Personat e shurdhër në Kosovë nuk arrijnë të shkruajnë e as lexojnë. Një test i fundit i shkathtësive të leximit ka zbuluar rezultate shqetësuese për nxënësit me vështirësi në dëgjim nga klasa e katërt deri në klasën e dymbëdhjetë.
Studimi mbi nivelin e arritjeve akademike tĂ« nxĂ«nĂ«sve Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« nĂ« QendrĂ«n Burimore âNĂ«nĂ« Terezaâ, nĂ« Prizren, i cili ka qenĂ« i mbĂ«shtetur nga Bashkimi Evropian dhe KĂ«shilli i EvropĂ«s.
Shoqata Kosovare e të Shurdhërve konsideron se nuk po zbatohet ligji në fuqi, i cili garanton gjithëpërfshirje në arsimin parauniversitar. Po ashtu, kjo organizatë thotë se personat e shurdhër po kanë vështirësi për pjesëmarrje në shoqëri.
Gjuhë të parë nuk kishte atë të shenjave, por si nëntë-muajshe ajo humbi dëgjimin dhe të folurit. Kimete Haziri nga Gjilani kujton fëmijërinë e saj të vështirë, teksa rrëfen se asnjëherë nuk arriti të shprehet.
âEdhe unĂ« kam lindur me dĂ«gjim, mirĂ«po pas nĂ«ntĂ« muajve kam pasur temperaturĂ« tĂ« lartĂ«. Me shpejtĂ«si familja mĂ« ka dĂ«rguar nĂ« spital, kam qĂ«ndruar diku tri javĂ« atje. Temperatura ka qenĂ« shumĂ« e lartĂ« dhe pĂ«r shkak tĂ« temperaturĂ«s e kanĂ« vĂ«rejtur qĂ« unĂ« e kam humbur dĂ«gjimin. NĂ« fillim kam reaguar pas dĂ«gjimit, atĂ«herĂ« prindĂ«rit kanĂ« filluar tĂ« dyshojnĂ« prej aty qĂ« unĂ« e kam humbur dĂ«gjimin. Pas disa ditĂ«sh e kanĂ« kuptuar qĂ« unĂ« nuk dĂ«gjojĂ«. Ka qenĂ« shumĂ« e vĂ«shtirĂ« fĂ«mijĂ«ria ime, e kam pasur shumĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« komunikimin sidomos dhe kam pasur vĂ«shtirĂ«si pĂ«r tu shprehur. Pra, gjithmonĂ« i kam mbajtur nĂ« vete atoâ, rrĂ«fen ajo pĂ«r kp.
Gjuhën e shenjave e mësoi nga moshatarët e saj në Qendrën Burimore në Prizren, e deri atëherë ajo pati problem të komunikojë edhe me prindërit e saj. Shkrim-leximin nuk arriti ta përvetësojë asnjëherë, por tërë jetën ajo avokoi për të drejtat e personave të shurdhër.
âKur u kthejsha pĂ«r pushime nĂ« shtĂ«pi e kam pasur shumĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« sepse nĂ« shkollĂ« kemi pasur gjuhĂ«n e shenjave, ndĂ«rsa kĂ«tu kemi pasur vetĂ«m disa shenja, gjeste apoâŠÂ AtĂ«herĂ« kam filluar dy prindĂ«rit tâi mĂ«sojĂ« pĂ«r gjuhĂ«n e shenjave mirĂ«po problemi kryesor ka qenĂ« njohuria e shkrim leximit apo shkathtĂ«sitĂ« e shkrim leximit. Ato kanĂ« qenĂ« shumĂ« tĂ« dobĂ«ta pĂ«r mua dhe me kalimin e kohĂ«s unĂ« pĂ«rfundova shkollĂ«n.
Socializimi mĂ« ka ndihmuar shumĂ« (nĂ« shkollĂ«), por pĂ«r shkrim e lexim jo. Sepse mĂ«simdhĂ«nĂ«sit nuk e kanĂ« njohur gjuhĂ«n e shenjave. KanĂ« folur mĂ« tepĂ«r dhe e kanĂ« pĂ«rdorur gjestikulacionin, ka qenĂ« e paqartĂ« pĂ«r neve, jo vetĂ«m pĂ«r mua por edhe gjithĂ« nxĂ«nĂ«sit. Kemi mĂ«suar mirĂ«po vetĂ«m alfabetin arrijmĂ« ta kuptojmĂ«, mirĂ«po krijimin e fjalive apo shkrimin e fjalive Ă«shtĂ« shumĂ« e vĂ«shtirĂ«â, shton Haziri.
46-vjeçarja jeton me Ă«ndrrĂ«n e mĂ«sueses, nĂ« veçanti tĂ« fĂ«mijĂ«ve tĂ« saj tĂ« cilĂ«t asnjĂ«herĂ« nuk arriti tâi ndihmojĂ« nĂ« detyrat e shtĂ«pisĂ«.
âUnĂ« e kam njĂ« djalĂ« tĂ« shurdhĂ«r, mungesa e shkrim leximit te unĂ« ka ndikuar edhe te djali sepse nuk kam arritur ta pĂ«rkrahi kur ai ka pasur nevojĂ« pĂ«r shkrim dhe lexim, kur e ka ndjekur shkollĂ«. Me kalimin e kohĂ«s kur e ka pĂ«rfunduar shkollĂ«n e mesme djali, ka dashur tĂ« inkuadrohet ose tĂ« shkollohet mĂ« tepĂ«r por pĂ«r shkak tĂ« shkrim leximit, ai ka shkuar nĂ« Gjermaniâ, pĂ«rfundon ajo.
Me ngritjen e cilësisë së edukimit do të ketë edhe mirëqenie për personat e shurdhër, thotë Nebih Cakaj, i cili është përgjegjës për sektorin e edukimit në Shoqatën Kosovare të të Shurdhërve.
âĂshtĂ« duke u pĂ«rdorur metodologjia e vjetĂ«r e shkollĂ«s sĂ« vjetĂ«r. E kjo po ndikon qĂ« komuniteti i tĂ« shurdhĂ«rve, personat e shurdhĂ«r tĂ« kenĂ« vĂ«shtirĂ«si nĂ« pjesĂ«marrje nĂ« shoqĂ«ri. GjithmonĂ« duke kĂ«rkuar ndihmĂ«n e familjarĂ«ve, ose e kanĂ« tĂ« pamundur qĂ« tĂ« kenĂ« qasje nĂ« komunikim nĂ«pĂ«rmjet titrave, apo shkrimit, leximit. KĂ«to janĂ« gjitha vĂ«shtirĂ«sitĂ« qĂ« po i hasin.
Ligji pĂ«r PunĂ«sim dhe RiaftĂ«sim Profesional edhe mund ta vĂ«reni se aty personat tjerĂ« me aftĂ«si tĂ« kufizuara punĂ«sohet shumĂ« mĂ« lehtĂ«. Brenda pĂ«r brenda aftĂ«sisĂ« sĂ« kufizuar jemi tĂ« diskriminuar, pĂ«r shkak se personat e shurdhĂ«r nuk mund tĂ« qasen nĂ« testin me shkrim, ose testin me gojĂ« ose pĂ«r punĂ«sim. Dhe tĂ« gjitha kĂ«to lidhen njĂ«ra pas tjetrĂ«sâ, deklaron ai.
Pas përfundimit të 11 viteve shkollim në Qendrën Burimore në Prizren, Cakaj shton se personat e shurdhër po e kanë të pamundur punësimin.
âKur nuk mund tĂ« shkruash, tĂ« lexosh, shumĂ« ndĂ«rmarrje thonĂ« qĂ« Ă«shtĂ« shumĂ« i mirĂ« por pĂ«rderisa nuk mund tĂ« komunikojmĂ« me shkrim e lexim. PrapĂ« po kthehemi tek kjo qĂ« shkrim leximi Ă«shtĂ« çelĂ«si kryesor i zhvillimitâŠQendra Burimore nĂ« Prizren i ka diku rreth 40 fĂ«mijĂ« por kemi edhe nĂ« vende tĂ« tjera ku janĂ« nĂ« klasa gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se. NĂ« bazĂ« tĂ« MinistrisĂ« sĂ« Arsimit janĂ« duke 200 nxĂ«nĂ«s tĂ« shurdhĂ«r. Llogarit tash qĂ« Qendra Burimore tĂ« paktĂ«n e ka gjuhĂ«n e shenjave, por ato klasa gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se nuk kanĂ« as gjuhĂ« tĂ« shenjave, as bashkĂ«moshatarĂ«, e as komunikim. Kjo Ă«shtĂ« edhe mĂ« e keqe, mĂ« e vĂ«shtirĂ«â, thekson Cakaj.
Studimi mbi nivelin e arritjeve akademike të nxënësve me dëmtime në dëgjim në Qendrën Burimore në Prizren, i cili është financuar nga Bashkimi Evropian dhe Këshilli i Evropës, Cakaj shton se është një dokument që tregon për cilësinë e arsimit.
Ky raport tregon se asnjë nga 14 nxënësit e testuar nga klasa 4 deri në 12, nuk arrin të lexojë dhe kuptojë as edhe fjali të thjeshta. KosovaPress ka tentuar të marrë përgjigje nga Ministria e Arsimit, por një gjë e tillë nuk ka ndodhur deri në publikimin e këtij artikulli. Po ashtu, është kontaktuar edhe drejtori i kësaj Qendre Burimore në Prizren, por i njëjti nuk ka pranuar të prononcohet.
Drejtori i Institutit âEdGuardâ Rinor Qehaja thotĂ« se legjislacioni nĂ« fuqi garanton gjithĂ«pĂ«rfshirje nĂ« arsimin parauniversitar, gjĂ« qĂ« nuk po zbatohet.
âPĂ«rkundĂ«r qĂ« legjislacioni dhe e tĂ«rĂ« infrastruktura ligjore na garanton dhe thĂ«rret pĂ«r githĂ«pĂ«rfshirje nĂ« arsimin parauniversitar, jo gjithherĂ« kjo na Ă«shtĂ« zbatuar. Mungon nĂ« zbatim pĂ«r arsye infrastrukturore dhe pĂ«r arsye tĂ« resurseve njerĂ«zore, mbi tĂ« gjitha kapaciteteve pĂ«r trajtim dhe pĂ«rfshirje tĂ« tillĂ« nĂ« procesin mĂ«simor.
Pra, duhet tĂ« ketĂ« njĂ« vullnet tĂ« fuqishĂ«m institucional qĂ« tĂ« garantohet gjithĂ«pĂ«rfshirje pĂ«r çdo fĂ«mijĂ« nĂ« çdo shkollĂ«. Dhe kjo nuk Ă«shtĂ« e kufizuar vetĂ«m me rekrutim tĂ« asistentĂ«ve tĂ« rinj, por mbi tĂ« gjitha shkon edhe me njĂ« vetĂ«dije edhe mĂ« tĂ« rritur nĂ« institucionet arsimore, nĂ« kĂ«tĂ« rast pĂ«r mĂ«simdhĂ«nĂ«s, pĂ«r prindĂ«r, pĂ«r fĂ«mijĂ« pĂ«r tĂ« pranuar fĂ«mijĂ« qĂ« janĂ« mĂ« ndrysheâ, deklaron Qehaja.
Udhëzimi administrativ për Qendrat Burimore, siç shton Qehaja definon përgjegjësitë e llogaridhënien e akterëve të përfshirë.
âLigjet aktuale por edhe udhĂ«zimi administrativ pĂ«r Qendrat Burimore e kanĂ« tĂ« mirĂ« definuara pĂ«rgjegjĂ«sitĂ« e tĂ« gjithĂ« akterĂ«ve. PĂ«rfshirĂ« ekipet vlerĂ«suese qĂ« identifikojnĂ« nxĂ«nĂ«sit dhe i rekomandojnĂ« pĂ«r qendra burimore, pastaj edhe rrugĂ«timin e fĂ«mijĂ«ve, nxĂ«nĂ«sve nĂ« QendrĂ«n Burimore deri nĂ« pĂ«rmirĂ«sim tĂ« gjendjes ose pĂ«rfshirjes sĂ« tyre nĂ« kthim nĂ« shkolla tĂ« rregullta. Legjislacioni Ă«shtĂ« i mirĂ« caktuar mirĂ«po ajo çka pa dyshim mungon Ă«shtĂ« njĂ« llogaridhĂ«nie. NjĂ« indikator tĂ« mirĂ« pĂ«rcaktuar tĂ« performancĂ«s pĂ«r çdo QendĂ«r Burimore, neve na duhet ta dimĂ« se kush Ă«shtĂ« performanca e nxĂ«nĂ«sve dhe pĂ«rmirĂ«simi i tyre nĂ« QendĂ«r Burimore dhe pĂ«r kĂ«tĂ« pĂ«r â thirrur nĂ« pĂ«rgjegjĂ«si vet institucioniâ, pĂ«rfundon Qehaja.
Studimi mbi nivelin e arritjeve akademike të nxënësve me dëmtime në dëgjim, thotë se arsyet kryesore për këto rezultate janë mungesa e gjuhës së shenjave dhe shkathtësive pedagogjike të mësimdhënësve, mungesa e materialeve të përdorura në mësimdhënie, mungesa e angazhimit të përkthyesve dhe mungesa e gjuhës së shenjave si lëndë për nxënësit e shurdhër dhe me vështirësi në dëgjim.
The post Sfidat e personave të shurdhër në Kosovë, vështirësi në shkrim dhe lexim appeared first on Telegrafi.