Allan Lichtman, historiani i quajtur ndryshe  âNostradamusiâ i zgjedhjeve presidenciale tĂ« Shteteve tĂ« Bashkuara, bashkĂ« me sizmologun rus Vladimir Keilis-Borok, krijuan modelin âĂelĂ«sat e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«â nĂ« 1981,  thuajse e pagabueshme pĂ«r tĂ« treguar presidentin e ardhshĂ«m amerikan. Profesori i historisĂ« nĂ« Universitetin Amerikan tĂ« Uashingtonit parashikoi fitoren e Donald Trump nĂ« vitin 2016 dhe qĂ« kur ai filloi nĂ« 1984, ai ka parashikuar rezultatin e çdo zgjedhjeje, pĂ«rveç asaj tĂ« vitit 1984, kur Al Gore u mund nga George Bush.
Tani, nĂ« njĂ« video pĂ«r NeĂ« York Times, Lichtman, 77 vjeç, thotĂ« se âKamala Harris do tĂ« jetĂ« presidentja e ardhshme e Shteteve tĂ« Bashkuara, tĂ« paktĂ«n ky Ă«shtĂ« parashikimi im pĂ«r rezultatin e kĂ«saj gare. Por rezultati varet nga ju. KĂ«shtu qĂ« dilni dhe votoniâ.
Parashikimet e tij bazohen nĂ« 13 pyetje tĂ« vĂ«rteta/tĂ« rreme pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar se cili kandidat do tĂ« fitojĂ« ose humbasĂ« zgjedhjet e ardhshme presidenciale amerikane. Metoda, e cila bazohet nĂ« besimin se zgjedhjet janĂ« para sĂ« gjithash njĂ« vlerĂ«sim i performancĂ«s sĂ« partisĂ« nĂ« detyrĂ«, merr nĂ« konsideratĂ« situatĂ«n ekonomike, reformat, paqĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« sociale dhe skandalet e mundshme: çdo pĂ«rgjigje âe vĂ«rtetĂ«â Ă«shtĂ« njĂ« favor i partisĂ« nĂ« detyrĂ«, por nĂ«se tĂ« paktĂ«n gjashtĂ« nga pĂ«rgjigjet janĂ« tĂ« rreme, partia sfiduese do tĂ« fitojĂ« zgjedhjet.
Këtë vit, demokratët fitojnë tetë pikë, duke përfshirë mungesën e një kandidati të tretë në garë, treguesit pozitivë ekonomikë afatshkurtër dhe afatgjatë, arritjet kryesore legjislative të miratuara nga administrata Biden dhe mungesën e trazirave sociale ose skandaleve të lidhura me Shtëpinë e Bardhë.
Partnerët e OKB-së në muajin e dytë radhazi nuk kanë më rezerva të mjaftueshme ushqimore, për të plotësuar nevojat në pjesën qendrore dhe jugore të Rripit të Gazës. Si arsye për mungesat kritike me ndihma Dujarric përmendi edhe rrugët e dëmtuara, kufizimet në akses si dhe shkatërrimin e rendit në këtë rajon. Zëdhënësi i OKB-së tërhoqi vëmendjen gjithashtu, se përfaqësuesit ndërkombëtar të mediave edhe njëmbëdhjetë muaj pas luftës ende e kanë të ndaluar të udhëtojnë në Rripin e Gazës, për të raportuar lidhur me pasojat e luftës.
Lufta Izrael-Hamas pas sulmit të Hamasit më 7 tetor 2023 ndaj Izraelit, ku sipas të dhënave u vranë 1205 vetë dhe 251 u morën peng. Sipas të dhënave të fundit izraelite ende 97 pengje ndodhen në duart e Hamasit dhe grupimeve të tjera militante palestineze, 33 prej tyre sipas këtyre të dhënave kanë vdekur. Si reagim ndaj sulmit të HamasitIzraeli është kundërvënë në mënyrë masive ushtarakisht kundër objekivave në Rripin e Gazës. Sipas Hamasit gjatë kësaj periudhe janë vrarë mbi 40.800 vetë. Këto shifra nuk mund të verifikohen nga burime të pavarura. Hamasi klasifikohet nga Izraeli, SHBA dhe Bashkimi Europian si organizatë terroriste.
âFare pranĂ«â njĂ« armĂ«pushimi? Ministri i JashtĂ«m i SHBA-sĂ«, Antony Blinken, insistoi ndaj Izraelit dhe Hamasit, qĂ« mĂ« nĂ« fund tĂ« bien dakord pĂ«r armĂ«pushim nĂ« Rripin e GazĂ«s. âPas asaj qĂ« pashĂ«, kjo Ă«shtĂ« arritur gati 90 pĂ«rqindâ, tha Blinken duke iu referuar pĂ«rparimeve tĂ« bĂ«ra nĂ« bisedime. âVaret nga tĂ« dyja palĂ«t qĂ« mĂ« nĂ« fund tĂ« thonĂ« njĂ« Poâ, shtoi ai gjatĂ« njĂ« konference shtypi nĂ« kryeqytetin e Haitit, Port-au-Prince. SHBA gjatĂ« ditĂ«ve tĂ« ardhĂ«shme do tĂ« japin propozime pĂ«rmes ndĂ«rmjetĂ«suesve Katarit dhe Egjipitit, me shpresĂ« pĂ«r marrĂ«veshje.
Kryeministri i Izraelit Benjamin Netanjahu i hodhi poshtĂ« vlerĂ«simet e Blinkenit: âNe nuk jemi pranĂ« marrĂ«veshjesâ, theksoi ai nĂ« televizionin e SHBA-sĂ«, Fox News duke iu referuar mundĂ«sisĂ« pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje armĂ«pushimi.
Baerbock: TĂ« mos nxitet spiralja e dhunĂ«s Ministrja e Jashtme e GjermanisĂ«, Annalena Baerbock, deklaroi gjatĂ« njĂ« vizite nĂ« Izrael, se vetĂ«m strategjia ushtarake nĂ« Rripin e GazĂ«s nuk e zgjidh konfliktin. Kjo ka treguar, se njĂ« strategji e tillĂ« e rrezikon edhe mĂ« shumĂ« jetĂ«n e pengjeve tĂ« mbetura atje, tha Baerbock. Duhet bĂ«rĂ« gjithçka, qĂ« pengjet tĂ« lirohen. Ajo tha, se e kupton dilemĂ«n e sigurisĂ« qĂ« ka Izraeli, por mund tĂ« gjenden zgjidhje pĂ«r kĂ«tĂ«. âEshtĂ« i nevojshĂ«m njĂ« armĂ«pushimâ, theksoi Baerbock. FundjavĂ«n e kaluar u gjetĂ«n tĂ« vdekur gjashtĂ« nga pengjet e rrĂ«mbyera.
Baerbock kritikoi hapur qendrimin e qeverisĂ« sĂ« Izraelit nĂ« Jordanin PerĂ«ndimor. Izraeli duhet tĂ« reagojĂ« mĂ« âfuqishĂ«m dhe hapur kundĂ«r akteve tĂ« dhunĂ«s tĂ« kolonĂ«ve radikalĂ«â, kĂ«rkoi Baerbock nĂ« bisedĂ« me homologun e saj nĂ« Tel Aviv Israel Katz. âKush sulmon njerĂ«zit, i dĂ«bon ata nga shtĂ«pitĂ« e tyre apo i vret, duhet tĂ« pĂ«rgjigjet dhe tĂ« dĂ«nohet ashpĂ«r.â Izraeli duhet tĂ« heqĂ« dorĂ« nga projektet e shtrirjes sĂ« vendbanimeve nĂ« Jordanin PerĂ«ndimor, kĂ«to janĂ« âilegaleâ, theksoi Baerbock./ DW
Duke pritur dy muaj për një kryeministër të ri mund të jetë një procedurë standarde për belgët, holandezët, gjermanët apo italianët, të përfshirë në negociatat e zgjatura të koalicionit, por francezëve 50 ditë u janë dukur si një përjetësi e padurueshme. Kjo nuk ishte mënyra se si duhej të ishin gjërat në Republikën e Pestë, me një kushtetutë të hartuar në 1958 për të ofruar shumicë të qëndrueshme parlamentare për një president të fuqishëm, Charles de Gaulle. (Tani do jete duke u rrotulluar në varrin e tij).
Sepse pasardhësi i tij i largët në Pallatin Elysee, Emmanuel Macron, e kaloi gjithë verën duke u shqetësuar për një rrugëdalje nga rrëmuja që krijoi vetë kur shpërndau asamblenë kombëtare dhe shpalli zgjedhje të parakohshme në qershor. Opsioni që ai zgjodhi më në fund të enjten, duke sjellë Michel Barnier, një ish-komisioner evropian konservator, ministër i Jashtëm dhe negociator i Brexit, nga pensioni në moshën 73-vjeçare për të udhëhequr një qeveri, duket se nuk ka gjasa të ofrojë një zgjidhje të qëndrueshme.
Por mbijetesa e tij në qeveri do të varet tërësisht nga vullneti i mirë i Tubimit Kombëtar (RN) të ekstremit të djathtë të Marine Le Pen. Kjo e bën atë mbretërore dhe i lejon asaj të heqë prizën ndaj Barnier-it dhe ndoshta Macron-it sa herë që i përshtatet asaj të mbështesë një votë mosbesimi.
Kur shpĂ«rndau parlamentin nĂ« qershor, Macron tha se donte âsqariminâ e elektoratit pasi RN u ngjit nĂ« vendin e parĂ« nĂ« zgjedhjet e Parlamentit Evropian. NĂ« vend tĂ« kĂ«saj, votuesit dhanĂ« njĂ« parlament tĂ« varur me Frontin e Ri Popullor tĂ« majtĂ« (NFP) â njĂ« aleancĂ« e socialistĂ«ve, tĂ« gjelbĂ«rve, komunistĂ«ve dhe tĂ« majtĂ«ve radikalĂ« â si blloku mĂ« i madh, por shumĂ« mĂ« pak se njĂ« shumicĂ«.
E majta shpalli fitoren dhe kërkoi që Macron të emërojë një kandidat të zgjedhur prej saj si kryeministër.
Problemi themelor është se asnjë parti tjetër nuk kishte interes të ndihmonte presidentin e papëlqyeshëm, të çalë, të përfundonte me dinjitet mandatin e tij të dytë.
PĂ«rveç kĂ«saj, shumica e politikanĂ«ve tashmĂ« janĂ« tĂ« fiksuar nĂ« zgjedhjet e ardhshme, komunat nĂ« 2026 dhe mbi tĂ« gjitha garĂ«n presidenciale nĂ« 2027, ose ndoshta mĂ« shpejt. Vonesa e zgjatur e Macron nĂ« emĂ«rimin e njĂ« kryeministri ka nxitur spekulime, tĂ« mohuara nga stafi i tij, se ai mund tĂ« duhet tĂ« japĂ« dorĂ«heqjen pĂ«rpara pĂ«rfundimit tĂ« mandatit tĂ« tij. Ish-kryeministri i tij, Ădouard Philippe, ishte i pari jashtĂ« blloqeve fillestare kĂ«tĂ« javĂ«, duke deklaruar kandidaturĂ«n e tij pĂ«r presidencĂ«n, sa herĂ« qĂ« ndodhin zgjedhjet.
I përçarë mes emërimit të një kryeministri të qendrës së majtë që mund të kishte ndryshuar reformën e tij kryesore të pensioneve dhe një kryeministri të qendrës së djathtë që mund të mos i mbijetonte një mocioni censurë, Macron ka zgjedhur të vihet në duart e së djathtës dhe të RN. Ai shpreson se kjo do të ruajë trashëgiminë e tij të politikave ekonomike që kanë tërhequr investime të huaja rekord dhe kanë ulur papunësinë, por kanë zemëruar sindikatat dhe shumë njerëz të zakonshëm francezë.
Partia Socialiste është ende duke u rikuperuar nga një përvojë gati vdekjeje pasi ish-presidenti François Hollande përqafoi ekonominë e ofertës dhe reformën e tregut të punës dhe votuesit i braktisën ato. Dy kandidatët e tyre të fundit presidencialë, Benoßt Hamon dhe Anne Hidalgo, shënuan respektivisht 6.4% dhe 1.8%. Pak duan të kthehen në atë rrugë.
Ndryshe nga Italia, Franca nuk ka traditĂ« tĂ« njĂ« qeverie âteknikeâ tĂ« nĂ«punĂ«sve tĂ« lartĂ« civilĂ« jopartiakĂ«, bankierĂ«ve qendrorĂ« apo shtetarĂ«ve tĂ« moshuar si Mario Monti apo Mario Draghi, tĂ« cilĂ«t bĂ«jnĂ« punĂ«n e miratimit tĂ« reformave tĂ« nevojshme por jopopullore pĂ«rpara se tĂ« dorĂ«zohen para politikanĂ«ve tĂ« zgjedhur. Disa e shohin Barnierin si njĂ« figurĂ« tĂ« tillĂ«, edhe pse ai Ă«shtĂ« njĂ« politikan karriere, i cili i ka qĂ«ndruar besnik lĂ«vizjes goliste edhe kur ajo u bĂ« mĂ« shumĂ« euroskeptike.
Negociatori i Brexit, i cili arriti të ndërtojë dhe të mbajë një konsensus të 27 vendeve të BE-së gjatë negociatave të tensionuara me Mbretërinë e Bashkuar, gëzon respekt më të gjerë në klasën politike dhe me elektoratin. Por Macron iu drejtua atij vetëm si emri i fundit pasi eksploroi dy alternativa të tjera të profilit të lartë.
Macron mund ta ketë shpëtuar reformën e tij të pensioneve duke emëruar Barnier, por ai e ka lënë mbijetesën e tij politike në duart e Le Pen, e cila mund të tregojë qeverisje duke abstenuar për të lënë të kalojë një buxhet të ashpër, pastaj të heqë prizën nga qeveria kur kushtet janë më të favorshme. për ofertën e saj presidenciale.
Barnier duket si karta e fundit e Macron pĂ«r tĂ« ruajtur trashĂ«giminĂ« e tij, me shpresĂ«n se diçka do tĂ« ndodhĂ« nga tani deri nĂ« vitin 2027 pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar qendrĂ«n politike. Por mos varni shpresat theguardian/ Pershtati ne shqip: Gazeta âSiâ
Shtetet e Bashkuara kanë ngritur akuza ndaj pesë oficerëve të zbulimit rus dhe një shtetasi civil rus në lidhje me një sulm të madh kibernetik, i cilësuar nga prokurorët amerikanë si goditja e parë e Kremlinit në luftën kundër Ukrainës.
TĂ« enjten, Departamenti i DrejtĂ«sisĂ« akuzoi rusĂ«t pĂ«r kryerjen e e sulmit dashakeqĂ«s âWhisperGateâ nĂ« janar tĂ« 2022 qĂ« synonte tĂ« dobĂ«sonte infrastrukturĂ«n civile tĂ« UkrainĂ«s pĂ«rpara sulmit rus njĂ« muaj mĂ« pas.
âSulmi WhisperGate pati si objektiv infrastrukturĂ«n civile dhe sistemet kompjuterike ukrainase krejtĂ«sisht tĂ« palidhura me ushtrinĂ« ose mbrojtjen kombĂ«tare, qĂ« pĂ«rfshijnĂ« agjencitĂ« qeveritare pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r shĂ«rbimet e urgjencĂ«s nĂ« UkrainĂ«, sigurinĂ« ushqimore dhe arsimin, duke synuar dĂ«mtimin e moralit tĂ« ukrainasveâ, tha NdihmĂ«s Prokurori i PĂ«rgjithshĂ«m i Shteteve tĂ« Bashkuara, Matthew Olsen.
Sulmi âmund tĂ« konsiderohet si goditja e parĂ« luftĂ«sâ, tha agjenti i posaçëm i FBI-sĂ«, Bill DelBagno, duke folur sĂ« bashku me zotin Olsen gjatĂ« njĂ« konference pĂ«r shtypin nĂ« Baltimor tĂ« Merilendit.
Akuza e bĂ«rĂ« publike tĂ« enjten Ă«shtĂ« rezultat i njĂ« operacioni tĂ« FBI-sĂ« tĂ« koduar âUshtarĂ«t lodĂ«râ, bazohet nĂ« akuzat e ngritura fillimisht nĂ« qershor kundĂ«r 22-vjeçarit rus Amin Stigal, njĂ« civil i akuzuar se ka kryer sulm kibernetik pĂ«r tĂ« ndihmuar inteligjencĂ«n ruse pĂ«rpara agresionit ndaj UkrainĂ«s.
Si pjesĂ« e sulmit, Amin Stigal dhe agjentĂ«t e NjĂ«sisĂ« 21955 tĂ« DrejtorisĂ« Kryesore tĂ« InteligjencĂ«s Ruse, ose GRU, pĂ«rdorĂ«n infrastrukturĂ«n kibernetike tĂ« disa kompanive me bazĂ« nĂ« SHBA pĂ«r kryer ato qĂ« fillimisht dukej tĂ« ishin sulme âransomwareâ, sulme nĂ« tĂ« cilat hakerat kĂ«rkojnĂ« para nĂ« kĂ«mbim tĂ« informacioneve tĂ« vjedhura, por qĂ« synonin nĂ« fakt tĂ« fshinin tĂ« gjitha tĂ« dhĂ«nat kritike.
Sipas aktakuzës, me Amin Stigalin kanë bashkëpunuar agjentët rusë të njësisë GRU: Vladislav Borovkov, Denis Denisenko, Yuriy Denisov, Dmitriy Goloshubov dhe Nikolay Korchagin.
Zyrtarët e FBI-së thanë se njësia GRU ka operuar gjithashtu me emrat Cadet Blizzard, Ember Bear dhe Dev-0586, duke kryer sulme kibernetike në infrastrukturën kritike në të gjithë Evropën, Amerikën Qendrore dhe Azi.
Përveç akuzave të reja, zyrtarët amerikanë thanë se po ofrojnë një shpërblim deri në 10 milionë dollarë për informacion mbi secilin nga rusët e akuzuar.
Zyrtarët thanë se po bashkëpunojnë me Interpolin për të dërguar të dhëna që mund të ndihmojnë në arrestimin e gjashtë rusëve.
âI kemi futur nĂ« rreth. Ne e dimĂ« se kush janĂ« ata. Ka njĂ« shpĂ«rblim mbi ta dhe ne do tâi ndjekim pa pushimâ, tha NdihmĂ«s Prokurori i PĂ«rgjithshĂ«m i Shteteve tĂ« Bashkuara, Matthew Olsen.
âMesazhi Ă«shtĂ« i qartĂ«â, tha ai,âpĂ«r njĂ«sinĂ« GRU, e dime kush jeni e do u gjejmĂ«â.
Ambasada ruse në Uashington nuk i është përgjigjur një kërkese të Zërit të Amerikës për koment.
Një zyrtar kryesor ukrainas vlerësoi aktpadinë e SHBA-ve dhe punën shumëkombëshe që ndihmoi në ngritjen e akuzave.
Barnier shërbeu katër herë si ministër kabineti dhe dy herë si komisioner evropian përpara se të bëhej kreu i grupit të punës për Brexit në 2016.
Barnier tani do të fillojë detyrën e mundimshme për të formuar një qeveri që nuk do të shembet menjëherë nga një legjislaturë franceze thellësisht e ndarë. Zgjedhjet e parakohshme këtë verë sollën një parlament të varur, me Frontin e Ri Popullor të të majtës që siguroi shumicën e vendeve, por nuk arriti një shumicë absolute.
Macron refuzoi të emërojë kandidaten e aleancës për kryeministër, nëpunësen civile 37-vjeçare Lucie Castets, duke argumentuar se ajo nuk ishte në gjendje të qeveriste me stabilitet.
Koalicioni i të majtës ishte i tërbuar me këtë vendim.
Por Macron ditët e fundit dukej se po shikonte një kryeministër të krahut të djathtë për të mbrojtur reformën e tij të diskutueshme të pensioneve, të cilën e majta ishte zotuar se do ta zbërthente nëse do të vinin në pushtet.
Kreu i PartisĂ« Socialiste Olivier Faure tha se vendimi i Macron pĂ«r tĂ« emĂ«ruar njĂ« kryeministĂ«r, partia e tĂ« cilit pĂ«rfundoi e katĂ«rta nĂ« zgjedhje ishte njĂ« âmohim i demokracisĂ«â nĂ« njĂ« postim nĂ« X. âNe po hyjmĂ« nĂ« njĂ« krizĂ« regjimi,â tha Faure.
Figura konservatore veterane ishte emri i fundit që u shfaq në negociatat e stuhishme këtë javë. Ish-kryeministri Bernard Cazeneuve, nëpunësi më i lartë civil Thierry Beaudet dhe konservatori i peshave të rënda Xavier Bertrand u përfolën shkurtimisht se ishin në garë për postin përpara se të liheshin mënjanë.
Presioni po krijohej mbi presidentin francez për të thyer bllokimin me francezët që kthehen në punë të hënën pas pushimit tradicional të verës dhe përpara afatit përfundimtar për fillimin e bisedimeve për buxhetin 2025 në parlament muajin e ardhshëm.
Barnier do të varet nga mbështetja e bllokut të qendrës dhe asaj të djathtë në Asamblenë Kombëtare, por ai nuk ka një shumicë absolute që e mbështet atë. Së bashku, koalicioni pro Macron dhe grupi konservator i së djathtës republikane kanë gjithsej 213 vende, nga 289 që nevojiten për të pasur një shumicë të plotë.
MĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja, Tubimi KombĂ«tar i ekstremit tĂ« djathtĂ« mund tĂ« abstenojĂ« nga pĂ«rpjekjet pĂ«r ta votuar menjĂ«herĂ« atĂ«. Kjo do tâi jepte Barnier njĂ« hapĂ«sirĂ« ââpĂ«r tĂ« manovruar, por gjithashtu do tĂ« shtynte partinĂ« e Marine Le Pen si mbretĂ«rues tĂ« çdo qeverie tĂ« ardhshme.
Udhëheqësi i Rally Kombëtare Jordan Bardella tha se partia e tij do të presë të japë gjykimin për Barnier derisa kryeministri i ri të japë prezantimin tradicional të objektivave të politikës në Asamblenë Kombëtare.
Qeveria, shkroi Bardella nĂ« X, âduhet tĂ« japĂ« pĂ«rgjigje pĂ«r emergjencat kryesore me tĂ« cilat pĂ«rballen francezĂ«t: fuqia blerĂ«se, siguria, emigracioniâ.
Nga Gazeta âSiâ-Besohet se kritikat mĂ« tĂ« ashpra tĂ« Shteteve tĂ« Bashkuara dhe Bashkimit Evropian drejtuar SerbisĂ« pĂ«r shkak tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« saj me RusinĂ« mund ta shtyjnĂ« mĂ« tej Beogradin nĂ« krahĂ«t e MoskĂ«s.
Kështu thotë Charles Kupchan, një diplomat amerikan në pension, i cili interpretoi reagimet e aktorëve ndërkombëtarë ndaj takimeve si ai i presidentit rus Vladimir Putin dhe zëvendëskryeministrit të Serbisë Aleksandar Vulin, të mbajtura të mërkurën në qytetin rus të Vladivostokut.
Ai beson se Uashingtoni dhe Brukseli po përpiqen të mbajnë marrëdhënie të mira me Serbinë, duke shpresuar se kjo do të kontribuojë në largimin e saj nga Rusia.
Vulini, i cili është në listën amerikane të personave të sanksionuar, ishte në Rusinë Lindore si pjesëmarrës në një forum ekonomik dyditor.
Atje ai i tha presidentit të vendit, i cili është objektiv i sanksioneve ndërkombëtare për shkak të agresionit të saj ndaj fqinjit të saj Ukrainës, se Serbia është një aleate e Rusisë, e cila kurrë nuk do të vendosë sanksione ndaj saj dhe nuk do të bëhet anëtare e Aleancës së Atlantikut të Veriut. (NATO).
âDuke qĂ«ndruar nĂ« Vladivostok, Vulini po pĂ«rdor forumet ruse si njĂ« platformĂ« pĂ«r tĂ« demonstruar dhe nxjerrĂ« nĂ« pah perceptimin se Serbia ka mbetur me RusinĂ«â, tha pĂ«r âZĂ«rin e AmerikĂ«sâ Richard Kremer, njĂ« ekspert nĂ« Institutin Amerikan pĂ«r KĂ«rkime tĂ« PolitikĂ«s sĂ« Jashtme (FPRI).
predsednik Vladimir Putin i potpresednik Vlade Aleksandar Vulin sastali su se u Vladivostoku, na istoku Rusije.
Vulin je Putina uverio da Srbija nikada neÄe uvesti sankcije Rusiji i postati Älanica @NATO.
QĂ«ndrimi proverbial i pĂ«rmbajtur i Shteteve tĂ« Bashkuara ndaj marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« autoriteteve serbe me RusinĂ« ngre dyshime pĂ«r strategjinĂ« e administratĂ«s amerikane pĂ«r Ballkanin PerĂ«ndimor, shkruan mĂ« tej âZĂ«ri i AmerikĂ«sâ nĂ« gjuhĂ«n serbe.
Në të njëjtën kohë, ajo refuzon të respektojë sanksionet perëndimore të vendosura ndaj Rusisë për agresionin e saj brutal ushtarak kundër Ukrainës, tashmë në vitin e tretë.
Përveç kësaj, ajo mban lidhje të ngushta politiko-ekonomike-ushtarake me Rusinë dhe merr mbështetje për politikën e saj në lidhje me Kosovën.
âNĂ«se Rusia nuk do tĂ« kishte kryer njĂ« pushtim tĂ« gjithanshĂ«m, ajo vizitĂ« ndoshta nuk do tĂ« kishte shkaktuar kaq shumĂ« interes. Nga kĂ«ndvĂ«shtrimi i Kremlinit â pĂ«rderisa autoritetet serbe janĂ« tĂ« gatshme tĂ« âputhin dorĂ«n e perandoritâ, statusi i tij si shtet anĂ«tar i Bashkimit Evropian do tĂ« pĂ«rfitonte shumĂ« RusisĂ«. âShikoni sa dĂ«m i ka shkaktuar UkrainĂ«s, stabilitetit rajonal dhe unitetit tĂ« Bashkimit Evropian, kryeministri hungarez Viktor Orbanâ, thekson mes tĂ« tjerash Kremeri. //VOA
Vera u mbyll zyrtarisht me Ditën e Punëtorëve, 2 Shtator dhe filloi sprinti final për zgjedhjet e 5 nëntorit. Sondazhet ndryshuan me hyrjen e Harris në vend të Joe Biden, por dallimet në vlera mes mbështetësve të Partisë Demokratike dhe mbështetësve të Donald Trump nuk kanë ndryshuar. Megjithatë, duke marrë parasysh se ekonomia (inflacioni, punësimi, taksat) mbetet prioriteti absolut i shumicës së votuesve të të dyja palëve, ka çështje të tjera kyçe si emigracioni dhe të drejtat riprodhuese (hendeku gjinor, d.m.th. numri i grave që mbështesin Harris, krahasuar me numrin e burrave që mbështesin Trump, mund të jetë më i madhi i të gjitha kohërave në këto zgjedhje, edhe për shkak të pozicioneve të tyre për të drejtat riprodhuese).
Hulumtimi i Qendrës Kërkimore Pew mbi 4527 votues tregon dallimet midis mbështetësve të Harris dhe Trump për çështje që kanë ndarë amerikanët për dekada: menaxhimi i emigracionit, aborti, identiteti gjinor, lufta kundër krimit, armët, pesha e skllavërisë ndaj racizmit. Megjithatë, ka pika të përbashkëta: për shembull, edhe te republikanët shumica është në favor të fekondimit in vitro, gjë që shpjegon pse Trump u shpreh në favor të tij, pavarësisht kundërshtimit të së djathtës fetare. Për dekada, republikanët kanë preferuar më pak ndërhyrje të qeverisë në ofrimin e shërbimeve për qytetarët sesa demokratët: kjo mbetet e vërtetë edhe sot, edhe për kujdesin shëndetësor, por shumica në të dy kampet kundërshtojnë shkurtimet e Sigurimeve Shoqërore. Ka dallime në rolin e Amerikës në botë: ideja se Shtetet e Bashkuara duhet të marrin parasysh interesat e aleatëve është më e përhapur në mesin e mbështetësve të Harris, por shumica në të dy kampet besojnë se bota është më e sigurt me një ushtri të fortë amerikane dhe se është një gjë e mirë nëse Amerika mbetet superfuqia e vetme ushtarake.
Nga Gazeta âSiâ-NjĂ« interpelancĂ« e thirrur pĂ«r shkarkimin e Afrim Gashit nga posti i kryetarit tĂ« Kuvendit tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut ka dĂ«shtuar tĂ« martĂ«n vonĂ«, pasi ajo nuk i mori votat e mjaftueshme gjatĂ« njĂ« seancĂ« me debat tĂ« ashpĂ«r.
Interpelanca pĂ«r Gashin nuk kaloi pasi deputetĂ«t e shumicĂ«s qeverisĂ«se tĂ« VMRO-DPMNE-sĂ«, ZNAM dhe Vredi votuan kundĂ«r iniciativĂ«s sĂ« partisĂ« âE Majtaâ, e cila kĂ«rkonte pĂ«rgjegjĂ«si nga Gashi pĂ«r disa incidente tĂ« ndodhura nĂ« mĂ« pak se dy muaj.
Nevojiteshin votat e së paku 61 deputetëve për shkarkimin e Gashit nga posti.
Përkrahje për interpelancën e dha LSDM-ja opozitare, ndërsa në votim nuk morën pjesë deputetët e BDI-së, të cilët paraprakisht deklaruan se nuk do ta mbështesin interpelancën edhe pse kishin vërejtje për punën e Gashit.
Gashi kishte thënë gjatë një konference për media më 27 gusht se interpelanca ndaj tij nuk kishte qëndrueshmëri politike. Ai shpresonte se do të kishte paraqitje të argumenteve gjatë seancës dhe kishte paralajmëruar do ta respektonte vendimin e deputetëve se si të veprohet për këtë çështje.
Në kërkesën për interpelancë thuhej se Gashi kishte vepruar në mënyrë joprofesionale, jokushtetuese dhe ka dëmtuar sekularitetin e shtetit sepse ai ka lejuar që të kryhen rite fetare gjatë një mbledhjeje të një komisioni. Në kërkesë po ashtu përmendej edhe incidenti i 11 gushtit në Aeroportin e Shkupit, ku u përfshi presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani. Gashi po ashtu akuzohet për shkeljen e ligjit për gjuhët, pasi betimin për kryeparlamentar e ka bërë fillimisht në gjuhën shqipe dhe jo maqedonase.
Sa i përket incidentit në Aeroportin e Shkupit, Gashi ka thënë se ai ka ndërhyrë vetëm për të shmangur ndonjë incident diplomatik.
Incidenti ndodhi pasi zyrtarĂ«t e Aeroportit tĂ« Shkupit, sipas PresidencĂ«s sĂ« KosovĂ«s, tentuan tâi merrnin telefonin personal presidentes Osmani, gjatĂ« kontrollit nĂ« aeroport. Ajo dhe pjesĂ«tarĂ«t e sigurimit tĂ« saj mĂ« pas thirrĂ«n nĂ« telefon Gashin pĂ«r ta informuar pĂ«r incidentin, duke besuar se nĂ« kĂ«tĂ« rast ishin shkelur praktikat ndĂ«rkombĂ«tare. Gashi deklaroi mĂ« 27 gusht se ai reagoi pas kĂ«saj telefonate, me qĂ«llim qĂ« tĂ« shmangte njĂ« incident tĂ« madh.
Kryeparlamentari Gashi gjatë konferencës tha se pas telefonatës së Osmanit, ai dëshironte që së bashku me sigurimin e tij të shkonte në Aeroport, por nuk mundi për shkak të obligimeve të tjera. Sigurimi i tij shkoi në Aeroport dhe u informua më pas se incidenti ishte zgjidhur. Gashi shtoi se nuk i kishte kërkuar askujt të vepronte në mënyrë të paligjshme.
Pas incidentit, Ministria e Brendshme e Maqedonisë së Veriut tha se kreu i sigurimit të Gashit dhe dy anëtarë të tjerë të ekipit të tij, nën urdhrat e kryeparlamentarit, shkuan në zonën VIP të Aeroportit dhe u konfrontuan me policët e Aeroportit, pasi kishin insistuar që presidentja Osmani të kalonte pa iu nënshtruar kontrollit të sigurisë. Një departament brenda kësaj ministrie pezulloi nga puna shefin e sigurimit dhe hapi procedurë ndaj dy truprojave të tjerë.
Për shkak të incidentit në Aeroportin e Shkupit, Ministria e Jashtme e Kosovës i nisi një notë proteste Shkupit më 2 gusht, duke kërkuar sqarim të plotë të kësaj ngjarjeje.
Dy ditë më pas, më 5 gusht, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, vizitoi Maqeodninë e Veriut dhe diskutoi me Mickoskin për këtë incident.
Të dy thanë se incidenti nuk ka prekur raportet mes dy shteteve, teksa Kurti tha se po priste raportin e hetimit të kryer nga autoritetet maqedonase.
Këtë Gashi e ka quajtur si fitore të arsyjes mbi paragjykimet dhe propagandën.
âEdhe njĂ«herĂ« ngadhĂ«njeu arsyeja mbi paragjykimin dhe propagandĂ«n. I falĂ«nderoj tĂ« gjithĂ« deputetĂ«t qĂ« sot morĂ«n pjesĂ« nĂ« kĂ«tĂ« interpelancĂ«, qĂ« diskutuan e replikuan dhe ata qĂ« me votĂ«n e tyre tĂ« lirĂ« dhe demokratike i dhanĂ« pĂ«rgjigje kĂ«saj interpelance.  I falĂ«nderoj nga zemra edhe tĂ« gjithĂ« ata qĂ« sot e dhanĂ« mbĂ«shtetjen e tyre nĂ« çfarĂ«do forme.  VazhdojmĂ« me pĂ«rkushtimin e njĂ«jtĂ« ndaj detyrĂ«sâ, ka shkruar Gashi. // REL
Nga Gazeta âSiâ-âDisa duan tĂ« mĂ« pajtojnĂ« me Al-Sisin. UnĂ« e refuzoj kĂ«tĂ«. Nuk do tĂ« ulem nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n tryezĂ« me njĂ« antidemokrat,â tha presidenti turk Recep Tayyp Erdogan nĂ« vitin 2019 pĂ«r homologun e tij egjiptian Abd al-Fattah al-Sisi. NdĂ«rsa atĂ«Â e quajti âvrasĂ«sâ.
Arsyeja është një grusht shteti ushtarak kundër Mohamed Morsit, i cili u zgjodh në mënyrë demokratike pas të ashtuquajturës Pranverë Arabe. Al-Sisi ishte komandant ushtarak në atë kohë.
Ideologjia e VĂ«llazĂ«risĂ«Â Myslimane Islamike, e pĂ«rkrahur nga Morsi, pati gjithashtu njĂ« ndikim nĂ« politikat e Erdoganit. Pas protestave nĂ« sheshin Tahrir tĂ« Kajros nĂ« vitin 2013, Erdogan pĂ«rdori gjestin e VĂ«llazĂ«risĂ« Myslimane nĂ« çdo rast. Pak para zgjedhjeve lokale nĂ« vitin 2019, Erdogani e quajti kundĂ«rshtarin socialdemokrat tĂ« partisĂ« sĂ« tij si tĂ« afĂ«rt me qeverinĂ« e Al-Sisi: âA do tĂ« vendosim tĂ« dielĂ«n pĂ«r (kandidatin tonĂ«) Binali Yıldırım apo pĂ«r Al-Sisin?â
Nga âvrasĂ«siâ nĂ« âvĂ«llaâ
Por ato kohĂ« tani kanĂ« kaluar. Al-Sisi dhe Erdogani u takuan nĂ« vitin 2022 gjatĂ« Kampionatit BotĂ«ror nĂ« Katar dhe shtrĂ«nguan duart. Fotoja virale u pasua me njĂ« âdiplomaci tĂ«rmetiâ. Pas njĂ« tĂ«rmeti shkatĂ«rrues nĂ« Turqi nĂ« vitin 2023, Al-Sisi telefonoi menjĂ«herĂ« me Erdoganin, ndĂ«rsa pak ditĂ« mĂ« vonĂ«, ministri i JashtĂ«m egjiptian Samih Shukri vizitoi zonĂ«n e prekur nga tĂ«rmeti shkatĂ«rrues. NĂ« shtator 2023, tĂ« dy presidentĂ«t u takuan gjatĂ« samitit tĂ« G20 nĂ« Indi. NĂ« shkurt 2024, Al-Sisi priti Erdoganin nĂ« Kajro dhe tĂ« dy udhĂ«heqĂ«sit buzĂ«qeshĂ«n para kamerave. Erdogan papritmas ndryshoi retorikĂ«n e tij dhe âvrasĂ«sinâ e quajti âVĂ«llai im i respektuarâ.
Tani Al-Sisi do tĂ« pritet nĂ« Ankara mĂ« 4 shtator â pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«. Dy fuqitĂ« rajonale duan tĂ« thellojnĂ« mĂ« tej marrĂ«dhĂ«niet e tyre.
Izraeli i bashkon
QĂ«ndrimi i ngjashĂ«m i dy vendeve ndaj konfliktit izraelito-palestinez luajti njĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« afrimin e kĂ«tyre vendeve. âLufta nĂ« Lindjen e Mesme dhe mĂ«nyra se si Izraeli po e zhvillon kĂ«tĂ« luftĂ« ka luajtur njĂ« rol unifikues,â thotĂ« Celine Nasi, nga London School of Economics (LSE). Ekspertja e krahason marrĂ«dhĂ«nien mes kĂ«tyre vendeve me njĂ« âmartesĂ« nga interesiâ.
âEdhe pse tĂ« dy vendet nuk janĂ« gjithmonĂ« dakord, interesat e tyre janĂ« nĂ« njĂ« linjĂ«. TĂ« dyja duan njĂ« armĂ«pushim, tĂ« dyja duan tĂ«rheqjen e Izraelit nga Rripi i GazĂ«s dhe krijimin e njĂ« shteti palestinez,â thotĂ« Nasi.
KĂ«tĂ« e konfirmon edhe Gamal Abdel Gavad, politolog nga Universiteti Amerikan nĂ« Kajro. âEkziston njĂ« marrĂ«veshje thelbĂ«sore midis dy vendeve nĂ« lidhje me zgjidhjen e kĂ«tij konflikti,â thotĂ« Gavad. BashkĂ«punimi mes Kajros dhe AnkarasĂ« do tĂ« lehtĂ«sojĂ« mĂ« tej arritjen e synimeve qĂ« kanĂ« tĂ« dyja vendet nĂ« rajon, beson ai.
Por afrimi pjesĂ«risht pĂ«rkon edhe me interesat e vetĂ« Izraelit, thekson Mithat Rende, ish-ambasadori turk nĂ« Katar. âNĂ« fakt, Izraeli ka dashur gjithmonĂ« qĂ« kĂ«to dy vende tĂ« afrohen mes vete. Izraeli do qĂ« vendet me shumicĂ« myslimane tĂ« bashkohen dhe tĂ« krijohet njĂ« front mysliman kundĂ«r Iranit,â thotĂ« Rende.
Turqia synon tĂ« luajĂ« njĂ« rol konstruktiv nĂ« Gaza â gjĂ« qĂ« Ă«shtĂ« e mundur vetĂ«m me bashkĂ«punimin e Egjiptit. âĂshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« marrĂ«dhĂ«niet me Egjiptin tĂ« jenĂ« tĂ« mira. PĂ«r tĂ« qenĂ« nĂ« gjendje tĂ« dĂ«rgojĂ« ndihma humanitare nĂ« Gaza, Turqia ka nevojĂ« pĂ«r ndihmĂ«n e Egjiptit, sepse 90 pĂ«r qind e kĂ«saj ndihme dĂ«rgohet pĂ«rmes pikĂ«s kufitare Rafahâ, thotĂ« Nasi.
Përfitim ekonomik për të dyja palët
Pas kĂ«tij pĂ«rmirĂ«simi tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve, pĂ«rveç shkaqeve gjeopolitike, qĂ«ndrojnĂ« edhe interesat ekonomike. âEkonomitĂ« e tĂ« dy vendeve plotĂ«sojnĂ« njĂ«ra-tjetrĂ«n. Egjipti Ă«shtĂ« i pasur me energji, ndĂ«rsa Turqia ka njĂ« infrastrukturĂ« industriale tĂ« zhvilluar. InvestitorĂ«t turq tregojnĂ« interes tĂ« madh pĂ«r Egjiptin,â thotĂ« Rende.
âEgjipti Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« lojtar i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r sa i pĂ«rket energjisĂ«â, pohon Nasi, duke iu referuar depozitave tĂ« naftĂ«s dhe gazit â nga tĂ« cilat edhe Turqia dĂ«shiron tĂ« pĂ«rfitojĂ«. Egjipti luan njĂ« rol kyç nĂ« âForumin e Gazit tĂ« Mesdheut Lindorâ (East Mediterranean Gas Forum), sepse Kajro Ă«shtĂ« selia e kĂ«saj organizate. NdĂ«r vendet e tjera mesdhetare tĂ« pĂ«rfshira nĂ« kĂ«tĂ« shoqatĂ«, janĂ« edhe Greqia, Qiproja, Franca, Izraeli, Italia, Jordania dhe territoret palestineze â por jo edhe Turqia.
âLajm i mirĂ«â
Ulja e tensionit mes dy vendeve Ă«shtĂ« parĂ« nga ekspertĂ«t si njĂ« zhvillim pozitiv â jo vetĂ«m pĂ«r rajonin, por edhe pĂ«r tĂ« gjithĂ« botĂ«n. âKy Ă«shtĂ« njĂ« zhvillim i jashtĂ«zakonshĂ«m pĂ«r tĂ« gjithĂ«. Stabiliteti nĂ« Mesdheun Lindor Ă«shtĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r tĂ« gjitha palĂ«t,â thotĂ« Rende.
âKĂ«tu bĂ«het fjalĂ« pĂ«r dy ushtritĂ« mĂ« tĂ« forta dhe dy shoqĂ«ritĂ« qĂ« konsiderohen si mĂ« tĂ« arsimuarat nĂ« botĂ«n islame. PĂ«rveç kĂ«saj, kĂ«to vende kontrollojnĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« konsiderueshme tĂ« tregtisĂ« globaleâ, thekson diplomati, duke treguar Bosforin, Dardanelet dhe Kanalin e Suezit. âNe jemi nĂ« njĂ« kohĂ« kur zinxhirĂ«t globalĂ« tĂ« furnizimit po ndryshojnĂ«. NĂ« tĂ« ardhmen, konkurrenca midis SHBA dhe KinĂ«s mund tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« konflikt. NdĂ«rsa Turqia dhe Egjipti do tĂ« shĂ«rbejnĂ« si baza prodhimi.â/DW
Nga Gazeta Si- Beogradi e pĂ«rshĂ«ndeti presidentin e FrancĂ«s Emanuel Macron me njĂ« âshfaqjeâ tĂ« veçantĂ«. I gjithĂ« qyteti, raporton korrespondenti special i âLe Mondeâ, ishte larĂ« me ngjyra franceze. Me sa sheh syri: blu-bardhĂ«-kuqe, si flamuri serbâŠdhe si flamuri rus. PikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ« Ă«shtĂ« shqetĂ«suar kryesisht presidenti francez gjatĂ« vizitĂ«s sĂ« tij dyditore, pĂ«rkatĂ«sisht pĂ«r pozitĂ«n gjeopolitike tĂ« SerbisĂ«. Sepse diplomacia franceze Ă«shtĂ« e bindur: Me blerjen e dymbĂ«dhjetĂ« avionĂ«ve luftarakĂ« Rafale, tĂ« cilĂ«t tashmĂ« janĂ« vulosur, Serbia po largohet njĂ« hap nga Rusia dhe drejt kampit perĂ«ndimor. Blerja e kĂ«tyre âmakineriveâ pĂ«r 2.7 miliardĂ« euro krijon varĂ«si teknologjike dhe, sipas francezĂ«ve, Ă«shtĂ« njĂ« sinjal. Ai tregon njĂ« ndryshim strategjik, tha Macron.
ĂshtĂ« e vĂ«rtetĂ« se blerja e Rafal nuk Ă«shtĂ« hapi i vetĂ«m pĂ«rmes tĂ« cilit Serbia po demonstron solidaritetin e saj me PerĂ«ndimin. Beogradi ka mbĂ«shtetur tĂ« gjitha rezolutat e OKB-sĂ« kundĂ«r luftĂ«s sĂ« agresionit rus. Ajo gjithashtu furnizon me municion ushtrinĂ« ukrainase nĂ« njĂ« shkallĂ« tĂ« madhe, pĂ«rmes rrugĂ«ve tĂ« tĂ«rthorta. Por Vuçiç nuk ka ndĂ«rmend tĂ« largohet nga miqtĂ« e tij nĂ« MoskĂ« dhe Pekin. Ai nuk do tĂ« vendosĂ« sanksione kundĂ«r RusisĂ«. Ai gjithashtu mbĂ«shtetet nĂ« mbĂ«shtetjen e MoskĂ«s dhe Pekinit nĂ« mosnjohjen e shtetĂ«sisĂ« sĂ« KosovĂ«s. KinezĂ«t kanĂ« marrĂ« pĂ«rsipĂ«r fabrikat e mĂ«dha tĂ« minierave dhe çelikut nĂ« Serbi dhe po modernizojnĂ« infrastrukturĂ«n e transportit. Vuçiç nuk dĂ«shiron ta humbasĂ« as kĂ«tĂ«. Blerja e Rafale nĂ« fakt vĂ«rteton vetĂ«m se politika e tij e lĂ«vizjes po funksionon. Macron vlerĂ«soi publikisht âguximin strategjikâ tĂ« Vuçiçit. Por kjo konsiston nĂ« mosvendosjen midis blloqeve. NĂ« Beograd, Macron pĂ«rsĂ«riti frazat qĂ« dĂ«gjojnĂ« tĂ« gjithĂ« vizitorĂ«t nga BE: vendi i SerbisĂ« Ă«shtĂ« nĂ« BE. As ai vetĂ« nuk e beson kĂ«tĂ«. Vuçiç as nuk Ă«shtĂ« i interesuar pĂ«r kĂ«tĂ«. Ai nuk do njĂ« shtet kushtetues funksional apo njĂ« ndryshim demokratik tĂ« pushtetit. Ajo qĂ« i intereson Ă«shtĂ« lidhja e vendit tĂ« tij me tregjet evropiane. Ai pĂ«rdor fitimet e pasurisĂ« pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur pranimin e sundimit tĂ« tij.
GjĂ«rat po ndryshojnĂ« edhe nĂ« BE. NjĂ« model i ri integrimi po shfaqet. Ai nuk ndjek njĂ« dokument strategjik, por rezulton nga marrĂ«dhĂ«niet praktike me vendet e rajonit. Shtetet anĂ«tare tĂ« rĂ«ndĂ«sishme, duket se nuk e shohin mĂ« Ballkanin PerĂ«ndimor si njĂ« zonĂ« aderimi nga e cila anĂ«tarĂ«t e barabartĂ« do tâi bashkohen njĂ« ditĂ« Bashkimit, por si njĂ« lloj zone pĂ«rparimi strategjik. Atje, nĂ« vendet e vogla, ka âprincaâ tĂ« vegjĂ«l me tĂ« cilĂ«t mund tĂ« bĂ«hen âmarrĂ«veshjeâ pĂ«r ndryshime qĂ« nuk do tĂ« ishin tĂ« mundshme nĂ« âshtĂ«pitĂ«â e liderve.
Tre shembuj: Gjermania dëshiron që kompania Rio Tinto të nxjerrë litium për industrinë e saj të makinave në një zonë bujqësore perëndimore të Serbisë. Danimarka do të operojë një burg në Kosovë në të cilin do të dërgojë të dënuarit e saj të huaj. Italia i çon emigrantët që merr në det në Shqipëri, ku procedurat e azilit zhvillohen në një kamp. Dhe së fundi, çdo vit vendet e BE-së rekrutojnë dhjetëra mijëra punëtorë të kualifikuar nga rajoni, të cilët janë trajnuar në këto vende dhe që mungojnë në tregun lokal të punës. Këto nuk janë të mira për të ardhmen e shoqërisë civile dhe demokracisë në rajon. Vitet e ardhshme do të vendosin nëse qytetarët e Ballkanit Perëndimor mund ta ndryshojnë këtë prirje dhe vështirë se do të ketë mbështetje nga jashtë.
Burimi: Neue Zurcher Zeitung (nzz.ch). PĂ«rshtati: Gazeta Si.
Issa al H., sulmuesi i supozuar nga Solingen, i pĂ«rshtatet nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rkryer grupit tĂ« synuar kryesor tĂ« organizatĂ«s terroriste âShteti Islamikâ (IS) dhe grupeve tĂ« tjera ekstremiste si âMuslim Interactiveâ.
IslamistĂ«t synojnĂ« tĂ« rinjtĂ« nĂ« rrjetet sociale si TikTok ose Telegram pĂ«r tâi tĂ«rhequr ata nĂ« ideologjinĂ« e tyre shpesh vdekjeprurĂ«se.
Për ta, çdo formë demokracie, në të cilën garantohen liritë politike dhe sociale, si barazia midis burrave dhe grave, është armik. Kushdo që i përmbahet dhe jeton sipas këtyre vlerave, kudo në botë, konsiderohet i pafe dhe mund të vritet.
Sipas njohurive tĂ« shĂ«rbimeve tĂ« sigurisĂ« dhe ekspertĂ«ve tĂ« terrorizmit nĂ« Gjermani, xhihadistĂ« ose âluftĂ«tarĂ« tĂ« Zotitâ, individĂ« qĂ«, si nĂ« Solingen, vrasin njerĂ«z me mjetet mĂ« tĂ« zakonshme, po rekrutohen gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« nĂ« internet.
Sulmuesi nga Solingeni mund tĂ« jetĂ« njĂ« âushtarâ i Shtetit Islamik
IS mori pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« pĂ«r sulmin nĂ« Solingen. Por ende nuk Ă«shtĂ« vĂ«rtetuar pĂ«rfundimisht nĂ«se Issa al H. ka vepruar si i ashtuquajtur âushtarâ me urdhĂ«r tĂ« njĂ« grupi terrorist. NdonĂ«se ai i pĂ«rshtatet profilit tĂ« sulmuesve tĂ« tillĂ«.
Thomas Mike nga âViolence Prevention Networkâ (VPN) nĂ« Berlin Ă«shtĂ« njohur me kĂ«tĂ« lloj grupi njerĂ«zish pĂ«rmes punĂ«s sĂ« tij tĂ« pĂ«rditshme Ai e di saktĂ«sisht se çfarĂ« roli luajnĂ« rrjetet sociale nĂ« radikalizim â ka shumĂ« filma propagandistikĂ« qĂ« synojnĂ« tĂ« gjitha grupmoshat, pĂ«r tĂ« tĂ«rhequr fĂ«mijĂ«t dhe tĂ« rinjtĂ«. âAta pĂ«rpiqen tĂ« zgjojnĂ« emocione te tĂ« rinjtĂ« dhe tĂ« krijojnĂ« njĂ« ndjenjĂ« komunitetiâ, tha Majk pĂ«r DW.
Videoklipe me njĂ« mesazh tĂ« thjeshtĂ«: âTi je i joni!â
E gjithĂ« kjo nuk Ă«shtĂ« njĂ« fenomen i ri, por sipas vĂ«zhgimeve tĂ« Mike Ă«shtĂ« duke u intensifikuar. Ata u ofrojnĂ« tĂ« rinjve njĂ« identitet dhe pĂ«rpiqen tâi largojnĂ« nga shoqĂ«ria me mesazhe tĂ« thjeshta: âJu jeni i yni nĂ«se silleni sipas rregullave tĂ« Islamit tĂ« vĂ«rtetĂ«.â Ju duhet tĂ« luftoni kundĂ«r kĂ«saj bote!
Kjo lloj propagande Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« edhe mĂ« e pranishme qĂ« nga fillimi i luftĂ«s sĂ« GazĂ«s, pas sulmit terrorist tĂ« Hamasit islamik mbi Izraelin mĂ« 7 tetor 2023. âNe e shohim shumĂ« qartĂ« se skena ekstremiste pĂ«rdor konfliktin nĂ« territoret palestineze si temĂ« pĂ«r mobilizim, pĂ«r tĂ« promovuar ideologjinĂ« e saj politikeâ.
Sulmi me thikĂ« si âhakmarrje edhe pĂ«r atĂ« qĂ« po ndodh nĂ« PalestinĂ«â
Sulmi terrorist nĂ« Solingen Ă«shtĂ« i tmerrshĂ«m, por pĂ«r fat tĂ« keq jo befasues, thotĂ« Mike. âIS e quajti sulmin nĂ« Solingen si hakmarrje pĂ«r atĂ« qĂ« po ndodh nĂ« PalestinĂ«. Lidhja me konfliktin nĂ« Lindjen e Mesme Ă«shtĂ« mĂ« se e dukshmeâ.
Interneti si njĂ« vend ku tĂ« ashtuquajturit predikues tĂ« urrejtjes bĂ«jnĂ« thirrje pĂ«r sulme? PĂ«r ekspertin e terrorizmit Hans-Jakob Schindler, nuk ka asnjĂ« dyshim pĂ«r kĂ«tĂ«. âAta u drejtohen nĂ« mĂ«nyrĂ« specifike njerĂ«zve qĂ« janĂ« nĂ« chats (grupe pĂ«r bisedime) ku kĂ«ta predikues janĂ« tĂ« pranishĂ«m, dhe mĂ« pas kalojnĂ« nga ato grupe tĂ« hapura nĂ« grupe tĂ« mbyllura pĂ«r radikalizim tĂ« mĂ«tejshĂ«mâ, thotĂ« drejtori i Projektit NdĂ«rkombĂ«tar pĂ«r Luftimin e Ekstremizmit (CEP).
Shërbimet e sigurisë dhe puna e tyre
Kjo është arsyeja pse vëzhgimi është një pjesë kyçe e zbulimit të hershëm në luftën kundër terrorizmit, thekson Schindler. Megjithatë, shërbimet gjermane të sigurisë shpesh ankohen se nuk kanë autoritet të mjaftueshëm për ta bërë këtë. Ato besojnë se është e nevojshme të ruhen të gjitha komunikimet elektronike. Për këtë, çdo adresë IP individuale duhet të regjistrohet. Kjo nuk është e mundur deri më tani, sepse qeveria gjermane ende nuk ka rënë dakord për këtë çështje, që i përket mbrojtjes së të dhënave.
Ministrja e Brendshme, Nancy Faeser (SPD), e mbĂ«shtet kĂ«tĂ« kĂ«rkesĂ«. Nga ana tjetĂ«r, ministri i DrejtĂ«sisĂ«, Marco Buschmann (FDP), mendon se Ă«shtĂ« e mjaftueshme ruajtja e pĂ«rkohshme e tĂ« dhĂ«nave tĂ« personave tĂ« dyshimtĂ«, e ashtuquajtura âQuick-Freezeâ.
Shërbimi i Mbrojtjes së Rendit Kushtetues dhe policia nuk dinin asgjë
Nëse sulmi me thikë në Solingen ka mundur të parandalohet përmes ruatjes së të dhënave, mbetet e diskutueshme. E sigurt është që sulmuesi i dyshuar nuk ka qenë në radarin e policisë apo të Shërbimit për Mbrojtjen e Rendit Kushtetues. Gjetjet aktuale tregojnë se Issa al H. ishte radikalizuar si individ në internet.
Parandalimi i njerëzve të tillë nga realizimi i planeve të tyre vdekjeprurëse, sipas Thomas Mick i Rrjetit për Parandalimin e Dhunës, është pothuajse i pamundur.
Lufta antiterroriste përmes rrjeteve
Megjithatë, shërbimet e sigurisë shpesh arrijnë të parandalojnë sulmet e planifikuara. Ndonjëherë ata marrin informacion nga shërbimet e huaja të inteligjencës. Ose përgjojnë njerëz të dyshimtë si pjesë e një kërkimi sekret në internet. Me të ashtuquajturin monitorim të burimit të komunikimit, lejohet edhe përgjimi i bisedave të drejtpërdrejta dhe leximi i mesazheve në aplikacionet e mesazheve. Por kjo është e mundur vetëm me urdhër të gjykatës.
PĂ«r tĂ« luftuar radikalizimin nĂ« internet, kanalet e grupeve ekstremiste shpesh fshihen nĂ« rrjetet sociale. âKĂ«to masa nuk mund tĂ« parandalojnĂ« plotĂ«sisht pĂ«rhapjen e pĂ«rmbajtjes xhihadiste, por e bĂ«jnĂ« mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ«â, thuhet nĂ« raportin aktual tĂ« ShĂ«rbimit pĂ«r Mbrojtjen e Rendit Kushtetues. dw.com
Nga Peter Kuras- Meqenëse u bë e qartë se Alternativa e ekstremit të djathtë për Gjermaninë, ose AfD, do të shfaqet si një forcë dominuese në politikën e Gjermanisë Lindore pas zgjedhjeve rajonale të këtij shtatori, nuk kam qenë në gjendje të heq një fotografi nga mendja ime.
Fotografia është marrë në vitin 1992, gjatë një pogrami katër-ditor në qytetin port të Rostock të Gjermanisë lindore. Rreth 400 ekstremistë të krahut të djathtë sulmuan qendrën lokale të imigracionit dhe një kompleks banesash që ishte shtëpia e pjesës më të madhe të komunitetit të vogël vietnamez të qytetit, ndërsa një turmë e madhe mbajti larg oficerët e policisë dhe zjarrfikësit. Fotoja tregon një burrë të quajtur Harald Ewert. Ai ka veshur një fanellë futbolli gjerman dhe një palë pantallona vrapimi. Sytë e tij janë të qelqtë dhe të egër. Krahu i tij i djathtë është shtrirë në përshëndetjen naziste.
ĂshtĂ« njĂ« nga fotot mĂ« ikonike nĂ« historinĂ« bashkĂ«kohore gjermane, ajo qĂ« kap njĂ« periudhĂ« tĂ« ndarjes dhe dhunĂ«s sociale intensive. Ajo thĂ«rret me njĂ« rezonancĂ« tĂ« veçantĂ« tani. Bjorn Höcke, lideri i AfD-sĂ« nĂ« Turingi, ku do tĂ« mbahen zgjedhjet kĂ«tĂ« tĂ« dielĂ«, Ă«shtĂ« dĂ«nuar dy herĂ« pĂ«r pĂ«rdorimin e parullave naziste. Mes zotit EĂ«ert, i cili vdiq nĂ« vitin 2006 nĂ« moshĂ«n 52-vjeçare, dhe zotit Höcke, ka njĂ« vijĂ« tĂ« qartĂ«, prova se fantazma e nazizmit vazhdon tĂ« ndjekĂ« GjermaninĂ«.
Megjithatë, në shumë mënyra, fotografia është mashtruese. Rebelët që kryen akte dhune atë ditë, siç shkruante kritiku kulturor Diedrich Diedrichsen, nuk dukeshin si neo-nazistë. As politikanët që përdorën sulmet kundër pakicave si pretekst për të shtrënguar kufizimet e azilit. Ndërsa e djathta ekstreme i afrohet gjithnjë e më shumë pushtetit, është e qartë se fokusi në simbolet e saj tradicionale, parullat dhe përshëndetjet e saj, ka rezultuar i pasuksesshëm. Duke u fiksuar pas imazheve dhe shenjave, Gjermania ka humbur zhvillime më të rrezikshme nën sipërfaqe.
Në të vërtetë, nuk ka shumë ndryshim midis AfD-së dhe partive të tjera populiste të krahut të djathtë që janë përhapur në të gjithë Evropën vitet e fundit. Ashtu si Ligji dhe Drejtësia në Poloni, Fidesz në Hungari dhe Agimi i Artë në Greqi, AfD mbështetet në një kombinim toksik të ksenofobisë, militarizmit dhe nostalgjisë për të fituar vota. Por kjo është Gjermania, vendi i fundit që dikush dëshiron ta bëjë sërish të madhe.
PartitĂ« e tjera politike tĂ« GjermanisĂ«, tĂ« paafta pĂ«r tĂ« rĂ«nĂ« dakord pĂ«r shumĂ« gjĂ«ra gjatĂ« viteve tĂ« fundit, kanĂ« pranuar se nuk mund tĂ« linin njĂ« parti qĂ« flirton me fashizmin tĂ« vijĂ« nĂ« pushtet dhe siguruan izolimin e AfD-sĂ«. NĂ« njĂ« vend mĂ« pak tĂ« pĂ«rshtatur me mundĂ«sinĂ« e njĂ« pushtimi fashist, partia, me organizimin e saj tĂ« disiplinuar dhe pĂ«rdorimin e aftĂ« tĂ« medias, pothuajse me siguri do tĂ« kishte âgrumbulluarâ njĂ« pushtet tĂ« konsiderueshĂ«m politik gjatĂ« dekadĂ«s sĂ« fundit. Edhe tani, numri konkret I fuqisĂ« politike qĂ« AfD do tĂ« fitojĂ« muajin e ardhshĂ«m Ă«shtĂ« e paqartĂ«. NjĂ« zhvendosje prej disa pikĂ« pĂ«rqindjeje nĂ« rezultate mund tĂ« bĂ«jĂ« dallimin midis njĂ« koalicioni tjetĂ«r tĂ« partive tĂ« themeluara tĂ« qendrĂ«s dhe njĂ« qeverie shtetĂ«rore tĂ« udhĂ«hequr nga ekstremistĂ«t e djathtĂ«.
Edhe nëse AfD mund të formojë një qeveri koalicioni diku në lindje të vendit, ku të tria zgjedhjet e muajit të ardhshëm, në Saksoni dhe Brandenburg, përveç Turingisë, po zhvillohen, ajo mund të mos jetë në gjendje të qeverisë. Kushtetuta gjermane përfshin dispozita që lejojnë qeverinë federale të shkarkojë një qeveri rajonale që synon të minojë normat demokratike. Ndërsa ligji është i paqartë, duket e pashmangshme që një qeveri e AfD-së do të krijonte një formë krize kushtetuese.
Për të marrë një nga shumë probleme: A mund të vazhdojnë policia federale ose shërbimet e inteligjencës të ndajnë informacion me homologët e tyre rajonalë nën një qeveri të AfD? Zyra e Gjermanisë për Mbrojtjen e Kushtetutës, një shërbim i fuqishëm vendas i inteligjencës, e ka identifikuar AfD në Saksoni dhe Turingi si organizata ekstremiste të krahut të djathtë. Shkëmbimi i informacionit me organizatat ekstremiste është një krim i rëndë. Nga ana tjetër, ka detyrime ligjore për të shkëmbyer informacione ndërmjet agjencive të zbatimit të ligjit.
ĂshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« imagjinohet se Gjermania do tĂ« gjente njĂ« rrugĂ«dalje tĂ« mirĂ« nga kjo lidhje. Si mund ta luftojnĂ« shĂ«rbimet e sigurisĂ« kĂ«rcĂ«nimin e terrorizmit tĂ« krahut tĂ« djathtĂ«, shumĂ« larg formĂ«s mbizotĂ«ruese tĂ« dhunĂ«s politike sot nĂ« Gjermani, nĂ«se shefat e tyre janĂ« ekstremistĂ« tĂ« krahut tĂ« djathtĂ«? A mundet njĂ« vend tĂ« heqĂ« dorĂ« nga rezultatet e zgjedhjeve demokratike nĂ« emĂ«r tĂ« ruajtjes sĂ« demokracisĂ«? NĂ«se AfD merr pushtetin dhe pushteti politik vendos tĂ« mos ndĂ«rhyjĂ«, do tĂ« kemi njĂ« lloj pĂ«rgjigjeje. Do tĂ« tregojĂ« gjithashtu se pĂ«rkushtimi pĂ«r tĂ« ndaluar tĂ« djathtĂ«n ekstreme ishte mĂ« pak i palĂ«kundur nga sa dukej dhe se kundĂ«rshtimi ndaj saj ishte mĂ« shumĂ« çështje imazhi sesa thelbi.
Simbolet politike janĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme, por ka njĂ« problem real kur ato zĂ«vendĂ«sojnĂ« pĂ«rmbajtjen politike. ĂshtĂ« mirĂ« tĂ« pranosh se pĂ«rshĂ«ndetja naziste Ă«shtĂ« e ligĂ«. Por ndonjĂ«herĂ« duket sikur ndjeshmĂ«ria e GjermanisĂ« ndaj simboleve politike i ndihmon gjermanĂ«t tĂ« harrojnĂ« nĂ« vend qĂ« tĂ« kujtojnĂ« atĂ« qĂ« bĂ«nĂ« paraardhĂ«sit e tyre. Kjo Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« veçanĂ«risht e qartĂ« qĂ« nga 7 tetori, kur shqetĂ«simi i GjermanisĂ« pĂ«r tĂ« luftuar antisemitizmin shpesh dukej se merrte formĂ«n e thirrjeve befasuese pĂ«r dhunĂ« shtetĂ«rore kundĂ«r emigrantĂ«ve.
MegjithĂ«se muri i zjarrit qĂ« e ka penguar AfD-nĂ« tĂ« marrĂ« pushtet tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m politik ka mbajtur, tĂ« paktĂ«n tani pĂ«r tani, idetĂ« dhe taktikat elektorale tĂ« partisĂ« kanĂ« kaluar nĂ« heshtje kryesore. Kush ka nevojĂ« pĂ«r AfD-nĂ« kur kancelari Olaf Scholz Ă«shtĂ« i gatshĂ«m tĂ« bĂ«jĂ« thirrje pĂ«r dĂ«bime ânĂ« njĂ« shkallĂ« tĂ« madheâ nĂ« kopertinĂ«n e Der Spiegel ose kur udhĂ«heqĂ«si i PartisĂ« sĂ« GjelbĂ«r Robert Habeck Ă«shtĂ« i lumtur tĂ« trafikojĂ« nga frika dhe ksenofobia? Pas sulmit terrorist tĂ« javĂ«s sĂ« kaluar nĂ« qytetin perĂ«ndimor tĂ« Solingenit, nĂ« tĂ« cilin mbetĂ«n tĂ« vrarĂ« tre persona, politikanĂ«t e tĂ« gjitha shtresave kanĂ« bĂ«rĂ« presion pĂ«r mĂ« shumĂ« dĂ«bime dhe kufizime mĂ« tĂ« forta ndaj migracionit.
Fakti që Hocke përdori slogane naziste në mitingjet e tij është i rëndësishëm dhe kërkon një përgjigje nga klasa politike e vendit. Por shumë shpesh, Gjermania është përqendruar në simbolet e padrejtësisë naziste, duke injoruar apo edhe duke falur vazhdimin e brutalitetit që ata përfaqësojnë. Në praktikë, kjo ka nënkuptuar depërtimin e shërbimeve të sigurimit nga e djathta ekstreme, pastrimin e ideve ekstreme në media dhe vullnetin e partive të tjera politike për të adoptuar racizmin si një taktikë elektorale. Ndërsa AfD është mbajtur nga pushteti, lloji i gjuhës së urrejtjes që ka krijuar mbështetjen e saj është bërë një pjesë e rëndësishme e jetës politike gjermane.
Fati i zotit Eëart është mësimdhënës. Edhe pse ai kurrë nuk kreu asnjë akt dhune, ai ishte një nga njerëzit e parë që u përball me akuzat pas masakrave në Rostock, pjesërisht për shkak të famës që i dha fotografia. Ai u gjobit për shfaqjen e përshëndetjes naziste, më shumë se gjysma e çekut të tij mujor të mirëqenies. Shumica dërrmuese e autorëve nuk u akuzuan kurrë. Dhe dëmi më i madh u bë menjëherë më pas, kur një koalicion i partive politike të qendrës kufizoi të drejtën për të kërkuar azil në Gjermani. Shumë nga ata që ishin në shënjestër të racistëve në Rostock më vonë u dëbuan ose u larguan nga vendi.
Në këtë mënyrë, ishte një rast shembullor i triumfit të imazhit mbi thelbin, në të cilin tmerri i dukshëm i fotografisë mund të kritikohej ndërsa forcat që e mbështesnin atë dhe reagimi i ashpër politik që shkaktoi, mund të injoroheshin në mënyrë të sigurtë. Kjo manovër, duke pastruar të kaluarën duke e qortuar në mënyrë selektive, e ka mbajtur Gjermaninë në një vend mjaft të mirë deri më tani. Por, ndërsa zgjedhjet e shtatorit do të bëhen të qarta, demonët e së shkuarës dhe të së tashmes nuk mund të mohohen.
*Kuras është shkrimtar dhe përkthyes që mbulon kulturën dhe politikën gjermane.
Të varfërit e Mianmarit janë aq të dëshpëruar sa po i drejtohen mediave sociale për të shitur veshkat e tyre
Gruaja dhe vajza e vogël e shoferit të dërgesës Maung Maung nuk kishin ngrënë për tre ditë, kujton ai, kur hyri në një internet kafe në qytetin e tij të lindjes, Mandalay, Myanmar, në fund të vitit 2022.
Kohët e fundit ai ishte arrestuar dhe torturuar nga junta ushtarake e vendit për javë të tëra, tha ai, me dyshimin se transportonte mallra për forcat e opozitës, kohë gjatë së cilës gruaja e tij ishte detyruar të merrte hua për të mbajtur familjen.
Kur më në fund u lirua, ai kishte humbur punën dhe familja e gjeti veten pa para dhe të zhytur në borxhe. I dëshpëruar, Maung Maung shkoi në Facebook dhe ofroi të shiste veshkën e tij.
âNĂ« atĂ« moment ndjeva se jeta ishte kaq e ashpĂ«r. Nuk ka asnjĂ« mĂ«nyrĂ« tjetĂ«r pĂ«r tĂ« mbijetuar pĂ«rveçse tĂ« grabis apo tĂ« vras âânjerĂ«z pĂ«r paraâ, tha ai. âGruaja ime nuk donte tĂ« qĂ«ndronte mĂ« nĂ« kĂ«tĂ« botĂ«. Por vetĂ«m pĂ«r hir tĂ« vajzĂ«s sonĂ« ne qĂ«ndruam.â
Muaj më vonë, në korrik 2023, Maung Maung, i cili kërkoi të përdorte një pseudonim për arsye sigurie, udhëtoi në Indi për operacionin e transplantit. Një biznesmen i pasur kinezo-birmanez kishte blerë veshkën e tij për 10 milionë kiat birmane (3,079 dollarë), gati dyfishi i të ardhurave mesatare vjetore të familjeve urbane në Mianmar, sipas të dhënave të vitit 2019 nga Njësia e Menaxhimit të Informacionit të Mianmarit, e lidhur me OKB-në.
Maung Maung nuk është i vetmi.
Një hetim njëvjeçar i CNN ka zbuluar njerëz të dëshpëruar në Myanmar, të njohur gjithashtu si Burma, që ua shpërndanin organet njerëzve të pasur në Facebook. Me ndihmën e agjentëve, ata udhëtojnë në Indi, për shembull, për transplante, duke kundërshtuar ligjet në të dy vendet, ku shitja e organeve është e paligjshme.
CNN gjeti postime në të paktën tre grupe në gjuhën birmaneze në Facebook dhe foli me shumë njerëz të përfshirë në tregtinë e organeve, duke përfshirë shitësit, blerësit dhe agjentët, për të bashkuar punën e brendshme të një industrie të paligjshme të ushqyer nga dëshpërimi në vend i shkatërruar nga lufta civile.
Kur u pyet për koment, Meta tha se një grup në internet ishte hequr, por kompania nuk pranoi të jepte detaje ose komente të mëtejshme. Rregullat e vetë Facebook-ut nuk lejojnë përmbajtjen që lejon përdoruesit të blejnë, shesin ose tregtojnë pjesë të trupit të njeriut dhe shkeljet mund të raportohen për shqyrtim.
Grushti i shtetit e çoi varfërinë në rritje
Tre vjet që kur ushtria e Mianmarit mori pushtetin me një grusht shteti, gati gjysma e 54 milionë njerëzve të vendit jetojnë nën kufirin e varfërisë. Kjo shifër është dyfishuar që nga viti 2017, kanë gjetur studiuesit me Programin e Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP).
Ndërsa grupe të ndryshme të armatosura luftuan kundër kontrollit të juntës, dhuna u përhap në të gjithë vendin. Investimet e huaja ranë, papunësia u rrit dhe kostoja e mallrave bazë u rrit me një ritëm me të cilin shumica e njerëzve nuk mund të përballonin. Ndërsa shitësit janë të varfër dhe blerësit relativisht të pasur, të dyja palët janë në tregun e paligjshëm të organeve sepse e gjejnë veten në gjendje të vështirë.
âTĂ« shesĂ«sh njĂ« pjesĂ« tĂ« trupit Ă«shtĂ« njĂ« vendim i vĂ«shtirĂ« pĂ«r tĂ« gjithĂ«. Askush nuk dĂ«shiron ta bĂ«jĂ« kĂ«tĂ«â, tha April, 26, e cila kĂ«rkoi tĂ« fliste me njĂ« pseudonim, menjĂ«herĂ« pasi reklamoi veshkĂ«n e saj nĂ« Facebook nĂ« shkurt. âArsyeja e vetme qĂ« po e bĂ«j kĂ«tĂ« Ă«shtĂ« sepse nuk kam zgjidhje.â
April tha se braktisi Ă«ndrrat e saj pĂ«r tâu bĂ«rĂ« infermiere dhe u transferua nĂ« kryeqytetin tregtar tĂ« Mianmarit Yangon kur ishte 18 vjeç pĂ«r tĂ« punuar nĂ« njĂ« fabrikĂ« veshjesh dhe pĂ«r tĂ« ndihmuar familjen e saj. Por paga e saj mujore prej 100 dollarĂ«sh nuk ishte e mjaftueshme pĂ«r tĂ« vazhduar me rritjen e kostove tĂ« pĂ«rkeqĂ«suara nga kriza politike dhe faturat mjekĂ«sore qĂ« vazhdonin tĂ« grumbulloheshin pasi tezja e saj vuante nga kanceri.
âPo pĂ«rpiqem tĂ« mbijetoj nĂ« njĂ« situatĂ« kaq sfiduese. Kishte ditĂ« qĂ« qaja. Kishte ditĂ« qĂ« nuk kisha asgjĂ« pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ«â, tha ajo pĂ«r CNN.
Një natë, në pamundësi për të fjetur, ajo u zgjua vonë duke qëndruar në Facebook kur hasi në një grup ku njerëzit po ofronin për të shitur veshkat e tyre. Shumica e këtyre grupeve u krijuan për pacientët që vuanin nga sëmundjet e veshkave për të ndarë ilaçet në shtëpi dhe për të rekomanduar mjekët. Por në vitet e fundit, postimet që ofrojnë për të shitur organe janë bërë gjithnjë e më të zakonshme, ka gjetur analiza e CNN.
Një person mund të jetojë ende një jetë të shëndetshme me një veshkë, gjë që e bën të mundur këtë tregti, por është një operacion i madh që mund të ketë pasoja të mëdha. Rreziku më i madh është të mos kesh një rezervë në rast se ndonjë gjë i ndodh veshkës së mbetur, sipas Fondacionit Kombëtar të Veshkave.
April shkroi shpejt postimin e saj: âDua tĂ« dhuroj veshkĂ«n time. Grupi im i gjakut Ă«shtĂ« O. MĂ« duhen para pĂ«r tezen time qĂ« ka kancer dhe ka nevojĂ« pĂ«r njĂ« operacion. UnĂ« jam 26 vjeç dhe nuk pi. MĂ« dĂ«rgoni njĂ« mesazh nĂ«s jeni tĂ« interesuar.â
Në tregtinë e organeve në internet, blerësit dhe shitësit shpesh punojnë me agjentë, ndërmjetës që përputhen me donatorët me marrësit, për të falsifikuar dokumentet e nevojshme dhe për të rregulluar operacionin.
PĂ«r shkak se shitja e organeve Ă«shtĂ« e paligjshme nĂ« Indi dhe dhurimet lejohen vetĂ«m midis tĂ« afĂ«rmve, me disa pĂ«rjashtime tĂ« rralla, agjentĂ«t shpesh falsifikojnĂ« tĂ« dhĂ«nat shtĂ«piake, pemĂ«t familjare dhe dokumente tĂ« tjera me ndihmĂ«n e avokatĂ«ve dhe noterĂ«ve. Ambasada e Mianmarit nĂ« Nju Delhi duhet tĂ« shqyrtojĂ« dokumentet nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tâia kalojĂ« çështjen komitetit tĂ« autorizimit shtetĂ«ror ose spitalor.
Komiteti i autorizimit Ă«shtĂ« linja e fundit e mbrojtjes. ĂshtĂ« krijuar pĂ«r tĂ« kapur kĂ«do qĂ« pĂ«rpiqet tĂ« mashtrojĂ« sistemin. Dokumentet, fotot e familjes dhe deklaratat bankare kontrollohen dhe kryhen intervista pĂ«r tĂ« ekspozuar tĂ« huajt qĂ« paraqiten si anĂ«tarĂ« tĂ« familjes ose si trafikant organesh.
CNN ka kontaktuar me ambasadën e Mianmarit në Nju Delhi dhe Ministrinë Indiane të Shëndetësisë dhe Mirëqenies së Familjes për koment, por nuk ka marrë një përgjigje.
Thiri Khine, e cila kërkoi të përdorte një pseudonim që të fliste e sigurt, mbeti e ve kur i shoqi vdiq tetë vjet më parë. Gjashtë vjet më vonë, e shkatërruar nga sëmundja e veshkave, ajo pozoi për foto të reja dasme. Këtë herë, dhëndri që buzëqeshte pranë saj ishte burri veshkën e të cilit ajo po blinte për 12 milionë kyat (3695 dollarë).
Thiri Khine u përpoq të bënte një transplant duke u futur në listën zyrtare të pritjes së transplantit, por tha se procesi do të kishte marrë vite, në të cilën pikë ajo mund të ketë vdekur tashmë nga sëmundja e saj.
Midis 1995 dhe 2022, kishte vetëm 308 transplantime të suksesshme të veshkave në Myanmar, sipas zyrës së shefit të juntës në pushtet Min Aung Hlaing .
Që nga pandemia e koronavirusit dhe grushti i shtetit, transplantet mund të kryhen vetëm në spitalet ushtarake, me disa përjashtime, sipas një mjeku aktual dhe një ish-mjek në Yangon, të cilët kërkuan të mbeten anonim nga frika për sigurinë e tyre.
âTĂ« shpĂ«tosh njĂ« jetĂ«â
Në vitin 2022, në të gjithë Indinë u kryen pak më pak se 10,000 transplante veshkash me donatorë të gjallë, sipas Organizatës Kombëtare të Transplantit të Organeve dhe Indeve. CNN nuk mundi të konfirmonte numrin e operacioneve të transplantit që përfshinin pacientë burmezë ose numrin e operacioneve në të cilat një organ mund të ishte shitur.
Një agjent në Yangon, i cili kërkoi të mbetet anonim për shkak të natyrës së paligjshme të punës së tij, tha se si ambasada birmaneze në Indi, ashtu edhe komitetet e autorizimit janë të vetëdijshëm se dokumenti i paraqitur është i falsifikuar.
âĂshtĂ« njĂ« veprim pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar njĂ« jetĂ«. Nuk Ă«shtĂ« gjĂ« e keqeâ, thotĂ« ai, pasi vitin e kaluar e kishte bĂ«rĂ« vetĂ« transplantin e veshkĂ«s nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n mĂ«nyrĂ«.
Dr Sunil Shroff, kirurg transplanti dhe themelues i Rrjetit të Ndihmës për marrjen e Organeve Multi, një organizatë jofitimprurëse që promovon dhurimin e organeve në Indi, tha se çështja e dhurimit të organeve është komplekse.
âNuk Ă«shtĂ« punĂ« e lehtĂ« as pĂ«r komisionin (autorizimi). Pastaj pĂ«rsĂ«ri, ata nuk po e kontrollojnĂ« atĂ«. Ata po e shikojnĂ« secilin rast individualisht me njĂ«farĂ« simpatie sepse ka njĂ« marrĂ«s qĂ« vuan qĂ« ka nevojĂ« pĂ«r njĂ« organ, âtha ai.
Kjo Ă«shtĂ« e ndĂ«rlikuar nga fakti se dokumentet e prodhuara nĂ« njĂ« vend tjetĂ«r janĂ« jashtĂ«zakonisht tĂ« vĂ«shtira pĂ«r tâu vĂ«rtetuar.
Nga Mark Jones* â NĂ« pranverĂ«n e vitit 1933, pas emĂ«rimit tĂ« Adolf Hitlerit si kancelar gjerman, Thomas Mann ishte me pushime nĂ« ZvicĂ«r me gruan e tij. NdĂ«rsa ishte atje, nobelisti i njohur mori njĂ« paralajmĂ«rim nga Gjermania se do tĂ« ishte e pasigurt pĂ«r tĂ« qĂ« tĂ« kthehej atje. Tani qĂ« nazistĂ«t ishin nĂ« pushtet, ata donin ta dĂ«rgonin Mann nĂ« njĂ« kamp pĂ«rqendrimi sepse i kishte kundĂ«rshtuar publikisht.
Mann u bĂ« kĂ«shtu njĂ« nga refugjatĂ«t e parĂ« gjermanĂ« nga regjimi i Hitlerit. Deri nĂ« vitin 1938, pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« kohĂ«s e kaloi nĂ« ZvicĂ«r. Por ndĂ«rsa fuqia e Hitlerit u rrit dhe lufta nĂ« EvropĂ« dukej gjithnjĂ« e mĂ« e mundshme, ai u zhvendos nĂ« Shtetet e Bashkuara, ku nuk qĂ«ndroi i heshtur. Edhe nĂ« kulmin e pushtimeve tĂ« Hitlerit nĂ« EvropĂ«, Mann mbeti shumĂ« optimist, duke u premtuar amerikanĂ«ve se âdemokracia do tĂ« fitojĂ«â nĂ« fund.
A do tĂ« mund tĂ« fitonte, vallĂ«? ShumĂ« syresh nĂ« ditĂ«t e sotme nuk janĂ« aq tĂ« sigurtĂ«. Siç na kujtojnĂ« autorĂ« si Ruth Ben-Ghiat nga Universiteti i Nju Jorkut, ne po jetojmĂ« nĂ« njĂ« epokĂ« tĂ« re tĂ« âtĂ« fortĂ«veâ, me demokracinĂ« qĂ« po tĂ«rhiqet mbrapsht nĂ« shumĂ« pjesĂ« tĂ« botĂ«s. Dhuna e frymĂ«zuar nga urrejtja po bĂ«het mĂ« e zakonshme nĂ« tĂ« dy anĂ«t e Atlantikut dhe gjĂ«rat qĂ« dikur ishin tĂ« pamendueshme, janĂ« normalizuar. KĂ«tĂ« nĂ«ntor, nĂ« vendin ku Mann dikur premtoi se demokracia do tĂ« mbizotĂ«ronte, dhjetĂ«ra miliona amerikanĂ« do tĂ« votojnĂ« pĂ«r njĂ« kandidat qĂ« iu pĂ«rgjigj humbjes sĂ« zgjedhjeve tĂ« 2020 duke nxitur njĂ« sulm tĂ« stilit fashist mbi Kapitolin e SHBA-ve.
E kaluara si prolog Duke pasur parasysh nevojën për të mbrojtur demokracinë, njohuritë historike janë bërë më të rëndësishme se kurrë. Për fat të mirë, në prag të zgjedhjeve të këtij viti në SHBA, historianët Richard J. Evans dhe Timothy W. Ryback, kanë botuar secili libra që gërmojnë në të shkuarën për të ofruar udhëzime për të lundruar në të tashmen tonë gjithnjë e më shqetësuese.
Evans, njĂ« profesor i njohur nĂ« Universitetin e Kembrixhit, Ă«shtĂ« mĂ« i dalluari nga dy autorĂ«t. NjĂ« historian pjellor, ai u bĂ« i njohur nĂ« publik nĂ« fillim tĂ« viteve 2000 pĂ«r rolin e tij si dĂ«shmitar ekspert nĂ« njĂ« rast shpifjeje tĂ« ngritur nga mohuesi famĂ«keq i Holokaustit David Irving kundĂ«r âPenguin Booksâ dhe historianes Deborah Lipstadt. Evans luajti njĂ« rol kyç nĂ« gjyq, duke u pĂ«rplasur me Irving nĂ« skenat e sallĂ«s sĂ« gjyqit qĂ« u dramatizuan mĂ« vonĂ« nĂ« filmin e vitit 2016, âDenialâ.
Deri atëherë, veprat kryesore të Evans ishin fokusuar kryesisht në Gjermaninë e shekullit të nëntëmbëdhjetë; por pas rastit, ai shkoi përpara në kohë për të shkruar një histori sociale dhe politike të Gjermanisë naziste me tre vëllime të vlerësuara nga kritika, botuar midis 2003 dhe 2008. Krahas biografisë me dy vëllime të Hitlerit të Ian Kershaë, e cila fokusohet në jetën e diktatorit, trilogjia e Evans mbetet ndër veprat më të rëndësishme të përgjithshme mbi Gjermaninë naziste.
NĂ« tĂ« kundĂ«rt, Ryback, njĂ« historian amerikan qĂ« shĂ«rben si drejtor i Institutit pĂ«r DrejtĂ«si dhe Pajtim Historik nĂ« HagĂ«, nuk ka shkruar kurrĂ« njĂ« histori tĂ« pĂ«rgjithshme tĂ« nazizmit. Ai njihet mĂ« sĂ« shumti pĂ«r bestsellerin e tij tĂ« vitit 2008, âBiblioteka Private e Hitleritâ, njĂ« studim i konceptuar me zgjuarsi nĂ« tĂ« cilin diktatori pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r âprodhimin industrial tĂ« kufomaveâ (pĂ«r tĂ« marrĂ« hua frazĂ«n e Hannah Arendt) zbulohet gjithashtu se ka qenĂ« njĂ« dashnor librash dhe njĂ« lexues i zjarrtĂ«. MĂ« pas erdhi libri i Ryback i vitit 2014, âViktimat e para tĂ« Hitleritâ, i cili ofroi njĂ« pĂ«rshkrim mjekoligjor tĂ« çmendurive tĂ« para tĂ« dhunĂ«s sĂ« SS nĂ« kampin e pĂ«rqendrimit nĂ« Dachau (ku nazistĂ«t donin tĂ« dĂ«rgonin Mann) nĂ« 1933.
Vendime fatale Me gjithĂ« dallimet e tyre, Evans dhe Ryback tĂ« dy e shohin historinĂ« gjermane si njĂ« lente tĂ« fuqishme pĂ«rmes sĂ« cilĂ«s mund tĂ« shikojnĂ« problemet me tĂ« cilat pĂ«rballet aktualisht demokracia liberale. KĂ«shtu, Evans e sheh rĂ«nien e RepublikĂ«s sĂ« Vajmarit si âparadigmĂ«n e kolapsit tĂ« demokracisĂ« dhe triumfit tĂ« diktaturĂ«sâ dhe Ryback e fillon librin e tij âTakeoverâ nĂ« fillim tĂ« gushtit 1932, vetĂ«m disa ditĂ« pasi nazistĂ«t arritĂ«n pikĂ«n e tyre mĂ« tĂ« lartĂ« elektorale.
Pas një vere luftimesh të dhunshme në rrugë midis këmishave naziste dhe komunistëve, partia e Hitlerit fitoi 37% të votave dhe 230 vende në Reichstag në zgjedhjet e 31 korrikut 1932. Madhësia e triumfit të nazistëve e bëri Hitlerin të supozonte se ai kishte fituar të drejtën për postin e kancelarit. Por presidenti gjerman Paul von Hindenburg, zyra e të cilit supozohej të shërbente si roje e kushtetutës, nuk u pajtua.
NĂ« njĂ« takim mĂ« 13 gusht 1932, Hindenburg e shpĂ«rfilli Hitlerin dhe pĂ«rdori kompetencat emergjente tĂ« disponueshme pĂ«r tĂ« sipas kushtetutĂ«s sĂ« Weimarit pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur kancelarinĂ« e arko-konservatorit Franz von Papen, udhĂ«heqĂ«si i kabinetit qĂ« Hindenburg kishte emĂ«ruar mĂ« 1 qershor 1932. Qeveria e Papen ishte tĂ«rĂ«sisht e varur nga mbĂ«shtetja e Hindenburgut dhe i mungonte njĂ« mandat elektoral i çdo lloji. Ishte aq i mbushur me konservatorĂ« aristokratĂ« saqĂ« njihej si âkabineti i baronĂ«veâ.
Hitleri takon Hindenburgun
Në fund të verës 1932, në parlamentin gjerman të rimbledhur shkurtimisht u shfaqën skena tronditëse. Presidenti i Reichstag-ut Hermann Göring, i cili kishte marrë postin në gusht falë votave të anëtarëve të tij të Partisë Naziste, shpërdoroi pozicionin për të poshtëruar Papen duke e injoruar atë në dhomë përpara se nazistët dhe komunistët të bashkonin forcat për të votuar përmes një mocioni mosbesimi ndaj qeverisë së Papen. Hindenburg më pas thirri një tjetër palë zgjedhje për atë nëntor. Por kur kjo nuk arriti të prodhonte një shumicë parlamentare të pranueshme, ai ndryshoi mendjen se kush duhet të ishte kancelar, këtë herë duke emëruar gjeneralin Kurt von Schleicher. Ashtu si Papen, Schleicher-it i mungonte një mandat elektoral, por ai kishte mbështetjen e ushtrisë dhe biznesit.
Kabineti i Schleicher zgjati vetëm tetë javë. I zemëruar për shkarkimin, Papen komplotoi kundër kancelarit të ri dhe kërkoi mbështetjen e Hitlerit për një qeveri të re. Kur Schleicher kërkoi më shumë mbështetje nga Hindenburgu në ditët e fundit të janarit 1933, presidenti i moshuar vendosi ta linte atë mënjanë.
MĂ« 30 janar 1933, me inkurajimin e Papen, Hindenburg emĂ«roi Hitlerin, i cili kishte shĂ«rbyer si tetar kur Hindenburg ishte marshall nĂ« luftĂ«. Kancelari i ri do tĂ« kryesonte njĂ« qeveri koalicioni tĂ« rrethuar nga konservatorĂ« âtĂ« respektuarâ tĂ« udhĂ«hequr nga Papen. Ky i fundit besonte se ishte ai qĂ« e kishte Hitlerin nĂ« lojĂ« dhe se do tĂ« ishte nĂ« gjendje tĂ« kontrollonte dhe manipulonte kancelarin e ri pĂ«r tâi imponuar axhendĂ«n e tij konservatore.
Kontigjencat dhe Kundërfaktet Ryback ofron një përshkrim të goditur të intrigave dhe mashtrimeve që ndodhën gjatë 170 ditëve midis takimit të Hindenburgut dhe Hitlerit më 13 gusht 1932 dhe emërimit të Hitlerit si kancelar. Figurat që shfaqen më së shumti përfshijnë Hitlerin dhe rrethin e tij të brendshëm; rivalin e tij të Partisë Naziste Gregor Strasser; rivalët e tij për kancelarinë, Papen dhe Schleicher; politikanin konservator dhe manjatin mediatik Alfred Hugenberg; dhe Hindenburgun e plakur, por plotësisht të kthjellët. Rrëfimi i Ryback përzien zërat e tyre me ato të gazetave të kohës, duke përfshirë një përzgjedhje të madhe citatesh nga korrespondenti i Berlinit i New York Times, si dhe vëzhgime ilustruese nga rrëfimtarë të njohur si Harry Graf von Kessler.
I shkruar me guxim dhe vĂ«mendje tĂ« madhe ndaj detajeve, âTakeoverâ do tĂ« jetĂ« njĂ« libĂ«r i suksesshĂ«m. Por a Ă«shtĂ« edhe i mirĂ«? Ryback arrin tĂ« kapĂ« natyrĂ«n e ethshme tĂ« ngjarjeve dhe intrigat qĂ« ndryshonin vazhdimisht pozicionet dhe perspektivat e lojtarĂ«ve kryesorĂ«. Ai ofron gjithashtu njĂ« mesazh tĂ« fuqishĂ«m historik: NdĂ«rsa nazizmi dikur shpjegohej si produkt i historisĂ« shekullore gjermane, e vĂ«rteta Ă«shtĂ« se historia mund tĂ« kthehej nĂ« njĂ« drejtim tjetĂ«r deri nĂ« minutat e fundit pĂ«rpara se Hitleri tĂ« bĂ«hej kancelar. Madje edhe nĂ« mĂ«ngjesin e 30 janarit 1933, pati njĂ« debat tĂ« fundit nĂ«se duhej tĂ« tĂ«rhiqej dhe tĂ« braktiste koalicionin e parashikuar. Ka gjithnjĂ« njĂ« âfaktor njeriâ nĂ« çdo moment tĂ« historisĂ«!
Por kjo pikĂ«, sado e pĂ«rshkruar mirĂ«, pĂ«rsĂ«ri nuk Ă«shtĂ« vĂ«rtet e re. âVdekja e DemokracisĂ«â e historianit amerikan Benjamin Carter Hett, botuar nĂ« vitin 2018, Ă«shtĂ« po aq njĂ« libĂ«r qĂ« tĂ« bĂ«n tĂ« mendosh, dhe pĂ«rfshin njĂ« shqyrtim mĂ« tĂ« afĂ«rt tĂ« arsyes se pse gjĂ«rat ndodhĂ«n ashtu siç ndodhĂ«n, duke e bĂ«rĂ« atĂ« njĂ« libĂ«r superior. âTakeoverâ, nĂ« tĂ« kundĂ«rt, nuk pĂ«rfshin pothuajse asnjĂ« analizĂ« tĂ« gjermanĂ«ve qĂ« kundĂ«rshtuan nazizmin gjatĂ« dimrit 1932-33. Fjalimet qĂ« nĂ« fund e detyruan Mann tĂ« ikte nga vendi nuk pĂ«rfshihen nĂ« historinĂ« e Ryback, as udhĂ«heqja e PartisĂ« Social Demokrate. Gjithçka qĂ« marrim prej tij janĂ« disa citate kalimtare nga njĂ« gazetĂ« socialdemokrate.
Ky Ă«shtĂ« njĂ« lĂ«shim i dukshĂ«m. NĂ« mars tĂ« vitit 1933, vetĂ«m pak minuta para miratimit tĂ« Aktit MundĂ«sues tĂ« NazistĂ«ve (pika fillestare ligjore e diktaturĂ«s), politikani socialdemokrat Otto Wels iu drejtua Rajhstagut dhe mbrojti me guxim ânjerĂ«ziminâ dhe demokracinĂ« si vlera âtĂ« pĂ«rjetshmeâ qĂ« do tâi mbijetonin nazizmit. Teksa fliste, kishte nĂ« xhep njĂ« pilulĂ« vetĂ«vrasjeje, nga frika se mund ta arrestonin dhe tâua dorĂ«zonin torturuesve nazistĂ« menjĂ«herĂ« mĂ« pas.
âTakeoverâ nuk na tregon asgjĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« skenĂ« apo njeriun nĂ« qendĂ«r tĂ« saj. Kjo jo vetĂ«m sepse Ryback e pĂ«rfundon librin e tij mĂ« 30 janar 1933, duke lĂ«nĂ« kĂ«shtu jashtĂ« procesin me tĂ« cilin u krijua diktatura (pĂ«r kĂ«tĂ«, lexuesit duhet tâi drejtohen âNjĂ«qind ditĂ«ve tĂ« para tĂ« Hitleritâ tĂ« Peter Fritzsche-s). MĂ« thelbĂ«sisht, kjo ndodh sepse zgjedhjet me tĂ« cilat pĂ«rballen ata qĂ« luftuan nazizmin nuk shfaqen nĂ« historinĂ« e Ryback. MegjithatĂ«, siç kanĂ« treguar ngjarjet e fundit nĂ« PartinĂ« Demokratike, ata qĂ« kundĂ«rshtojnĂ« populistĂ«t kanĂ« zgjedhje dhe mund tâi pĂ«rdorin ato pĂ«r tĂ« ri-energjizuar mbrojtjen e demokracisĂ«.
Rrethi i Hitlerit Evans gjithashtu flet pak pĂ«r gjermanĂ«t qĂ« kundĂ«rshtuan nazizmin, megjithĂ«se ai diskuton Wels-in kur ofron kontekstin pĂ«r vendosjen e njĂ« diktature nga Hitleri. âNjerĂ«zit e Hitleritâ Ă«shtĂ« njĂ« koleksion prej 24 biografish, secila prej tĂ« cilave na tregon diçka tĂ« rĂ«ndĂ«sishme se kush ishin nazistĂ«t dhe si funksiononte regjimi. Evans fillon me Hitlerin dhe shpenzon 100 faqe duke ofruar njĂ« biografi tĂ« shkurtĂ«r por gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se tĂ« askushit tĂ« dikurshĂ«m qĂ« u bĂ« udhĂ«heqĂ«si i Rajhut tĂ« TretĂ«.
Hierarkia naziste
Seksioni tjetĂ«r pĂ«rfshin kapituj mbi rrethin e brendshĂ«m tĂ« Hitlerit, afĂ«rsia personale e tĂ« cilit me liderin u dha atyre pozicione unike brenda historisĂ« sĂ« pĂ«rgjithshme tĂ« regjimit nazist. Midis kĂ«tyre âpaladinĂ«veâ, siç i quan Evans, ka emra tĂ« njohur si Göring, ish-piloti luftarak qĂ« u ngrit pĂ«r tâu bĂ«rĂ« ânjeriu i dytĂ«â nĂ« Rajhun e TretĂ«; Heinrich Himmler, shefi i policisĂ« sekrete dhe forca shtytĂ«se pas zbatimit tĂ« Holokaustit; dhe Joseph Goebbels, propagandisti kryesor i regjimit.
Evans më pas fokusohet tek ata që janë jashtë rrethit të brendshëm, si Julius Streicher, propagandisti më famëkeq antisemitik i Gjermanisë naziste dhe një figurë kyçe në Holokaust, si dhe Reinhard Heydrich, Adolf Eichmann dhe Hans Frank, të cilët mbanin përgjegjësi të drejtpërdrejtë për vrasjen e miliona njerëzve.
KĂ«to profile mĂ« tĂ« shkurtra biografike janĂ« tĂ« gjitha tĂ« rĂ«ndĂ«sishme dhe ia vlen tĂ« lexohen, por edhe mĂ« shqetĂ«sues Ă«shtĂ« njĂ« grup i tretĂ« qĂ« Evans e quan âInstrumentetâ: NjerĂ«zit pĂ«rmes tĂ« cilĂ«ve zyrtarĂ«t e lartĂ« realizuan vizionin e tyre pĂ«r njĂ« rend botĂ«ror nazist. Nga nĂ«ntĂ« biografitĂ« nĂ« kĂ«tĂ« pjesĂ«, i vetmi emĂ«r qĂ« shumĂ« lexues do tĂ« njohin Ă«shtĂ« Leni Riefenstahl. Pas vitit 1945, regjisorja e âTriumph of the Willâ, filmi mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m propagandistik i bĂ«rĂ« pĂ«r Hitlerin gjatĂ« Rajhut tĂ« TretĂ«, u paraqit para botĂ«s si njĂ« jo-naziste apolitike dhe ia doli mbanĂ«.
âInstrumentetâ e tjera duhet tĂ« njihen mĂ« mirĂ«, veçanĂ«risht nĂ« kontekstin e politikĂ«s sonĂ« aktuale. Ato pĂ«rfshijnĂ« gjeneralĂ«t qĂ« injoruan ligjet ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« luftĂ«s; burrat dhe gratĂ« qĂ« drejtonin kampet e pĂ«rqendrimit dhe pushkatonin e torturonin tĂ« burgosurit pĂ«r argĂ«tim; mjekĂ«t qĂ« vranĂ« fĂ«mijĂ« tĂ« sĂ«murĂ«; dhe gratĂ« qĂ« brohoritĂ«n regjimin dhe kurrĂ« nuk kĂ«rkuan falje apo pendim pĂ«r krimet e tij. PĂ«r shembull, kapitulli i fundit i Evans fokusohet nĂ« Luise Solmitz, njĂ« grua e klasĂ«s sĂ« mesme qĂ« nuk pranoi premtimin e Hitlerit pĂ«r ta kthyer GjermaninĂ« nĂ« madhĂ«shti, edhe pse vetĂ« burri i saj ishte klasifikuar si hebre sipas ligjit nazist (ai ishte njĂ« nacionalist konservator, njĂ« veteran dhe njĂ« i krishterĂ« i konvertuar, por nĂ«na e tij ishte hebreje).
âNjerĂ«zit e Hitleritâ Ă«shtĂ« njĂ« libĂ«r i shkĂ«lqyer, sepse na tregon se kush ishin nazistĂ«t nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«: gjermanĂ«t e shtresĂ«s sĂ« lartĂ« dhe tĂ« klasĂ«s sĂ« mesme qĂ« u pĂ«rballĂ«n me lĂ«vizshmĂ«rinĂ« sociale nĂ« rĂ«nie, i frikĂ«soheshin barazisĂ« dhe pĂ«rparimit shoqĂ«ror dhe i hoqĂ«n zhgĂ«njimet e tyre pĂ«r humbjen e GjermanisĂ« nĂ« LuftĂ«n e ParĂ« BotĂ«rore. QĂ« nĂ« ditĂ«t mĂ« tĂ« hershme tĂ« lĂ«vizjes naziste, ata e mbĂ«shtetĂ«n ose e toleruan plotĂ«sisht dhunĂ«n e saj. Edhe pasi Hitleri nisi njĂ« luftĂ« gjenocidale nĂ« tĂ« gjithĂ« EvropĂ«n, ata vazhduan tĂ« brohorasin pĂ«r tĂ«. Dhe shumica e atyre qĂ« i mbijetuan humbjes pĂ«rfundimtare tĂ« nazizmit ishin tĂ« papenduar pĂ«r pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« ditĂ«ve tĂ« tyre.
Adolf Hitler dhe Albert Speer
Ădo lexues i librit tĂ« Evans do tĂ« ndeshet me disa figura qĂ« mbeten nĂ« mendjen e tij ose tĂ« saj. PĂ«r disa, do tĂ« jetĂ« Goebbels, i cili Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« shabllon pĂ«r ata qĂ« kĂ«rkojnĂ« tĂ« manipulojnĂ« opinionin publik dhe tĂ« minojnĂ« demokracinĂ«. PĂ«r tĂ« tjerĂ«t, do tĂ« jetĂ« arkitekti Albert Speer, autobiografia e suksesshme e mit-bĂ«rjes sĂ« tĂ« cilit, âBrenda Rajhut tĂ« TretĂ«â, bĂ«ri qĂ« shumĂ« njerĂ«z tĂ« besonin se ai ishte ânazisti i mirĂ«â. PĂ«r fat tĂ« mirĂ«, Evans e hedh poshtĂ« njĂ« marrĂ«zi tĂ« tillĂ« johistorike.
E kaluara nuk ka vdekur kurrĂ« PĂ«r mua, kapitulli mĂ« i mrekullueshĂ«m Ă«shtĂ« pĂ«r Karl Brandt, njĂ« mjek qĂ« u bazua nĂ« njohuritĂ« e tij mjekĂ«sore pĂ«r tâu bĂ«rĂ« njĂ« vrasĂ«s masiv nĂ« shĂ«rbim tĂ« regjimit. Askush nuk e detyroi pĂ«r tĂ« vepruar kĂ«shtu. Ai mund tĂ« kishte bĂ«rĂ« njĂ« jetĂ« tĂ« begatĂ« pa u bĂ«rĂ« nazist, por zgjodhi tĂ« mos e bĂ«nte.
Brandt ishte njĂ« produkt i sistemit universitar gjerman dhe zhgĂ«njimi im i vetĂ«m me âNjerĂ«zit e Hitleritâ Ă«shtĂ« se subjektet e tij nuk pĂ«rfshijnĂ« asnjĂ« nga presidentĂ«t e universiteteve qĂ« mbikĂ«qyrĂ«n botĂ«n akademike qĂ« ndihmuan nĂ« transformimin e studentĂ«ve tĂ« mjekĂ«sisĂ« nĂ« vrasĂ«s masivĂ«. ShumĂ« prej kĂ«tyre njerĂ«zve do tĂ« mbeteshin figura tĂ« respektuara nĂ« fushat e tyre shumĂ« kohĂ« edhe pas vitit 1945. Ata nuk e meritojnĂ« tĂ« harrohen aq me lehtĂ«si, pasi bashkĂ«punuan nĂ« tmerret e epokĂ«s naziste.
Evans shkruan me mençurinĂ« dhe zemĂ«rimin e njĂ« studiuesi qĂ« ka kaluar njĂ« jetĂ« duke pĂ«rdorur historinĂ« pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« pika politike. Ai pĂ«rçmon pasardhĂ«sit e gjeneralit Ăilhelm Ritter von Leeb, tĂ« cilĂ«t ende jetojnĂ« nĂ« njĂ« pronĂ« qĂ« ishte dhuratĂ« nga Hitleri. Kapitulli i tij mbi Papen, i cili u lirua nga burgu nĂ« vitin 1949 dhe jetoi deri nĂ« vitin 1969, ofron njĂ« vĂ«shtrim tĂ« mprehtĂ« tĂ« thellĂ« mbi bashkĂ«punimin politik me tĂ« keqen. Dhe ai Ă«shtĂ« jo mĂ« pak i tmerruar nga Gertrud Scholtz-Klink, kryetarja e organizatĂ«s sĂ« grave naziste, e cila mbeti e papenduar deri nĂ« vdekjen e saj nĂ« 1999.
Duke lexuar âNjerĂ«zit e Hitleritâ, nuk mund tĂ« mos njohim paralelet me ata qĂ« janĂ« bashkĂ«punĂ«torĂ«, ose qĂ« janĂ« pĂ«rfitues, duke minuar demokracinĂ« sot. Ne tĂ« gjithĂ« duhet tĂ« ndajmĂ« zemĂ«rimin e Evans. Historia na ka treguar tashmĂ« se çfarĂ« ndodh kur demokracitĂ« i lejojnĂ« armiqtĂ« e tyre tâi dobĂ«sojnĂ« ato nga brenda. Edhe pse pĂ«rballemi me njĂ« sulm tĂ« propagandĂ«s manipuluese dhe gĂ«njeshtrave tĂ« shumĂ«fishuara teknologjikisht, ka ende kohĂ« pĂ«r tĂ« vĂ«rtetuar se Mann ka tĂ« drejtĂ«.
Literatura e referuar: Richard J. Evans, âHitlerâs People: The Faces of the Third Reichâ, Penguin Press, 2024. Timothy W. Ryback, âTakeover: Hitlerâs Final Rise to Powerâ, Knopf, 2024.
* Mark Jones, Ă«shtĂ« profesor i HistorisĂ« Universitetin e Dublinit, dhe autor i librit â1923: Kriza e harruar e grushtit tĂ« shtetit tĂ« Hitleritâ (Basic Books, 2023).
Gazeta Si â NĂ«se Jahja Sinwar do tĂ« kthejĂ« kokĂ«n pas, ai mund tĂ« shikojĂ« vargun e gjatĂ« tĂ« paraardhĂ«sve tĂ« tij tĂ« eliminuar nga Izraeli njĂ«ri pas tjetrit. Prandaj, duhet tĂ« tregohet jo vetĂ«m vigjilent, sepse goditja mund tâi vijĂ« nga njĂ« dron, nga njĂ« avion luftarak, nga njĂ« njeri i infiltruar si militant.
Precedentët
UdhĂ«heqĂ«sit mund tĂ« rrĂ«zohen ose eliminohen âpĂ«rkohĂ«sishtâ, pa ndikuar nĂ« luftĂ« zhdukja e tyre. Themeluesi i Hamasit, Sheikh Ahmed Yassin u vra nĂ« njĂ« bastisje tĂ« marsit 2004 nĂ« Gaza dhe pasardhĂ«si i tij, Abdel Aziz Rantisi, u godit disa javĂ« mĂ« vonĂ«.
Vrasjet i kushtuan lĂ«vizjes ushtarake tĂ« Hamasit figura tĂ« rĂ«ndĂ«sishme. VetĂ«m nĂ« muajt e fundit ata kanĂ« vrarĂ« Saleh al Arouri dhe Ismael Haniyeh, pastaj qindra udhĂ«heqĂ«s ushtarakĂ«, duke pĂ«rfshirĂ« â sipas IDF-sĂ« â Mohammed Deif, kreun e Brigadave al Aksa, i mohuar gjithsesi nga njerĂ«zit e tij.
Kundërmasat e miratuara sapo ushtria pushtoi Rripin, u tejkaluan dhe u thyen jashtë vendit: nuk ka rëndësi nëse përfaqësuesit ishin në Bejrut apo në pritjen e Teheranit nën syrin (jo shumë të vëmendshëm) të Pasdaran-ëve.
Komunikimet
Rindërtimet, shpesh të devijuara nga propaganda, përsërisin refrenin. Sinwar përdori telefona (përfshirë një linjë të vjetër fikse) në fazën e parë të krizës, më pas si të tjerët ai u mbështet te korrierët personalë.
Një taktikë e bërë edhe më urgjente nga përdorimi masiv i teknologjisë nga Shin Bet, ushtria dhe CIA, e cila siguroi pajisjet e saj në Tel Aviv për të hetuar deri dhe tunelet e Gazës.
Telefonat celularë mund të përgjohen, por edhe të bëhen edhe armë. Një tjetër, Yahya, Ayyash, strategu i sulmeve vetëvrasëse, u vra në janar 1996 në një operacion të sofistikuar.
Izraelitët lidhën një bashkëpunëtor dhe pa dijeninë e tij fshehën një ngarkesë në telefonin që përdorej herë pas here nga militanti.
Dhe kur e kapĂ«n âthirrjenâ, aktivizuan bombĂ«n nga distanca. Duke gjurmuar pajisjet telefonike, rusĂ«t eliminuan separatistin çeçen, Dzhokar Dudayev; amerikanĂ«t zbuluan organizatorin e sulmeve tĂ« 11 Shtatorit, Khaled Sheikh Mohammed nĂ« Pakistan (ai pĂ«rdori nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pamatur kartat SIM evropiane), si dhe disa anĂ«tarĂ« tĂ« Al-KaedĂ«s.
NjĂ« duel mes dinakĂ«risĂ« dhe shpikjeve. Nuk Ă«shtĂ« rastĂ«si qĂ« Osama bin Laden dhe Ayman al Zawahiri ishin mĂ« âjetĂ«gjatĂ«â.
I pari pĂ«rdori njĂ« mijĂ« masa paraprake. GjatĂ« periudhĂ«s afgane ai kishte njĂ« âlepurâ, njĂ« muxhahedin qĂ« kishte pĂ«r detyrĂ« tĂ« lĂ«vizte me satelitin e liderit pĂ«r tĂ« ngatĂ«rruar gjurmuesit.
Pastaj, njĂ« herĂ« nĂ« Pakistan, lideri mbeti âi shkĂ«puturâ, duke kaluar urdhra pĂ«rmes mesazherĂ«ve. Dhe nĂ« fakt, do ta kishin identifikuar duke kĂ«rkuar âpostierĂ«tâ. Al Zawahiri u gjet vetĂ«m kur u zhvendos nĂ« Kabul dhe ata âe kositĂ«nâ, pasi kishin zbuluar njĂ« bashkĂ«punĂ«tor taleban gjatĂ« transferimit.
Histori që Sinwar i ka njohur gjithmonë, pasi ka krijuar njësinë e sigurisë së Hamasit dhe ka drejtuar veprime kundër spiunëve.
Truket
Më pas u fol për maskime të mundshme, kamuflim duke u përzier me numrin e madh të refugjatëve dhe përdorimin e mjeteve të përbashkëta.
Koktej thashethemesh të paverifikueshme, disa të përhapura nga armiqtë. Sigurisht që lideri ka kontakte të kufizuara, duke i lënë vëllait të tij Mohammed rolin e filtrit dhe besnikërisë.
Një bashkëbesimtar mund të të tradhtojë për një mijë arsye (para, zhgënjim, arsye personale), por është e vështirë për një të afërm të të godasë me thikë pas shpine.
Drejtime të gabuara, karrem i lënë për të shpërqendruar informatorët dhe lodhur kundërshtarët. A është ai në Khan Younis, siç thonë shumica e burimeve, apo është kthyer në veri? A gjendet Sinwar në Rafah duke besuar te tunelet klandestine që të çojnë në Egjipt?
Mediat izraelite këmbëngulin për strehën në tunele, të rrethuar nga 22 pengje të lidhur me zinxhirë si mburoja.
HipotezĂ« qĂ« qĂ«ndron gjithmonĂ«. Kjo u tha pĂ«r xhihadistĂ«t e tjerĂ« âmĂ« tĂ« kĂ«rkuarâ, por nĂ« fund doli se kishte vetĂ«m njĂ« grusht besnikĂ«sh dhe anĂ«tarĂ« tĂ« familjes sĂ« tyre nĂ« krah.
Në fakt, e vetmja gjurmë e dukshme, ndonëse me dyshime, është video që tregonte gjoja Sinwar-in në një tunel së bashku me vëllain, gruan dhe fëmijët e tij. Pjesa tjetër janë të dhëna të vjetruara, strehimore të braktisura.
Rrëfimi i fantazmës së madhe të arratisur, i detyruar të jetojë nën tokë, kundërshtohet nga siguria se është gjithmonë ai që kontrollon situatën.
Login
predsednik Vladimir Putin i potpresednik Vlade 