazëri është metodë themelore diagnostike te mosha e re kur parenhima gjëndrore e gjinjëve është më e dendur, te shtatzënat, te gratë në fazën e laktacionit, te gratë që marrin terapi plotësuese hormonale. Duke qenë se ekzaminimi me ultrazë nuk ka rrezatim ajo mund të kryhet pavarësisht nga cikli menstrual. Me kombinimin e ultrazërit dhe mamografisë, diagnostikimi i tumoreve mund të bëhet në mbi 90% të rasteve.

Ultrazëri poashtu ka rëndësi për ekzaminimin e gjëndrave limfatike të regjionit të nënsqetullës, të regjionit supra dhe infraklavikular ku mund të dallohen gjëndrat limfatike metastatike nga gjëndrat limfatike normale. Ultrazëri ka rëndësi për ekzaminimin e muskujve pektoral ku mund të vërehet thellësia e infiltrimit të muskulit pektoral dhe strukturave tjera që ka rëndësi për planifikimin e intervenimit kirurgjik.

Rezonanca magnetike

Nuk është një ekzaminim rutinë i zakonshëm, mund të përdoret në rrethana të caktuara, si te pacientët me një histori familjare të kancerit të gjirit, me mutacione në gjenin BRCA1 dhe BRCA 2, me implante të gjirit, nëse ekziston dyshimi për tumore multicentrike ose nëse rezultatet e teknikave tjera imazherike nuk japin rezultat përfundimtar. Rezonanca magnetike përdoret gjithashtu për të parë nëse një tumor i është përgjigjur trajtimit si dhe për të planifikuar terapi të mëtejshme.

Biopsia

ËshtĂ« metoda mĂ« e sigurt dhe mĂ« e saktĂ« e vĂ«nies sĂ« diagnozĂ«s sĂ« kancerit tĂ« gjirit. Biopsia e tumorit jep informacion rreth llojit tĂ« kancerit tĂ« gjirit dhe ndihmon nĂ« planifikimin e trajtimit.

Metodat për trajtimin e kancerit të gjirit

Varësisht nga stadi i sëmundjes trajtimi bëhet me:

‱ Intervenim kirurgjik,
‱ Kimioterapi,
‱ Radioterapi,
‱ Hormonoterapi,
‱ Terapi tĂ« synuar dhe
‱ Trajtim paliativ.

Kirurgjia

Dy llojet e operacioneve për kancerin e gjirit janë operacioni kursyes i gjirit, në të cilin kirurgu heq tumorin, por e ruan gjirin dhe mastektomia, kur hiqet i gjithë gjiri. Nëse nyjet limfatike të nënsqetullës duken se nuk janë prekur nga kanceri në testet e imazherike, atëherë duhet të kryhet një teknikë e quajtur biopsi e nyjeve limfatike sentinel. Kjo identifikon nyjen limfatike më të afërt, nëse në atë nyje nuk zbulohen qeliza kanceroze, atëherë nuk hiqet asnjë nyje tjetër limfatike, por nëse kanceri gjendet në atë nyje limfatike, duhet të hiqen më shumë nyje limfatike pra bëhet disekcioni axillar.

PacientĂ«ve qĂ« i nĂ«nshtrohen mastektomisĂ«, zakonisht duhet t’u ofrohet rindĂ«rtim i menjĂ«hershĂ«m ose i vonuar i gjirit, pĂ«rveç nĂ« rastin e kancerit inflamator tĂ« gjirit.

Radioterapia

Radioterapia është trajtim me rrezatimin jonizues, i cili dëmton acidin dezoksiribonukleinik (ADN-në) të qelizave kancerogjene, duke shkaktuar vdekjen e tyre. Radioterapia zakonisht bëhet pas operacioneve kursyese të gjirit pra te ruajtja e gjirit dhe mund të bëhet edhe pas mastektomisë. Te pacientët me sëmundje të avansuar radioterapia mund të aplikohet pas trajtimit sistemik. Radioterapia poashtu aplikohet te pacientët me metastaza në kocka për të trajtuar simptomat e dhimbjes si dhe te metastazat në tru për të përmirësuar cilësinë e jetës së pacientëve.

Terapia sistemike

Ekzistojnë disa lloje të terapisë sistemike me të cilat mund të mjekohen pacientët me kancer te gjirit, varësisht nga lloji dhe faza e sëmundjes:

Kimioterapia

Kimioterapia shkatĂ«rron qelizat kancerogjene dhe pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« trajtuar kanceret negative tĂ« trefishta, HER2 pozitive dhe luminale B. Kimioterapia zakonisht jepet çdo 1–3 javĂ« si infuzione intravenoze. Disa pacientĂ«ve mund t’u ofrohet edhe kimioterapi shtesĂ« orale pas pĂ«rfundimit tĂ« kimioterapisĂ« standarde intravenoze.

Terapia endokrine

Terapia endokrine synon të zvogëlojë efektet e estrogjenit në kancerin e gjirit estrogjen pozitiv. Ky është lloji më i rëndësishëm i trajtimit sistemik për tumoret estrogjen pozitiv, të quajtur edhe tumore të varura nga hormonet.

Terapia e synuar

Terapia e synuar për kancerin e gjirit është një qasje moderne që fokusohet në targetimin e veçorive specifike të qelizave kancerogjene. Kjo metodë përdor ilaçe që bllokojnë receptorët ose rrugët molekulare që ndihmojnë në rritjen dhe përhapjen e kancerit.

Trajtimi paliativ

Trajtimi paliativ përfshin menaxhimin e simptomave te pacientet me metastaza. Pacientët me metastaza në kocka duhet të trajtohen me ilaçe si bifosfonate në kombinim me shtesat e kalciumit dhe vitaminës D. Kjo terapi forcon kockën duke zvogëluar dhimbjen e kockave dhe rrezikun e frakturave patologjike.

Mbështetja për të pacientet me kancer të gjirit

Për gratë që janë diagnostikuar me kancer të gjirit, mbështetja emocionale dhe psikologjike është po aq e rëndësishme sa trajtimi mjekësor, pasi ndihmon në përballimin e frikës dhe ankthit, përmirëson cilësinë e jetës dhe rrit aftësinë për të përballuar sfidat e sëmundjes. Kjo mbështetje mund të ofrohet përmes grupeve mbështetjeje, këshillimit profesional dhe resurseve për edukimin dhe informimin e pacientëve dhe familjeve të tyre.

Sa shpesh duhet të bëhet përcjellja e pacientëve të mjekuar?

Pasi të ketë mbaruar trajtimi, kontrollet duhet të bëhen çdo 3-4 muaj në 2 vitet e para, çdo 6-8 muaj nga vitet 3-5 dhe një herë në vit pas kësaj.

Angazhimi ynë për të rritur ndërgjegjësimin, ofruar mbështetje dhe zhvilluar trajtime të reja është thelbësor për të luftuar kancerin e gjirit dhe për të përmirësuar cilësinë e jetës për të gjitha gratë që përballen me këtë sëmundje. /Telegrafi/

The post Kanceri i gjirit – RĂ«ndĂ«sia e diagnostikimit tĂ« hershĂ«m dhe trajtimit appeared first on Telegrafi.

❌
❌