❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Before yesterdayMain stream

A mund tĂ« jenĂ« makineritĂ« mĂ« “tĂ« vĂ«rteta” se njerĂ«zit?

✇Telegrafi
By: Agron Shala
27 September 2024 at 13:52

Nga: John Thornhill / The Financial Times
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

ËshtĂ« thĂ«nĂ« se e vĂ«rteta Ă«shtĂ« njĂ«jĂ«s, ndĂ«rsa gĂ«njeshtrat janĂ« shumĂ«s, duke i dhĂ«nĂ« kĂ«shtu dezinformimit njĂ« avantazh tĂ« padrejtĂ« numerik. Por, a Ă«shtĂ« vĂ«rtet e vĂ«rteta njĂ«jĂ«s?

Merrni parasysh ngjarjet e jetĂ«s sonĂ«. Cili version Ă«shtĂ« mĂ« i vĂ«rtetĂ«? TĂ« dhĂ«nat zyrtare qĂ« pĂ«rfshihen nĂ« CV-nĂ« tonĂ« apo nĂ« profilin e LinkedIn-it? Apo ajo qĂ« ne i themi vetes? Apo ato qĂ« miqtĂ« dhe familjarĂ«t tanĂ« thonĂ« pĂ«r ne pas shpinĂ«s? TĂ« gjitha mund tĂ« jenĂ« njĂ«kohĂ«sisht tĂ« vĂ«rteta – ose mashtruese.

NĂ« filmin Eno – tĂ« cilin e pashĂ« javĂ«n e kaluar – Ă«shtĂ« eksploruar nĂ« mĂ«nyrĂ« brilante ideja se tĂ« vĂ«rteta tĂ« shumta mund tĂ« nxirren nga i njĂ«jti material. Bazuar nĂ« jetĂ«n e producentit shumĂ« tĂ« talentuar tĂ« muzikĂ«s, Brian Eno, dokumentari gjenerohet automatikisht nga njĂ« makineri dhe ndryshon sa herĂ« qĂ« shfaqet.

Sipas krijuesve tĂ« filmit, ka 52 kuintilionĂ« versione tĂ« mundshme tĂ« tij, tĂ« cilat mund tĂ« krijojnĂ« “njĂ« set vĂ«rtet tĂ« madh filmash”. Ky eksperiment artistik na flet shumĂ« pĂ«r natyrĂ«n e krijimtarisĂ« dhe pluralitetin e sĂ« vĂ«rtetĂ«s nĂ« epokĂ«n e mediave gjeneruese.

Për ta bërë filmin, producenti Gary Hustwit dhe teknologu kreativ Brendan Dawes, digjitalizuan më shumë se 500 orë video, intervista dhe regjistrime të Enos. Nga ky arkiv që përfshin 50 vjet të krijimtarisë së Enos, duke punuar me artistë dhe grupe si Talking Heads, David Bowie dhe U2, dy redaktorët krijuan 100 skena. Krijuesit e filmit shkruan një softuer që gjeneronte skena hyrëse dhe përmbyllëse me Enon dhe që përshkruante një strukturë të përafërt me tri akte. Ata më pas e lanë softuerin të punojë lirshëm në këtë arkiv dixhital, duke bashkuar skena dhe regjistrime të ndryshme, për të gjeneruar një film 90-minutësh.

KritikĂ«t nĂ« pĂ«rgjithĂ«si e konsiderojnĂ« filmin – ose filmat – si tĂ« çuditshĂ«m dhe bindĂ«s, ashtu si vetĂ« Eno. Mund tĂ« duket pak e rastĂ«sishme, mĂ« thotĂ« Dawes, por audienca ende ka qenĂ« nĂ« gjendje tĂ« mbĂ«rthejĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«sit dhe tĂ« ndĂ«rtojĂ« njĂ« rrĂ«fim nĂ« mendjen e tyre. VetĂ«m se “gatimin e bĂ«n publiku”, shton ai.

Versioni qĂ« pashĂ« ishte njĂ« pĂ«rzierje magjepsĂ«se intervistash dhe regjistrimesh, me disa ndĂ«rthurje tĂ« dhĂ«mbĂ«zuara, por me njĂ« vijĂ« tĂ« qartĂ« narrative. Isha veçanĂ«risht i intriguar nga njĂ« seksion ku Eno foli pĂ«r konceptin e “skenisĂ«â€. Eno i ka rezistuar prej kohĂ«sh idesĂ« se krijimtaria Ă«shtĂ« rezultat i njĂ« gjeniu tĂ« vetĂ«m; pĂ«rkundrazi, Ă«shtĂ« produkt i inteligjencĂ«s kolektive shoqĂ«rore, ose skenisĂ«. “Filmi Ă«shtĂ« mishĂ«rimi i kĂ«saj ideje tĂ« skenisĂ«â€, thotĂ« Dawes.

Hustwit dhe Dawes tani kanë nisur një kompani të quajtur Anamorph për të aplikuar softuerin e tyre gjenerues në lloje të tjera përmbajtjesh. Studiot e Holivudit, agjencitë e reklamave dhe kompanitë sportive janë klientët e synuar. Por, Dawes thekson se ata po përdorin softuerin e tyre origjinal për të riimagjinuar në mënyra unike përmbajtjen ekzistuese të krijuar nga njeriu; ata nuk po përdorin modele gjeneruese të AI-së [inteligjenca artificiale], siç është GPT-4 e OpenAI-së, për të gjeneruar përmbajtje alternative.

MegjithatĂ«, pĂ«rdorimi gjithnjĂ« e mĂ« i pĂ«rhapur i modeleve gjeneruese tĂ« AI-sĂ«, shton pyetje tĂ« tjera nĂ« lidhje me vĂ«rtetĂ«sinĂ«. ËshtĂ« shkruar shumĂ« pĂ«r mĂ«nyrĂ«n sesi modelet e mĂ«dha mund tĂ« gjenerojnĂ« jo tĂ« vĂ«rteta dhe tĂ« “halucinojnĂ«â€ faktet. Kjo paraqet njĂ« pengesĂ« tĂ« madhe nĂ«se njĂ« pĂ«rdorues dĂ«shiron tĂ« gjenerojĂ« njĂ« pĂ«rmbledhje ligjore. Por, mund tĂ« jetĂ« njĂ« veçori shtesĂ« nĂ« krijimin e pĂ«rmbajtjes imagjinare.

Për të hetuar se sa mirë është kjo, Nina Beguƥ, një studiuese në Universitetin e Kalifornisë, porositi 250 shkrimtarë njerëzorë në vitin 2019 dhe 80 modele gjeneruese të AI-së vitin e kaluar, për të shkruar tregime të shkurtra bazuar në replikat identike. Sfida ishte të riimagjinohej miti i Pigmalionit, në të cilin një njeri krijon një njeri artificial dhe bie në dashuri me të.

Beguƥ më thotë se ajo ishte e befasuar që përmbajtja e krijuar nga makina ishte më formulare dhe më pak imagjinative në strukturë, por gjithashtu më inteligjente. Në vend që të përforconin disa stereotipa shoqërorë, modelet dukej se i sfidonin ato. Në tregimet e tyre, për shembull, më shumë nga krijuesit ishin gra dhe më shumë nga marrëdhëniet ishin të të njëjtës gjini.

Ajo dyshon se kĂ«to rezultate pasqyrojnĂ« mĂ«nyrĂ«n nĂ« tĂ« cilĂ«n modelet janĂ« akorduar mirĂ« nga programuesit njerĂ«zorĂ«, megjithĂ«se Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« ta dimĂ« me siguri, sepse modelet janĂ« tĂ« padepĂ«rtueshme. Por, ajo sugjeron se ne kemi arritur njĂ« “kufi tĂ« ri” nĂ« shkrim, ku pĂ«rmbajtjet e krijuara nga njeriu dhe ato jonjerĂ«zore nĂ« fakt janĂ« shkrirĂ«.

Kjo ngre shqetĂ«sime se si kompanitĂ« dominuese tĂ« AI-sĂ« nĂ« ShBA po kodifikojnĂ« vlerat e kĂ«tij kufiri tĂ« ri, i cili mund tĂ« mos pĂ«rputhet me shoqĂ«ritĂ« e tjera. “A do tĂ« marrin kĂ«do nĂ«n kontroll kĂ«to modele dhe kultura hegjemonike?” – pyet ajo.

Nëse makinat përmirësojnë apo degradojnë vërtetësinë dhe cilat vlera njerëzore ato reflektojnë në mënyrë kritike, kjo varet nga mënyra se si ato janë projektuar, trajnuar dhe përdorur. Bëjmë mirë nëse i kushtojmë më shumë vëmendje. /Telegrafi/

The post A mund tĂ« jenĂ« makineritĂ« mĂ« “tĂ« vĂ«rteta” se njerĂ«zit? appeared first on Telegrafi.

Rusia po peshon kostot dhe përfitimet e hakmarrjes

✇Telegrafi
By: Agron Shala
26 September 2024 at 11:23

Nga: Hanna Notte / The Financial Times
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

GjatĂ« njĂ« vizite nĂ« ShBA kĂ«tĂ« javĂ«, presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy do tĂ« prezantojĂ« “planin e tij tĂ« fitores” pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s sĂ« RusisĂ« kundĂ«r vendit tĂ« tij. NĂ« qendĂ«r tĂ« planit ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« jetĂ« kĂ«rkesa qĂ« administrata Biden tĂ« heqĂ« kufizimet pĂ«r pĂ«rdorimin nga Ukraina tĂ« Sistemeve Raketore Taktike Ushtarake (ATACMS), pĂ«r tĂ« goditur thellĂ« nĂ« territorin rus. Kievi pohon se sulmet me rreze tĂ« gjatĂ« do t’i mundĂ«sonin asaj tĂ« shkatĂ«rronte infrastrukturĂ«n logjistike, pistat ajrore dhe pozicionet e artilerisĂ« dhe raketave tĂ« RusisĂ«.

Debati pĂ«r dhĂ«nien e lejes UkrainĂ«s pĂ«r tĂ« kryer sulme tĂ« tilla varet jo vetĂ«m nga pĂ«rfitimet ushtarake, por edhe nga pikĂ«pamjet e ndryshme mbi rreziqet e hakmarrjes ruse. Disa argumentojnĂ« se ofensiva e vazhdueshme e UkrainĂ«s nĂ« Kursk dhe sulmet e fundit me dronĂ« kundĂ«r depove tĂ« mĂ«dha tĂ« municioneve ruse, janĂ« prova se “vijat e kuqe” tĂ« RusisĂ« janĂ« thjesht fjalĂ« boshe. TĂ« tjerĂ«t shqetĂ«sohen se nĂ«se raketat ATACMS ose ato britanike “Storm Shadow” bien rrĂ«ke nĂ« territorin rus, Moska mund ta pĂ«rshkallĂ«zojĂ« konfliktin horizontalisht ose vertikalisht. Kjo mund tĂ« pĂ«rfshijĂ« zgjerimin e armiqĂ«sive me PerĂ«ndimin, pĂ«r shembull duke ndihmuar hutĂ«t tĂ« sulmojnĂ« anijet detare nĂ« Lindjen e Mesme, ose mund ta afrojĂ« mĂ« pranĂ« pĂ«rdorimin e njĂ« arme bĂ«rthamore nĂ« EvropĂ«.

Rusia, megjithatĂ«, pĂ«rballet me dilemat e veta nĂ« peshimin e mĂ«nyrĂ«s dhe vendit ku tĂ« hakmerret. MbĂ«shtetja serioze pĂ«r hutĂ«t do t’i kushtonte MoskĂ«s marrĂ«dhĂ«niet me palĂ«t e treta – kryesisht ArabinĂ« Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe – tĂ« cilat kanĂ« qenĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r mbijetesĂ«n e saj ekonomike gjatĂ« luftĂ«s. Koordinimi me shtetet e Gjirit nĂ« OPEC+ i ka dhĂ«nĂ« RusisĂ« njĂ« ndikim mbi tregun e naftĂ«s, ndĂ«rsa Emiratet e Bashkuara Arabe janĂ« shfaqur si njĂ« kanal vendimtar pĂ«r pĂ«rpjekjet ruse pĂ«r tĂ« shmangur sanksionet perĂ«ndimore.

Transferimet e mëdha të armëve për hutët nuk do të rrezikonin vetëm acarimin e udhëheqësve të Gjirit, por edhe të Xi Jinpingut: Kina merr pjesën më të madhe të naftës së saj nga Lindja e Mesme dhe anijet e saj tashmë janë sulmuar në Detin e Kuq, pavarësisht premtimeve të hutëve për kalim të sigurt.

Përshkallëzimi vertikal kundër mbështetësve të Ukrainës nuk do të shoqërohej me të njëjtat rreziqe për partnerët jo-perëndimorë të Rusisë. Nëse administrata Biden heq veton për sulmet me rreze të gjatë, Rusia mund të zgjerojë operacionet e saj të sabotimit, spiunazhit dhe dezinformimit në Evropë.

Ajo gjithashtu mund tĂ« kĂ«rkojĂ« mĂ«nyra shtesĂ« pĂ«r tĂ« nxitur frikĂ«n pĂ«r luftĂ«n bĂ«rthamore. Pas kĂ«rcĂ«nimeve tĂ« shumta pĂ«r apokalips bĂ«rthamor, Moska tani po pĂ«rgatit njĂ« pĂ«rditĂ«sim tĂ« doktrinĂ«s sĂ« saj bĂ«rthamore, ndoshta pĂ«r tĂ« ulur pragun pĂ«r pĂ«rdorimin e saj, ndĂ«rsa herĂ« pas here lĂ« tĂ« kuptohet se mund tĂ« kryejĂ« ndonjĂ« test. MegjithatĂ«, ky pĂ«rshkallĂ«zim vertikal ka edhe kosto pĂ«r MoskĂ«n. Ai mund tĂ« shqetĂ«sojĂ« jo vetĂ«m KinĂ«n, por edhe shumĂ« “tĂ« varfĂ«r” bĂ«rthamorĂ« nĂ« “jugun global”, vendet qĂ« Rusia po i tĂ«rheq drejt rendit tĂ« saj ndĂ«rkombĂ«tar pas-perĂ«ndimor, pa arritur domosdoshmĂ«risht qĂ«llimin e saj pĂ«r tĂ« zvogĂ«luar mbĂ«shtetjen pĂ«r UkrainĂ«n.

Shtetet perĂ«ndimore nuk janĂ« tĂ« vetmet qĂ« pĂ«rballen me dilemat pĂ«r hapat e tyre tĂ« ardhshĂ«m nĂ« lidhje me UkrainĂ«n. Kostot shtesĂ« dhe pĂ«rfitimet e pasigurta mund tĂ« zbuten pĂ«rballĂ« zgjedhjes sĂ« RusisĂ« pĂ«r pĂ«rshkallĂ«zim serioz horizontal ose vertikal – veçanĂ«risht pasi Vladimir Putin mbetet i bindur pĂ«r perspektivat afatmesme tĂ« fitores sĂ« RusisĂ« nĂ« UkrainĂ«.

Kjo nuk do të thotë që përshkallëzimi horizontal nuk është i mundshëm, as që skenari i fundit bërthamor nuk ekziston: nëse Rusia e ndien veten të kërcënuar seriozisht në Ukrainë, faktorët që aktualisht favorizojnë kufizimin mund të bëhen më pak të rëndësishëm. Ndërsa Putini përballet me kufizime në opsionet për përshkallëzim, kjo nuk duhet të çojë në nënvlerësimin e ndikimit të veprimeve të tij. Ngjitja e Rusisë në shkallët e përshkallëzimit mund të krijojë një mjedis global bërthamor edhe më të rrezikshëm. /Telegrafi/

 

 

The post Rusia po peshon kostot dhe përfitimet e hakmarrjes appeared first on Telegrafi.

❌
❌