NĂ« episodin e parĂ« tĂ« sezonit tĂ« serisĂ« sĂ« 10 podcasteve me titullin âE kam njĂ« hallâ flasim pĂ«r mungesĂ«n e mjekimeve qĂ« shpĂ«tojnĂ« jetĂ«n
NĂ« serinĂ« âKur mungojnĂ« ilacet qĂ« shpĂ«tojnĂ« jetĂ«nâ gazetarja e Faktojes Ilda Hoxha bisedon me gazetarin dhe aktivistin Osman Stafa dhe dr. Ilir Alimehmetin nĂ« njĂ« rrĂ«fim tĂ« fuqishĂ«m, por dhe nĂ« njĂ« diskutim therĂ«s, pĂ«r situatĂ«n nĂ« tĂ« cilĂ«n ndodhen sot shumĂ« pacientĂ« shqiptarĂ« qĂ« prekur nga kanceri.
Situata me mungesën e mjekimeve që janë të nevojshme të domosdoshme për të shpërtuar jetën, frika dhe dhimbja, mbingarkesa e spitaleve, korrupsioni në sistemin mjekësor dhe nxitja për ta ngritur zërin për të folur për ta.
Na ndiqni dhe nĂ« YouTube, nĂ« rrjetet sociale, por edhe nĂ« website e Faktoje pĂ«r tĂ« dĂ«gjuar episode tĂ« tjera tĂ« âE kam njĂ« hallâ.
Pretendimi: Kombinimi i vajit të kanabisit dhe atij të kokosit trajton kancerin
Verdikti: E pavërtetë
Postime të shpërndara në rrjetet sociale pretendojnë se kombinimi i vajit të kanabisit dhe atij të kokosit prodhon një trajtim që vret qelizat e kancerit.
âMrekullitĂ« pĂ«r shĂ«rimin nga kanceri: Kanabisi dhe vaji i kokosit bĂ«jnĂ« pĂ«rzierje tĂ« fuqishme pĂ«r tĂ« vrarĂ« qelizat e kancerit. Thuaj jo kimioterapisĂ« dhe rrezatimitâ-kĂ«shillohet nĂ« postimin e njĂ« pĂ«rdoruesit tĂ« Facebook.
Postimi i ndarë në rrjetet sociale
Ne bëmë një verifikim të këtyre pretendimeve që mund të vënë në rrezik jetën e pacientëve që këshillohen pa ndonjë provë të besueshme që të ndërpresin trajtimin mjekësor. Deri më sot nuk ka asnjë studim të mirëfilltë që të provojë se vaji i kanabis, apo një përzierja e tij me vajin e kokosit, mund të kurojë kancerin.
Ajo që mund të keqkuptohet është ndoshta fakti I njohur se pacientëve të prekur nga kanceri u këshillohet vaji i kanabisit për të lehtësuar dhimbjet nga sëmundja. Kjo është edhe arsyeja që disa vende, mes të cilëve edhe Shqipëria, kanë lejuar së fundmi kultivimin për përdorim mjekësor të kanabisit.
Disa nga efektet pozitive të njohura të këtij trajtimi me vaj kanabisi janë: Mund të lehtësojë dhimbjet; Mund të zvogëlojë simptomat që lidhen me disa çrregullime të shëndetit mendor; Mund të ndihmojë në reduktimin e disa simptomave të lidhura me kancerin dhe efekteve anësore që lidhen me trajtimin e kancerit, të tilla si të vjellat dhe dhimbjet;
Gjithashtu, përdorimi i tij ka edhe efekte anësore si diarre, ndryshime në oreks e peshë dhe ndjesi lodhjeje te disa njerëz. Efekte të tjera anësore, duke përfshirë rezultate të pazakonta në testet e funksionit të mëlçisë, gjendje gjumi dhe pneumoni, janë raportuar në kërkimin për epilepsinë tek fëmijët. Mirëpo, tani për tani nuk ka asnjë provë që vaji i kanabisit mund të kurojë kancerin.
Kanceri nuk është një sëmundje, por qindra sëmundje të ndryshme që evoluojnë me kalimin e kohës. Për më tepër, çdo lloj tumori kërkon trajtime specifike dhe të ndryshme në varësi të karakteristikave të vetë tumorit dhe të pacientit.
Sipas të dhënave, ekzistojnë të paktën 200 lloje të ndryshme kanceri, të klasifikuara nga pikëpamja klinike sipas kritereve të ndryshme: sipas organit të origjinës (kanceri i gjirit, mushkërive, zorrës së trashë etj.) ose llojit të qelizave nga të cilat ata rrjedhin
Qelizat e kancerit evoluojnë me kalimin e kohës dhe ndonjëherë bëhen rezistente ndaj terapive, që fillimisht mund të kenë qenë efektive. Prandaj, kanceri është një grup sëmundjesh komplekse dhe në zhvillim, të cilat vështirë se do të lejojnë gjetjen e një kure të vetme përfundimtare për të gjithë.
Miliarda paund janë mbledhur, investuar dhe shpenzuar në kërkimet për kancerin gjatë dekadave, por ende nuk ka një kurë për të.
Faktoje ka verifikuar një sërë informacionesh që kanë qarkulluar online, ku sugjerohen kura për trajtimin e kancerit.
Faktoje po zhvillon një pyetësor në lidhje me gjendjen e transportit publik në vend. Ne duam të mësojmë nëpërmjet jush, në lidhje me cilësinë e shërbimit dhe problemet kryesore që hasni.
Ju ftojmĂ« tĂ« ndani mendimet dhe pĂ«rvojat tuaja, duke plotĂ«suar pyetĂ«sorin e mĂ«poshtĂ«m. Ne duam tâju sigurojmĂ« se tĂ« dhĂ«nat tuaja janĂ« tĂ« sigurta dhe do tĂ« lexohen vetĂ«m nga stafi ynĂ«, me qĂ«llimin e identifikimit tĂ« problematikave dhe raportimit sa mĂ« korrekt tĂ« tyre.
Të dhënat tuaja personale nuk do të publikohen në asnjë rast, pa marrë më parë pëlqimin tuaj. Ju mund të na kontaktoni gjithashtu në adresën tonë të e-mailit: [email protected] apo përmes rrjeteve tona sociale në Facebook, Instagram, Linkedin.
Tekstet shkollore tĂ« adaptuara pĂ«rpara njĂ« dekade nga kurikulat e BritanisĂ« sĂ« Madhe kanĂ« nevojĂ« urgjente tĂ« rishikohen, por ekspertĂ«t theksojnĂ« se zhvillim i arsimit mbahet peng dhe nga mungesa e infrastrukturĂ«s digjitale nĂ« shkolla. Â
Suela Ă«shtĂ« nĂ«nĂ« e njĂ« vajze nĂ« klasĂ«n e gjashtĂ« nĂ« shkollĂ«n âKosovaâ nĂ« kryeqytet. PavarĂ«sisht se propagandohet se librat shkollor janĂ« falas, prindĂ«rit qĂ« kĂ«rkojnĂ« tekste tĂ« reja duhet tĂ« paguajnĂ« nga xhepi.
Suela tha se ka shpenzuar 5800 lekë për blerjen e librave këtë vit shkollor për vajzën, por nuk është kjo çka e shqetëson më shumë. Më shumë se paratë Suelën e shqetëson cilësia e dobët e teksteve shkollore, ku në shumë raste ka gabime logjike dhe mospërputhje më kontekstin shqiptar.
âShumica e teksteve janĂ« pĂ«rkthimeâ, ankohet Suela. âKanĂ« probleme pafund, duke filluar qĂ« nga gabimet drejtshkrimore, e gabime nĂ« pĂ«rmbajtje,â shtoi ajo, ndĂ«rsa bĂ«ri thirrje pĂ«r rishikimin e tyre.  Â
TĂ« njĂ«jtin mendim ndan dhe Merita â mĂ«suese e cila ka mĂ« shumĂ« se 15 vite eksperiencĂ« nĂ« sistemin arsimor, e cila thotĂ« se tekstet shkollore janĂ« tĂ« papĂ«rshtatshme.
âĂshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« dĂ«gjohet zĂ«ri i mĂ«suesit pĂ«rpara se tĂ« bĂ«hen reforma [dhe] ndryshime nĂ« legjislacionin arsimor,â tha ajo, ndĂ«rsa shtoi se duhet tĂ« bĂ«het unifikimi i tĂ« gjitha teksteve, si nĂ« arsimin publik dhe atĂ« privat.
Suela dhe Merita nuk janë të vetme. Të dhënat e mbledhura nga Faktoje nëpërmjet një ankete online tregojnë se 63% e prindërve që kanë plotësuar pyetësorin dhe 61% e mësuesve janë të pakënaqur me cilësinë e teksteve shkollore në Shqipëri.
Sipas ekspertëve tekstet shkollore shqiptare janë përkthime nga Britania e Madhe, por ato nuk janë përditësuar prej të paktën një dekade.
âKur tekstet shkollore u morĂ«n nga Britania e Madhe premtimi mĂ« i madh ishte se kĂ«to tekste do tĂ« nxisnin mendimin krijues dhe atĂ« kritik,â kujtoi eksperti i arsimit, Ndriçim Mehmeti.
âPor nĂ« fakt ndodhi e kundĂ«rta,â shtoi ai, ndĂ«rsa theksoi se sipas testit PISA tĂ« OECD-sĂ«, ShqipĂ«ria kishte vetĂ«m 13 pikĂ« nĂ« mendimin kritik dhe renditej e fundit. Â
Mehmeti shpjegoi se tekstet janë marrë nga vitet 2007 dhe 2013, pra të shumë viteve më pare dhe nuk janë përditësuar.
âNjĂ« pjesĂ« jo e vogĂ«l e teksteve nuk ofrojnĂ« dije pĂ«r grup-moshĂ«n qĂ« i drejtohet, kanĂ« shumĂ« pak tema pĂ«r aftĂ«si digjitale dhe po ashtu pak mundĂ«si pĂ«r aftĂ«sim praktik tĂ« nxĂ«nĂ«sve,â tha ai.
âKa ardhur, madje ka kaluar koha qĂ« kĂ«to tekste tĂ« rishikohen dhe tĂ« ketĂ« njĂ« reformĂ« tĂ«rĂ«sore, duke pĂ«rfshirĂ« formimin fillestar tĂ« mĂ«suesve, trajnimin e tyre profesional, kualifikimin, etjâ, shtoi Mehmeti.
Aktivisti Kolindo Vjerdha nga organizata âQĂ«ndresa Qytetareâ mendon se paqĂ«ndrueshmĂ«ria e zhvillimit tĂ« kurikulave mbetet njĂ« plagĂ« e sistemit arsimor shqiptar, ndĂ«rsa thekson se ndryshimet e shpeshta kanĂ« sjellĂ« vĂ«shtirĂ«si pĂ«r nxĂ«nĂ«sit dhe mĂ«suesit.
âNĂ« monitorimet e kryera kemi vĂ«rejtur njĂ« mospĂ«rputhje dhe njĂ« mungesĂ« pĂ«rshtatje tĂ« teksteve shkollore me kontekstin shqiptar,â tha Vjerdha.
âĂshtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« nxĂ«nĂ«sit nĂ« shkollat publike tĂ« vendit tĂ« kenĂ« pjesĂ« tĂ« tyre kurrikula dhe qasje ndaj tĂ« nxĂ«nit qĂ« tĂ« arrijnĂ« tĂ« performojnĂ« mirĂ« dhe kjo tĂ« jetĂ« e pĂ«rkthyer edhe nĂ« matĂ«sit e besueshĂ«m ndĂ«rkombĂ«tarâ, theksoi ai.
E pyetur më herët për këtë çështje, Ministria e Arsimit dhe Sportit bëri të ditur tekstet në arsimin parauniversitar janë në proces të vazhdueshëm përmirësimi, gjë që lidhet edhe me ndonjë ndryshim të mundshëm kurrikular.
âTekstet qĂ« kanĂ« fituar konkursin pĂ«r tâu pĂ«rdorur nĂ« arsimin para-universitar nuk paraqesin probleme qĂ« bien ndesh me kurikulĂ«n apo programet e miratuara,â tha MAS, ndĂ«rsa shtoi se tekstet shkollore nga ana pĂ«rmbajtjesorĂ« janĂ« nĂ« pĂ«rputhje me kurikulĂ«n dhe programet lĂ«ndore.
âRishikimi i teksteve konsiston nĂ« pĂ«rmirĂ«simin e ilustrimeve tĂ« ndryshme figurative, tĂ« ndonjĂ« shprehjeje, ndonjĂ« pasaktĂ«sie drejtshkrimore, etjâ, shtoi Ministria e Arsimit.
Në një deklaratë dy vite më parë, edhe ish-ministrja e Arsimit dhe Sportit, Evis Kushi pranoi se tekstet shkollare kishin nevojë për përmirësime.
âPavarĂ«sisht se tekstet qĂ« kemi sot tĂ« pĂ«rkthyera nga Oxford, Cambridge dhe Pearson janĂ« shumĂ« herĂ« mĂ« cilĂ«sore se sa tekstet qĂ« kishim deri dje, ne pĂ«rsĂ«ri jemi plotĂ«sisht tĂ« vetĂ«dijshĂ«m qĂ« ka nevojĂ« pĂ«r shumĂ« pĂ«rmirĂ«simeâ, deklaroi ish-ministrja Kushi.
Mungon infrastruktura digjitale
Rezultatet e Programit tĂ« VlerĂ«simit NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« NxĂ«nĂ«sve âPISA 2022â, qĂ« u bĂ«nĂ« publike nĂ« dhjetor tĂ« vitit 2023, tregojnĂ« se ShqipĂ«ria renditet nĂ« vendin e 62, ndĂ«r 80 vendet qĂ« kanĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« testim.
NĂ« matematikĂ«, ShqipĂ«ria mori vlerĂ«simin prej 368 pikĂ« nga 472 pikĂ«t e mundshme nĂ« matematikĂ«. Nga vlerĂ«simi i ecurisĂ« sĂ« nxĂ«nĂ«seve nĂ« matematikĂ« krahasuar me programin âPISA 2018â, ShqipĂ«ria ka njĂ« rĂ«nie prej 69 pikĂ«sh, mĂ« e lartĂ« ndĂ«r 80 shtetet e testuara.
Për aftësitë e nxënësve 15-vjeçarë në lexim Shqipëria u vlerësua me 358 pikë nga 476 pikë që është mesatarja e pikëve të mundshme. Edhe në lexim krahasuar me rezultatet e 2018-s rënia është 47 pikë.
âMjafton tĂ« masim efektivitetin dhe produktivitetin e tĂ« nxĂ«nit nĂ« shkollat shqiptare duke analizuar rezultatet e PISA-s dhe kuptojmĂ« se kurikulat mĂ«simore dhe metodologjitĂ« e mĂ«simdhĂ«nies nuk janĂ« efektiveâ, tha Kolindo Vjerdha.
Përmes pyetësorit të publikuar përmes platformës ECR, Faktoje mblodhi opinionet e dhjetëra prindërve dhe mësuesve mbi gjendjen e arsimit në Shqipëri.
Disa nga shqetësimet e ngritura nga dy grupet e interesit lidhen me financimin e ulët për arsimin, mungesën e infrastrukturës, laboratorëve, bibliotekave, mbingarkesën në klasa, si dhe mungesa e mbështetjes dhe trajnimeve për mësuesit.
âSistemi arsimor bazĂ« ka probleme tĂ« shumta tĂ« thĂ«na prej nesh si specialistĂ« dhe tĂ« vĂ«rtetuara pĂ«r fat tĂ« keq edhe nga organizmat ndĂ«rkombĂ«tar,â tha Ndriçim Mehmeti.
âEnde ne nuk kemi arritur pajisjen e plotĂ« me infrastrukturĂ«n digjitale nĂ« tĂ« gjithĂ« ShqipĂ«rinĂ«,â shtoi ai.
Nanila Allkja Biçaku, kryeredaktore e Portalit Shkollor tregon pĂ«r Faktoje se shumĂ« prej mĂ«suesve po hasin vĂ«shtirĂ«si nĂ« pĂ«rdorimin e teknologjisĂ« nĂ« shkolla.Â
âShumĂ« prej mĂ«suesve nuk janĂ« pĂ«rshtatur me pĂ«rdorimin e teknologjisĂ« dhe pĂ«rdorimin e sistemit tĂ« ri SMIP nĂ« arsim, ndĂ«rkohĂ« qĂ« nga njĂ« anketĂ« qĂ« ne kemi bĂ«rĂ« 87% e mĂ«suesve shprehen se pĂ«rdorin pajisjet e tyre teknologjike pĂ«r tĂ« kryer detyrat e tyre,â tha ajo.
Përveç teknologjisë, prindërit dhe mësuesit raportuan probleme me ngrohjen, klasat kolektive, mungesën e transportit të sigurt për fëmijët, si dhe faktin se nuk ka mjedise për nxënësit me aftësi e nevoja ndryshe.
âPrindĂ«rit dhe mĂ«suesit janĂ« ato qĂ« pĂ«rballen çdo ditĂ« me problematikat dhe vĂ«shtirĂ«sitĂ« e sistemit arsimor nĂ« vend,â  tha Kolindo Vjerdha.
âNuk zhvillohet dhe as nuk mund ta cilĂ«sojmĂ« veten nĂ« trendin e dekadĂ«s sĂ« teknologjisĂ«, kur nĂ« shkollat publike kemi akoma raportin 1 kompjuter qĂ« i korrespondon 20 nxĂ«nĂ«sveâ, pĂ«rfundoi ai.
Vullnet politik
Edvina, nĂ«nĂ«n e njĂ« djali nĂ« shkollĂ«n âAli Demiâ nĂ« TiranĂ«, veç teksteve me probleme, shqetĂ«sim ka edhe mĂ«simi me turne. Ajo theksoi se duhet rritur numri i shkollave nĂ« qendĂ«r tĂ« kryeqytetit.  Â
âMos jenĂ« me 40 vetĂ« nĂ« klase, 2 turne, ku maksimalisht duhet tĂ« jenĂ« nĂ« klasĂ« 25 nxĂ«nĂ«sâ, tha ajo.
Të dhënat e mbledhura nga Faktoje në pyetësorin online, tregojnë se 31% e prindërve kanë raportuar se fëmijët e tyre vazhdojnë të bëjnë mësim me turne në kryeqytet.
âShumica e mĂ«suesve, pĂ«r shkak edhe tĂ« ngarkesĂ«s sĂ« madhe qĂ« u japin â me raporte, dokumente, por edhe faktit qĂ« duhet tĂ« menaxhojnĂ« 40 vetĂ« çdo orĂ«, harrojnĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« mirĂ« rolin e mĂ«suesitâ, tha Edvina.
âDuhen trajnime tĂ« vazhdueshme pĂ«r mĂ«suesit, jo vetĂ«m nĂ« zhvillimin e mĂ«simdhĂ«nies, por edhe trajnime psikologjike,â shtoi ajo.
Eksperti i arsimit Ndriçim Mehmeti thekson se për të nisur ndryshimin në sistemin arsimor në vend duhet vullnet politik për depolitizimin e tij dhe rritja e financimit nga buxheti i shtetit.
âKa mungesĂ« tĂ« theksuar profesionalizmi dhe sigurisht paaftĂ«si nĂ« ndĂ«rmarrjen e masave efektive me ndikim pozitiv,â shtoi ai, ndĂ«rsa theksoi se çdo masĂ« nuk do tĂ« kishte efektivitet, âpĂ«r sa kohĂ« MAS shihet si njĂ« fole e ngrohtĂ« e politikĂ«s.â
Pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese, parlamenti miratoi ndryshimet në ligjin për studentët e mjekësisë, të cilët thonë se propozimet e tyre nuk janë marrë parasysh. Ekspertë të fushës argumentojnë se kjo ndërhyrje të mjekësia mund të sjellë më shumë dëme sesa përmirësim të situatës: Këtë vit preferenca për të ndjekur këtë degë, u përgjysmua, shtojnë ekspertët.
NĂ« seancĂ«n plenare tĂ« 19 shtatorit, Kuvendi miratoi ndryshime nĂ« ligjin pĂ«r studentĂ«t e mjekĂ«sisĂ«, pasi Gjykata Kushtetuese mĂ« herĂ«t kishte hedhur poshtĂ« disa nga pikat e debatueshme tĂ« variantit tĂ« parĂ«, qĂ« lidheshin me afatet e punĂ«simit tĂ« detyruar nĂ« shĂ«rbimin publik, pas pĂ«rfundimit tĂ« studimeve. Ndryshimet nĂ« ligj parashikojnĂ« tani, njĂ« ulje tĂ« viteve tĂ« punĂ«simit. StudentĂ«t e vitit tĂ« parĂ«, tĂ« cilĂ«t firmosin kontratĂ« me shtetin duhet tĂ« punojnĂ« jo 5 por 3 vite pas diplomimit, ata tĂ« vitit tĂ« dytĂ« e deri nĂ« tĂ« katĂ«rtin, jo 3 por 2 vite dhe pĂ«r studentĂ«t e vitit tĂ« pestĂ« e tĂ« gjashtĂ«Â njĂ« vit, nga 2 qĂ« ishte mĂ« parĂ«.Â
Studentët do të mund të marrin diplomën, vetëm pasi mbarojnë vitet e punësimit të detyrueshëm. Në rast se nuk pranojnë të nënshkruajnë kontratën, ata duhet të paguajnë tarifën e studimit.
PĂ«r sa i pĂ«rket punĂ«simit, ndryshimet nĂ« ligj parashikojnĂ« qĂ«: âStudenti punĂ«sohet nĂ« institucionet shĂ«ndetĂ«sore sipas nevojave pĂ«r mjekĂ« tĂ« shpallura nga ministria pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« dhe pĂ«rzgjedhja e vendeve tĂ« punĂ«s bĂ«het nga mjeku i licencuar, nĂ« bazĂ« tĂ« renditjes sipas notĂ«s mesatare tĂ« pĂ«rfundimit tĂ« studimeve. Koha e kryerjes sĂ« procedurĂ«s pĂ«r punĂ«simin e mjekut nga ministria pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« Ă«shtĂ« brenda 3 muajve nga momenti i lindjes sĂ« tĂ« drejtĂ«s pĂ«r punĂ«simâ.
Mirëpo, në rastet kur punësimi nuk realizohet brenda 3 muajve, për shkaqe që nuk varen nga mjeku, deri në krijimin e mundësisë për punësim në institucionet shëndetësore publike, për një periudhë deri në 9 muaj, mjekut i lind e drejta te trajtohet me 80% të pagës së mjekut të përgjithshëm në kujdesin parësor, për një periudhë jo më të gjatë se ky afat.
Studentët: Propozimet tona nuk u morën parasysh
Mikel Seferi, student i Mjekësisë i tha Faktoje se ata vazhdojnë të kundërshtojnë ligjin, duke theksuar se propozimet e tyre nuk janë marrë parasysh.
âPara njĂ« jave ne na janĂ« kĂ«rkuar disa propozime nĂ« Komisionin Parlamentar dhe me miratimin e ligjit kuptuam qĂ« nuk i ishte kushtuar rĂ«ndĂ«si propozimeve tĂ« bĂ«ra nga ne, duke mos i marrĂ« parasysh. StudentĂ«t e mjekĂ«sisĂ« akoma vazhdojnĂ« ta kundĂ«rshtojnĂ« ligjin dhe pakĂ«naqĂ«sia nuk Ă«shtĂ« zvogĂ«luar. Nuk pajtohemi me kĂ«tĂ« ligj, pasi nuk Ă«shtĂ« kjo mĂ«nyra optimale pĂ«r mbajtjen e mjekĂ«ve nĂ« ShqipĂ«riâ, thotĂ« ai.
Mikeli shprehet se duhet investuar në sistemin arsimor dhe shëndetësor në Shqipëri, ashtu si në Europë.
âPas gati 1 viti e gjysmĂ« âbetejeâ jo totalisht tĂ« humbur, duhen marrĂ« parasysh disa gjĂ«ra. NĂ« rast se shteti shqiptar na privon nĂ« rrugĂ«t e EuropĂ«s atĂ«herĂ« duhet ta bĂ«jĂ« ShqipĂ«rinĂ« tĂ« ngjasojĂ« me EuropĂ«n. NĂ« rast se kjo mbajtje nĂ« ShqipĂ«ri nuk ndiqet nga investime nĂ« sektorin arsimor apo shĂ«ndetĂ«sor, mund tĂ« ketĂ« prapĂ« njĂ« kundĂ«rshtim tjetĂ«râ, shton studenti i MjekĂ«sisĂ«.
Ekspertët: Ligji dëmtoi degën e mjekësisë
Migen Qiraxhi nga âQĂ«ndresa Qytetareâ e cilĂ«son si tĂ« papranueshĂ«m kĂ«tĂ« vendim, duke theksuar se duhet rritur mbĂ«shtetja ndaj mjekĂ«ve nĂ« vend. Â
âVendimi i parlamentit Ă«shtĂ« i papranueshĂ«m pĂ«r QĂ«ndresĂ«n Qytetare. E vetmja zgjidhje e qĂ«ndrueshme do duhej tĂ« ishte angazhimi i qeverisĂ« dhe parlamentit nĂ« rritjen e mbĂ«shtetjes sĂ« mjekĂ«ve nĂ« vend, pĂ«rmirĂ«simit tĂ« kushteve dhe financimit tĂ« sistemit shĂ«ndetĂ«sor, pĂ«r tĂ« siguruar jo njĂ« mjek tĂ« prangosur nĂ« vendin e punĂ«s, por njĂ« mjek tĂ« motivuar nĂ« shĂ«rbim tĂ« qytetaritâ, argumenton Qiraxhi.
Ai thekson se ky ligj ka dëmtuar aktualisht mjekësinë, duke ulur numrin e studentëve që kanë zgjedhur këtë degë.
âEfektet e dĂ«mshme tĂ« kĂ«saj ndĂ«rhyrjeje tashmĂ« janĂ« shkaktuar nĂ« sistem. NĂ« degĂ«t e mjekĂ«sisĂ« u pĂ«rgjysmua preferenca pĂ«r ta ndjekur kĂ«tĂ« degĂ«, por edhe mesatarja e studentĂ«ve qĂ« ndjekin kĂ«tĂ« profil u ul nga 1 deri nĂ« 1.5 nota! TĂ« dhĂ«na paraprake kĂ«to qĂ« dĂ«shmojnĂ« se ndĂ«rhyrja mund tĂ« sjellĂ« mĂ« shumĂ« dĂ«me se pĂ«rmirĂ«sim tĂ« situatĂ«sâ, shton ai.
Përplasjet politike për ligjin
MĂ« 17 shtator, nĂ« fjalĂ«n e mbajtur gjatĂ« mbledhjes sĂ« Komisionit tĂ« ShĂ«ndetĂ«sisĂ«, deputetja e PS-sĂ«, Etilda Gjonaj theksoi se vendi ka nevojĂ« urgjente pĂ«r mbi 500 mjekĂ«. NdĂ«rsa gjatĂ« ndĂ«rhyrjes nĂ« seancĂ«n parlamentare, ajo shpjegoi se ânĂ«se brenda 3 muajsh ministria nuk i punĂ«son dot mjekĂ«t e rinj, ata mundet tĂ« zgjedhin tĂ« punĂ«sohen nĂ« institucionet shĂ«ndetĂ«sore jo publike nĂ« vend, duke njoftuar ministrinĂ« pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ«, si dhe duke ruajtur tĂ« drejtĂ«n pĂ«r punĂ«sim prioritar brenda pĂ«riudhĂ«s 9 mujore nĂ« institucionet shĂ«ndetĂ«sore publikeâ.
Por opozita e cila e kundërshtoi ligjin e miratuar vitin e kaluar, nuk ra dakort as me ndryshimet e propozuara. Deputetja e PD-së, Albana Vokshi kishte deklaruar më herët se grupi parlamentar i PS po dilte mbi gjykatën kushtetuese.
âNĂ«se ju e kaloni kĂ«tĂ« ligj nĂ« seancĂ«, nĂ« ditĂ«n mĂ« tĂ« parĂ« qĂ« ne do tĂ« jemi nĂ« pushtet do ta rrĂ«zojmĂ«. NĂ« jemi pĂ«r liri dhe jo pĂ«r mbajtje peng tĂ« tĂ« rinjve dhe tĂ« tĂ« ardhmes sĂ« tyre, edhe ky projektligj qĂ« na kanĂ« sjellĂ« kolegĂ«t deputetĂ«, Ă«shtĂ« antikushtetues dhe bie ndesh me lirine dhe tĂ« drejtat, me lirinĂ« e levizjes, me lirinĂ« e zgjedhjesâ, tha Vokshi.
Në një artikull të publikuar në gusht të këtij viti, Faktoje raportoi se Kuvendi kishte shkelur haptazi afatin e vendosur nga Gjykata Kushtetuese për ndryshimin e ligjit për studentët e mjekësisë, i cili duhej të ishte realizuar që prej disa muajsh.
Pretendimi: Stanley Kubrick ka inskenuar të gjitha udhëtimet e NASA në Hënë
Verdikti: E pavërtetë
Postime të shpërndara në rrjetet sociale në vendin tonë pretendojnë se kineasti amerikan, Stanley Kubrick ka deklaruar se të gjitha uljet në Hënë janë të falsifikuara dhe ka qenë ai që i ka bërë të gjitha xhirimet.
âKam bĂ«rĂ« njĂ« mashtrim tĂ« madh ndaj publikut amerikan, tĂ« cilin do ta shpjegoj nĂ« detaje:
Me bashkĂ«punimin e qeverisĂ« amerikane dhe NASA-s, ne falsifikuam uljen nĂ« HĂ«nĂ«. TĂ GJITHA uljet nĂ« HĂ«nĂ« ishin tĂ« falsifikuara dhe unĂ« isha ai qĂ« i filmova tĂ« gjithaâ, shkruajnĂ« pĂ«rdorues nĂ« rrjetet sociale, duke cituar regjisorin, Stanley Kubrick.
Postimet e shpërndara në rrjetet sociale
Mirëpo, më herët Faktoje i ka verifikuar këto pretendime dhe rezulton se personi që e ka thënë këtë frazë është në të vërtetë një aktor që luan Kubrick në një film.
NĂ«pĂ«rmjet motorit tĂ« kĂ«rkimit tĂ« imazheve Google Reverse Image Search, konstatuam se klipi Ă«shtĂ« shkĂ«putur nga njĂ«Â film i vitit 2015 i quajtur âShooting Stanley Kubrickâ, i prodhuar nga T. Patrick Murray.Â
Sipas tĂ« dhĂ«nave mbi filmin nĂ« databazĂ«n e tĂ« dhĂ«nave IMDB, âStanley Kubrickâ qĂ« rrĂ«fen inskenimin e zbarkimit nĂ« HĂ«nĂ« Ă«shtĂ« nĂ« fakt aktori Tom Mayk.
Kjo është konfirmuar edhe nga një zëdhënës i së vesë së Kubrick, Christiane Kubrick.
âIntervista Ă«shtĂ« njĂ« gĂ«njeshtĂ«r, Stanley Kubrick nuk Ă«shtĂ« intervistuar kurrĂ« nga T. Patrick Murray, e gjithĂ« kjo histori Ă«shtĂ« e sajuar, mashtruese dhe e pavĂ«rtetĂ«â, Ă«shtĂ« shprehur ajo.
NdĂ«rsa, nĂ« postim Ă«shtĂ« pĂ«rdorur njĂ« foto e Kubrick gjatĂ« prapaskenave tĂ« xhirimeve tĂ« filmit âEyes Wide Shutâ. Bazuar nĂ« novelen âTraumnovelleâ tĂ« Arthur Schnitzler, âEyes Wide Shutâ ishte filmi i fundit i Stanley Kubrick, gjithashtu edhe ai mĂ« i gjati nĂ« procesin e realizimit. Kubrick e kishte konceptuar projektin e tij qĂ« nĂ« fillim tĂ« viteve â70.
Rruga që lidh fshatrat Limjan e Vrenjt të njësisë administrative Kastriot në Dibër është asfaltuar. Edhe pse ishte një premtim i kryebashkiakut Rahim Spahiu, investimi nuk është kryer nga Bashkia e Dibrës, por nga një kompania private. Banorë të zonës i thanë Faktoje se asfaltimi i saj ka krijuar lehtësira për fermerët.
Gjatë fushatës për zgjedhjet vendore të 14 majit 2023, një prej premtimeve të kryebashkiakut socialist, Rahim Spahiu ishte edhe asfaltimi i rrugës në fshatrat Limjan e Vrenjt të njësisë administrative Kastriot.
âNĂ«Â #Limjan e #Vrenjt tĂ« njĂ«sisĂ« administrative Kastriot, e shumĂ«kĂ«rkuar nga banorĂ«t, mĂ« vjen mirĂ« qĂ« ndava me ta edhe lajmin se sĂ« shpejti do tĂ« nisĂ« puna pĂ«r sistemimin dhe asfaltimin e rrugĂ«sâ-shkroi nĂ« Facebook, kryetari i BashkisĂ« sĂ« DibrĂ«s, Rahim Spahiu.
Postimi i kryebashkiakut Spahiu në rrjetet sociale, 27 prill 2023
Nisur nga ky premtim i zotit Spahiu, Faktoje iu drejtua fillimisht me një kërkesë për informacion Bashkisë së Dibrës. Ne e pyetëm këtë institucion mbi ecurinë e punimeve, por edhe kostot e rrugës. Mirëpo, Bashkia Dibër tha për Faktoje se nuk disponojnë informacion për këtë rrugë, pasi është financim i Fondit Shqiptar të Zhvillimit.
âSa u pĂ«rket projekteve pĂ«r asfaltimin e rrugĂ«ve tĂ« fshatrave Limjan dhe Vrenjt tĂ« NjĂ«sisĂ« Administrative Kastriot, ato janĂ« projekte me financim tĂ« Fondit Shqiptar tĂ« Zhvillimit dhe nuk disponojmĂ« informacionâ, njofton Bashkia.
Por dhe pas një kërkese për informacion dërguar FSHZH-së, përgjigja që erdhi ishte se ky projekt nuk ishte zbatuar nga ky institucion.
âJu bĂ«jmĂ« me dije se Fondi Shqiptar i Zhvillimit nuk ka nĂ« zbatim ndonjĂ« projekt nĂ« BashkinĂ« DibĂ«r pĂ«r shtrimin e rrugĂ«ve Limjan dhe Vrenjt nĂ« NjĂ«sinĂ« Administrative Kastriotâ, bĂ«ri tĂ« ditur FSHZH-ja.
Faktoje bĂ«ri njĂ« verifikim nĂ« terren mĂ« 29 gusht nĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ«, ku konstatuam se kishin pĂ«rfunduar punimet pĂ«r asfaltimin e saj. NdĂ«rsa âenigmaâ rreth financuesit tĂ« kĂ«tij investimi, u zgjidh nga tabela e punimeve e cila ishte ende nĂ« hyrje tĂ« rrugĂ«s. Investimi nuk i pĂ«rket as BashkisĂ«, e as FSHZH-sĂ«, por rezulton tĂ« jetĂ« kryer nga kompania private KNAUF, dhe siç e kĂ«rkon procedura, leja nuk mund tĂ« ishte dhĂ«nĂ« veçse nga Bashkia DibĂ«r.
Tabela e punimeve, 29 gusht 2024
Rruga është rreth 6 km dhe sipas banorëve të fshatit, punimet kanë përfunduar në muajin qershor të këtij viti.
âĂshtĂ« njĂ« rrugĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme, sepse lidh 3 fshatra, Limjan, Vrenjt dhe VolezĂ«. JanĂ« diku te 200 familje nĂ« tĂ« tre fshatratâ, na tregon Miftari, banor i fshatit Vrenjt.
Ndërsa për Arturin, i cili ka një pemëtore në anë të rrugës thotë se asfaltimi i saj i ka krijuar shumë lehtësi.
âRruga Ă«shtĂ« zhvillim pĂ«r tĂ« gjithĂ« njerĂ«zit dhe kĂ«tĂ« vit pĂ«r fatin e mirĂ« kjo u realizua dhe ne si fermerĂ« kemi shumĂ« avantazh, sepse vijmĂ« mĂ« shpejt te parcelat, makina nuk dĂ«mtohet dhe prodhimi nuk na dĂ«mtohet, sepse shumĂ« vite kishim pluhur dynjanĂ« dhe merrnin rendiment pothuajse zero.
Kjo Ă«shtĂ« njĂ« rrugĂ« me standard, shumĂ« e mirĂ« dhe shpresojmĂ« qĂ« si kjo rrugĂ« tĂ« bĂ«hen tĂ« gjitha rrugĂ«t rurale tĂ« ShqipĂ«risĂ«â, shprehet Arturi.
Nisur nga verifikimi i kryer në terren dhe informacioni i grumbulluar, premtimin për asfaltimin e rrugës në Limjan e Vrenjt të njësisë administrative Kastriot, do ta kategorizojmë të pambajtur nga kreu i bashkisë Dibër.
Shqipëria eksporton mbetje të rrezikshme dhe jo të rrezikshme. Ministria e Mjedisit deklaroi për Faktoje se gjatë vitit 2023 dhe deri më tani janë dhënë 84 autorizime për eksport të mbetjeve të tilla.
Të dhëna të siguruara nga Faktoje dëshmojnë se Shqipëria eksporton mbetje të rrezikshme dhe jo të rrezikshme. Ministria e Turizmit dhe Mjedisit konfirmoi zyrtarisht se gjatë vitit 2023, janë lëshuar në total 56 autorizime për eksportin e mbetjeve të rrezikshme dhe jo të rrezikshme jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë dhe kalim tranzit nëpër territorin e Republikës së Shqipërisë.
Për vitin 2024 deri në muajin gusht, nga Ministria e Turizmit dhe Mjedisit janë lëshuar në total 28 autorizime për eksportin e mbetjeve të tilla apo kalim transit.
NĂ« pĂ«rgjigjen e saj Ministria e Mjedisit nuk pĂ«rcakton tipologjinĂ« e kĂ«tyre mbetjeve dhe as industritĂ« prej tĂ« cilave ato gjenerohen, ndĂ«rsa thekson se pĂ«r kodet e mbetjeve, tĂ« cilat nuk mund tĂ« trajtohen, riciklohen, ripĂ«rdoren apo asgjĂ«sohen nĂ« vendin tonĂ«, dispozita ligjore pĂ«r tâi eksportuar nĂ« vendet tâi cilat i mundĂ«sojnĂ« kĂ«to procese, Ă«shtĂ« e rregulluar.
âNĂ« Katalogun e mbetjeve, nga 953 specifikime kodi mbetje ne total, 418 prej tyre klasifikohen si mbetje tĂ« rrezikshme. Mbetjet nuk duhet tĂ« ruhen nĂ« vendndodhje pĂ«r njĂ« periudhĂ« mĂ« tĂ« gjatĂ« se 1 vit nĂ« qoftĂ« se ato janĂ« tĂ« pĂ«rcaktuar pĂ«r asgjĂ«sim ose jo mĂ« shumĂ« se 3 vjet nĂ«se ato janĂ« tĂ« paracaktuar pĂ«r riciklim/trajtimâ, bĂ«n tĂ« ditur ministria.
E pyetur pĂ«r destinacionin e mbetjeve tĂ« rrezikshme dhe jo tĂ« rrezikshme qĂ« eksportohen, ministria u pĂ«rgjigj pĂ«r vendet ku pĂ«rfundojnĂ« âmbetjetâ, nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, pra jo ato pĂ«r tĂ« cilat kĂ«rkohen procedura tĂ« veçanta: âVendet janĂ« si mĂ« poshtĂ«: Greqia, Maqedonia e Veriut, Italia, Sllovenia, Polonia, Gjermania, Turqia, Bullgaria, Hollanda, Belgjika etjâ, njofton Ministria e Turizmit dhe Mjedisit.
Debati në Parlament për mbetjet e dyshuara si të rrezikshme
ĂĂ«shtja e ngarkesĂ«s prej 100 kontenierĂ«sh tĂ« nisura nga porti i DurrĂ«sit, me mbetje tĂ« dyshuara si tĂ« rrezikshme, nĂ« fillim tĂ« muajit korrik me destinacion TajlandĂ«n hapi sot punimet e parlamentit nĂ« njĂ« interpelancĂ« tĂ« posaçme me kryeministrin Edi Rama, tĂ« kĂ«rkuar nga kreu i grupit demokrat Gazmend Bardhi.
Gjatë interpelancës, Bardhi u shpreh se ka dyshime serioze se Shqipëria është përfshirë në tregti të paligjshme të mbetjeve të rrezikshme.
âKa pasur disa reagime kontradiktore nga disa institucione pĂ«rgjegjĂ«se pak ditĂ« kur doli lajmi. NĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« ka dyshime serioze se ShqipĂ«ria ka shkelur njĂ« sĂ«rĂ« marrĂ«veshjesh, MarrĂ«veshjen e Bazelit, Traktatin e VrashavĂ«s. ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« tregti tĂ« paligjshme tĂ« mbetjeve tĂ« rrezikshmeâ, theksoi Bardhi.
Për rastin e ngarkesës, kryeministri Rama tha se nuk janë mbetje të rrezikshme.
âEksporti i mallrave nĂ« fjalĂ« nuk Ă«shtĂ« eksport mbetjesh tĂ« rrezikshme. Gjithashtu, praktika doganore e kĂ«tyre eksporteve ka tĂ« bashkĂ«ngjitur certifikatĂ«n e analizĂ«s sĂ« mallit, nga laboratori i njĂ« vendi tĂ« BE-sĂ«, i cili konfirmon deklarimin e subjektit.
NĂ« tĂ« dyja rastet atij tĂ« transportit, nga Elbasani drejt TajlandĂ«s dhe atij nga Kosova drejt KinĂ«s, mallrat e deklaruara si okside/hidrokside hekuri apo koncentrat zinku, janĂ« transportuar nga Porti i DurrĂ«sit drejt porteve evropiane me tĂ« gjithĂ« dokumentacionin pĂ«rkatĂ«s pĂ«rmes linjave kontejnerike ndĂ«rkombĂ«tare me njĂ« reputacion tĂ« padiskutueshĂ«m nĂ« botĂ«n e transportit detar kanĂ« qĂ«ndruar e janĂ« magazinuar pĂ«rkohĂ«sisht nĂ« vende tĂ« Bashkimit Europian, ku askush nuk i ka penguar. MĂ« pas janĂ« lejuar tĂ« vijojnĂ« normalisht itinerarin e tyreâ, deklaroi kryeministri duke pĂ«rsĂ«ritur qĂ«ndrimin e shprehur mĂ« herĂ«t dhe nga Ministria e Mjedisit se nuk Ă«shtĂ« lĂ«shuar asnjĂ« autorizim pĂ«r rastin, duke qenĂ« se njĂ« autorizim i tillĂ« Ă«shtĂ« i nevojshĂ«m vetĂ«m nĂ« rastet e eksportit tĂ« mbetjeve tĂ« rrezikshme apo jo tĂ« rrezikshme.
Lidhur me prodhimin dhe trajtimin e mbetjeve tĂ« rrezikshme nĂ« ShqipĂ«ri, Rama dha njĂ« pĂ«rgjigje tĂ« pĂ«rgjithshme duke cituar ligjin, pa hyrĂ« nĂ« raste konkrete: âA prodhohen mbetje nga proceset industriale dhe teknologjike nĂ« ShqipĂ«ri?
Sigurisht që po dhe është më se normale. Ndër to, ka mbetje të rrezikshme dhe jo të rrezikshme. A ka një kontroll të këtyre mbetjeve të rrezikshme? Patjetër. Ku depozitohen? Si asgjësohen? A ka gjurmueshmëri të tyre nga prodhimi deri në asgjësim?
Mbetjet e rrezikshme sipas ligjit 10463/2011 pĂ«r Menaxhimin e Integruar tĂ« Mbetjeve trajtohen nĂ«pĂ«rmjet procesit tĂ« rikuperimit, tĂ« riciklimit, tĂ« asgjĂ«simit sipas metodave ligjore tĂ« pĂ«rcaktuara. Konkretisht trajtimi i mbetjeve tĂ« rrezikshme sipas lejes mjedisore kryhet nĂ« vendndodhje nĂ«pĂ«rmjet operacioneve tĂ« rikuperimit ose ato grumbullohen, transportohen dhe asgjĂ«sohen nĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«rfundimtare nga subjekte tĂ« licencuaraâ
Dyshimet e ngritura nga BAN
 NĂ« njĂ« komunikim me Faktoje, organizata jo qeveritare amerikane, âBazel Action Networkâ (BAN) thekson se ata u vunĂ« nĂ« dijeni nga burime anonime pĂ«r njĂ« dĂ«rgesĂ« tĂ« dyshuar me mbetje te rrezikshme.
âBAN dyshon se dĂ«rgesat janĂ« pluhur nga Furrat e ArkĂ«s Elektrike (EAF) tĂ« mbledhur nga filtrat e kontrollit tĂ« ndotjes. Ky pluhur i furrĂ«s, i cili kĂ«rkon trajtim, Ă«shtĂ« njĂ« mbetje e rrezikshme qĂ« zakonisht vjen nga riciklimi i çelikut tĂ« pĂ«rdorur dhe pĂ«rmban okside metalike toksike si kadmiumi dhe kromi, tĂ« cilat janĂ« tĂ« dĂ«mshme pĂ«r shĂ«ndetin dhe mjedisin.
NĂ«se konfirmohet se Ă«shtĂ« mbetje e rrezikshme, sipas dispozitave tĂ« KonventĂ«s sĂ« Baselit, Traktatit tĂ« Kombeve tĂ« Bashkuara qĂ« rregullon tregtinĂ« e mbetjeve tĂ« rrezikshme dhe tĂ« tjera, eksporti pa njoftim dhe pĂ«lqim tĂ« mĂ«parshĂ«m ndĂ«rmjet vendeve tĂ« pĂ«rfshira Ă«shtĂ« i paligjshĂ«m dhe njĂ« akt kriminal. Ato duhet tĂ« konfiskohen dhe tĂ« kthehen nĂ« ShqipĂ«riâ, thekson organizata.
Sipas organizats amerikane, 100 kontejnerët në fjalë u transportuan në korrik nga Shqipëria në Trieste, Itali, ku ata u ngarkuan në dy anije Maersk, MAERSK CAMPTON dhe MAERSK CANDOR.
âNdĂ«rsa dy anijet po lundronin drejt AzisĂ« Juglindore pĂ«rmes bregut perĂ«ndimor tĂ« AfrikĂ«s, BAN dhe partnerĂ«t e saj ngritĂ«n alarmin dhe u pĂ«rpoqĂ«n tĂ« ndalonin anijetâ, shton mĂ« tej BAN.
Ministria e Mjedisit: Kompania nuk ofroi të dhëna mbi destinacionin e ngarkesës
E pyetur për këtë ngarkesë të dyshuar të rrezikshme, Ministria e Turizmit dhe Mjedisit tha për Faktoje se nuk ka dhënë asnjë autorizim dhe si rrjedhojë kompania nuk ka paraqitur të dhëna mbi destinacionin e ngarkesës.
âJu informojmĂ« se institucionet ligj zbatuese shqiptare janĂ« angazhuar qĂ« nĂ« sinjalizimin e parĂ« tĂ« kĂ«tyre dyshimeve dhe kanĂ« kryer veprime hetimore tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta me ZyrĂ«n kundĂ«r mashtrimit tĂ« Bashkimit Evropian (OLAF), si dhe MTM ka referuar rastin pranĂ« autoriteteve doganore me qĂ«llim investigimin dhe vlerĂ«simin e situatesâ, njofton MTM.
Drejtoresha e organizatĂ«s âEcological Alert and Recovery â Thailand (EARTH)â, Penchom Saetang tha pĂ«r Faktoje se 816 tonĂ« mbetjet nĂ« bordin e dy anijeve nĂ« 100 kontejnerĂ« besohet se mbajnĂ« pluhur toksik tĂ« furrave sĂ« çelikutâ. Ashtu si dhe BAN, edhe kjo organizatĂ« thekson se: ânĂ«se konfirmohet se janĂ« mbetje tĂ« rrezikshme, nga dispozitat e KonventĂ«s sĂ« Bazelit, Traktati i Kombeve tĂ« Bashkuara qĂ« rregullon tregtinĂ« e mbetjeve tĂ« rrezikshme dhe tĂ« tjera, kontejnerĂ«t mund tĂ« sekuestrohen dhe tĂ« kthehen nĂ« ShqipĂ«riâ, thekson znj. Saetang.
Më 24 gusht, Ministria e Infrastukturës dhe Energjisë si edhe Ministria e Turizmit e Mjedisit dolën me një deklaratë të përbashkët në lidhje me skandalin me 816 tonë të dyshuara mbetje toksike, të cilat kanë dalë nga porti i Durrësit me destinacion Tajlandën.
âNĂ« kĂ«to rrethana, nuk mundet qĂ« ShqipĂ«ria tĂ« pranojĂ« apriori rikthimin e ngarkesave tĂ« tilla, aq mĂ« tepĂ«r vetĂ«m mbi bazĂ«n e dyshimeve e tĂ« spekullimeve, pa realizimin e analizave shteruese dhe provave ligjore tĂ« besueshme dhe tĂ« verifikueshmeâ, thuhej nĂ« deklaratĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t.
Rruga e fshatit Rreth Kale në Dibër ende nuk është asfaltuar, pavarësisht premtimit të kryebashkiakut socialist Rahim Spahiu gjatë fushatës zgjedhore të një viti më parë. Banorët e fshatit i thanë Faktoje se në 30 vite askush nuk ka vënë dorë për rregullimin e rrugës.
Në 4 maj 2023, kreu i Bashkisë së Dibrës, Rahim Spahiu premtoi asfaltimin e rrugës në fshatin Rreth Kale të njësisë administrative Muhurr. Ai e njoftoi këtë në një postim të tij në Facebook, ku përshkruante takimin me banorët e fshatit Rreth kale. Spahiu theksoi se asfaltimi i rrugës ishte prioritet për zonën dhe shumë shpejt do të niste puna në terren.
Faktoje bëri një verifikim në rrugën Rreth-Kale të Njësinë Administrative Muhurr më datë 29 gusht, ku konstatuam se nuk kishte nisur asnjë ndërhyrje në këtë rrugë.
âKa 30 vjet qĂ« nuk Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« dorĂ« nĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ«. Na kanĂ« thĂ«nĂ« qĂ« brenda kĂ«tij viti do tĂ« shtrohet. ĂshtĂ« afĂ«rsisht rreth 2 km deri te xhamiaâ, tregon Xhaferri, banor i zonĂ«s. Â
Më tej ai shton se e kanë ngritur si shqetësim në strukturat përkatëse, pasi janë rreth 100 shtëpi rreth e rrotull kësaj rruge.
âE kemi ngritur si shqetĂ«sim, e kemi diskutuar disa herĂ« dhe tani po shpresojmĂ« tĂ« na e rregullojnĂ«. VĂ«shtirĂ« shumĂ« tĂ« kalohet nĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ«, si nĂ« dimĂ«r, ashtu edhe nĂ« verĂ«â, shton ai.
Në lidhje me këtë zotim të kryebashkiakut Spahiu, Faktoje iu drejtua fillimisht me një kërkesë për informacion Bashkisë së Dibrës. Zyrtarisht, ky institucion bën të ditur se është bërë procedura e tenderimit, por janë në pritje të lidhjes së kontratës, duke mos dhënë një datë kur pritet të nisin punimet.
âSa u pĂ«rket punimeve pĂ«r asfaltimin e rrugĂ«s Rreth â Kale nĂ« NjĂ«sinĂ« Administrative Muhurr, procedura e tenderimit Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« dhe jemi nĂ« pritje tĂ« lidhjes sĂ« kontratĂ«s pĂ«r fillimin e punimeve. Vlera e investimit Ă«shtĂ« 8.333.333 lekĂ«, pa TVSHâ, njofton Bashkia DibĂ«r.Â
TĂ« dhĂ«nat nga âOpen Procurementâ tregojnĂ« se punimet pĂ«rfundojnĂ« pĂ«r 2 muaj, por nuk ka njĂ« datĂ« tĂ« nisjes sĂ« tyre. Operatori ekonomik kontraktues Ă«shtĂ« âSelamiâ dhe shpallja e fituesit Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« nĂ« datĂ« 14 gusht 2024.
Nisur nga verifikimi i kryer në terren dhe informacioni i grumbulluar, premtimin për asfaltimin e rrugës në fshatin Rreth Kale të njësisë administrative Muhurr, do ta kategorizojmë të pambajtur.
Në prag të nisjes së vitit shkollor 2024-2025, Faktoje po zhvillon një pyetësor në lidhje me problemet e sistemit arsimor bazë. Ne duam të mësojmë nëpërmjet jush, në lidhje me infrastrukturën në shkolla, mësimin me turne, cilësinë e teksteve shkollore apo edhe mbingarkesën në klasa.
Ju ftojmĂ« tĂ« ndani mendimet dhe pĂ«rvojat tuaja, duke plotĂ«suar pyetĂ«sorin e mĂ«poshtĂ«m. Ne duam tâju sigurojmĂ« se tĂ« dhĂ«nat tuaja janĂ« tĂ« sigurta dhe do tĂ« lexohen vetĂ«m nga stafi ynĂ«, me qĂ«llimin e identifikimit tĂ« problematikave dhe raportimit sa mĂ« korrekt tĂ« tyre.
Të dhënat tuaja personale nuk do të publikohen në asnjë rast, pa marrë më parë pëlqimin tuaj. Ju mund të na kontaktoni gjithashtu në adresën tonë të e-mailit: [email protected] apo përmes rrjeteve tona sociale në Facebook, Instagram, Linkedin.
Rruga rreth 1 km e Brestit të Sipërm në Dibër ende nuk është asfaltuar, pavarësisht premtimit të kryebashkiakut Rahim Spahiu gjatë fushatës zgjedhore të një viti më parë. Banorët e fshatit i thane Faktoje se asfaltimi i kësaj rruge është premtuar disa herë, por ata vazhdojnë të presin realizimin e këtij investimi.
Dy javë para zgjedhjeve vendore të 14 majit 2023, kryetari i Bashkisë së Dibrës, Rahim Spahiu u zotua se së shpejti do të asfaltohej rruga e fshatit Brest i Sipërm.
âAsfaltimi i rrugĂ«s sĂ« Brestit tĂ« SipĂ«rm, sĂ« shpejti do tĂ« jetĂ« punĂ« e kryer!â-premtoi Spahiu.
Postimi i kryebashkiakut Rahim Spahiu në Facebook
Në lidhje me këtë premtim të zotit Spahiu, ne iu drejtuam fillimisht me një kërkesë për informacion Bashkisë së Dibrës. Institucioni na bëri të ditur se është bërë procedura e tenderimit, por ende nuk kanë nisur punimet.
âSa u pĂ«rket punimeve pĂ«r asfaltimin e rrugĂ«s sĂ« Brestit tĂ« SipĂ«rm, procedura e tenderimit Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« dhe jemi nĂ« pritje tĂ« lidhjes sĂ« kontratĂ«s pĂ«r fillimin e punimeve. Vlera e investimit Ă«shtĂ« 16.666.667 lekĂ« pa TVSHâ, njofton Bashkia DibĂ«r. Â
TĂ« dhĂ«nat nga âOpen Procurementâ tregojnĂ« se kompania fituese Ă«shtĂ« shpallur mĂ« 14 gusht 2024 dhe kohĂ«zgjatja e kontratĂ«s Ă«shtĂ« 2 muaj.
Verifikimi ne terren
Në verifikimin në terren që Faktoje bëri më 29 gusht në rrugën e fshatit Brest i Sipërm, konstatuam se ende nuk kishte nisur puna për asfaltimin e saj. Rruga rreth 1 km vijon të jetë një shqetësim për banorët e zonës, që e presin prej vitesh ketë investim. Sipas banorëve, në dimër është e vështirë të kalohet në këtë rrugë, për shkak të baltës dhe gropave.
âDimĂ«r dhe verĂ« nuk na ndahet balta dhe pluhuri nĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ«. Besoj deri nĂ« fund tĂ« vitit do e kenĂ« shtruar, tĂ« paktĂ«n kĂ«shtu na Ă«shtĂ« thĂ«nĂ«. Jemi diku te 60 e ca familje qĂ« e pĂ«rdorim kĂ«tĂ« rrugĂ«â, thotĂ« Izeti, banor i fshatit Brest i SipĂ«rm.
Banorë të tjerë të fshatit i thanë Faktoje se asfaltimi i kësaj rruge është premtuar disa here gjatë viteve, por nuk ka pasur asgjë konkrete deri më tani.
NĂ« dhjetor tĂ« vitit 2023, Faktoje raportoi se rruga plot gropa e Brestit tĂ« SipĂ«rm ishte kthyer nĂ« njĂ« makth pĂ«r banorĂ«t e fshatit, sidomos gjatĂ« dimrit.Â
Nisur nga verifikimi i kryer në terren dhe informacioni i grumbulluar, premtimin për asfaltimin e rrugës Brest i Sipërm do ta kategorizojmë ende të pambajtur.
Zona e Maqellarës në Dibër vijon të vuajë mungesën e ujit për vaditjen e tokave bujqësore. Edhe pse kjo është një ndër problematikat më të mëdha që kjo zonë ka prej 3 dekadash, projekti i premtuar nga kryebashkiaku i Dibrës, duket ende larg. Bashkia e Dibrës thotë se projekti është ende në fazë hartimi dhe nuk ka ende një datë kur mund të nisë zbatimi i tij.
MĂ« 26 prill 2023, kryebashkiaku i DibrĂ«s, Rahim Spahiu foli pĂ«r projektin qĂ« do tâi jepte zgjidhje problemit tĂ« vaditjes sĂ« tokave bujqĂ«sore nĂ« MaqellarĂ«. Duke e cilĂ«suar si njĂ« prej prioriteve tĂ« ngutshme, zoti Spahiu u zotua pĂ«r nisjen e projektit.
âNdĂ«r prioritetet e ngutshme Ă«shtĂ« padiskutim projekti qĂ« do tĂ« adresojĂ« vaditjen e 500 ha tokave bujqĂ«sore nĂ« MaqellarĂ«!â-bĂ«ri tĂ« ditur zoti Spahiu.
Postimi i kryebashkiakut të Dibrës në Facebook
Kur ka kaluar më shumë se një vit nga ky premtim, Faktoje iu drejtua me një kërkesë për informacion Bashkisë Dibër, për të pyetur në lidhje me ecurinë e projektit. Zyrtarisht, Bashkia Dibër sqaroi se projekti është akoma në fazën e hartimit.
âNĂ« kĂ«tĂ« projekt pĂ«rfitojnĂ« 10 fshatra tĂ« NjĂ«sisĂ« Administrative MaqelllarĂ«. Vaditet njĂ« sipĂ«rfaqe toke bujqĂ«sore prej 800 hektarĂ«. Nga informacionet qĂ« disponon Drejtoria e BujqĂ«sisĂ« nĂ« BashkinĂ« DibĂ«r ky projekt Ă«shtĂ« akoma nĂ« fazĂ«n e hartimit tĂ« tijâ, bĂ«n tĂ« ditur Bashkia e DibrĂ«s.
Faktoje bëri një verifikim të Maqellarë më 30 gusht. Ajo që binte në sy ishin sipërfaqe të mëdha toke të lëna pa mbjellë. Sipas fermerëve, shkak për këtë është mungesa e vaditjes, por edhe braktisja e fshatit nga rinia.
âUjĂ« nuk ka asnjĂ« pikĂ«, plehrat kimike janĂ« shtrenjtĂ«, makineritĂ« po ashtu janĂ« tĂ« shtrenjta. Nuk na e mban tĂ« mbjellim. Dhe tĂ« rinj nuk ka mĂ«, kush do punojĂ«, ne 70 vjeç?â, shprehet i shqetĂ«suar Miftari, banor i MaqellarĂ«s.
Fermerë të tjerë thonë që e kanë gjetur zgjidhjen me puse uji për vaditje dhe kultivojnë të mbjella që nuk duan shumë ujë.
âNe kemi pas ujĂ«, tani nuk kemi, ku e di unĂ«. PĂ«rpara po, e kemi pas, tĂ« gjitha kanalet vaditeshin, tani nuk ka. PĂ«r tĂ« vaditur kemi hapur puse, me vĂ«shtirĂ«si tĂ« mĂ«dha. Mbjellim zakonisht, grurĂ«, misĂ«r, patateâ, thotĂ« Ismaili, fermer nĂ« MaqellarĂ«.
Në një artikull të publikuar në dhjetor të 2023, Faktoje raportoi se prej më shumë se tre dekadash, kjo zonë nuk ka ujë për vaditje.
Nisur nga verifikimi i kryer në terren dhe informacioni i grumbulluar edhe në rrugë zyrtare, premtimin për dhënien zgjidhje të problemit të vaditjes në Maqellarë do ta kategorizojmë ende të pambajtur.
* Faktoje, e mbështetur nga National Endowment for Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.
12 minuta kohĂ« ka njĂ« mjek nĂ« spitalin Onkologjik pĂ«r tĂ« vizituar 40 pacientĂ« nĂ« ditĂ«. Kjo nĂ«se do tĂ« punojĂ« 8 orĂ« dhe nuk do tĂ« ketĂ« asnjĂ« minutĂ« pushim. TĂ« dhĂ«nat zyrtare tregojnĂ« se janĂ« 220 persona qĂ« marrin shĂ«rbim çdo ditĂ« nĂ« kĂ«tĂ« spital ku numri i mjekĂ«ve dhe infermierĂ«ve Ă«shtĂ« i kufizuar. Gjendja paraqitet edhe mĂ« e vĂ«shtirĂ« nĂ« pavionin e kimioterapisĂ«. Aty ka vetĂ«m 19 poltrona dhe numri i tĂ« sĂ«murĂ«ve nĂ« ditĂ« qĂ« marrin kĂ«tĂ« shĂ«rbim Ă«shtĂ« 70 deri nĂ« 80 pĂ«rsona. Procesi i kimioterapisĂ« Ă«shtĂ« individual dhe mjekimi pĂ«r njĂ« person zgjat minimumi dy orĂ«. NĂ«se ilaçet janĂ« nĂ« spital dhe ti kryen procesin nĂ« ditĂ«n e parashikuar, quhesh me fatâŠ
Prej 11 muajsh, Blerta e prekur nga kanceri i gjirit trajtohet në spitalin Onkologjik në QSUT. 53-vjeçarja nga Tirana duhet të presë me orë të tëra pasi vendet janë gjithnjë plot dhe stafi është i mbingarkuar.
âMjeku ka shumĂ« pacientĂ«. ĂshtĂ« e pamundur pĂ«r tĂ« nĂ«se nĂ« ditĂ« kryen 40-50 vizita. Kjo nuk do shumĂ« llogari, nĂ«se do tĂ« kryejĂ« 40 vizita nĂ« ditĂ« ai ka vetĂ«m 12 minuta kohĂ« pĂ«r secilin prej nesh. ĂshtĂ« njĂ« ngarkesĂ« jo normale pĂ«r njĂ« mjek qĂ« duhet tĂ« punojĂ« me urgjenca pĂ«r jetĂ«n çdo ditĂ«â, thotĂ« ajo.
Spitali Onkologjik ka 68 shtretër në njësitë përkatëse dhe 19 poltrona për spitalin ditor.
NĂ« raportin e Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetit tĂ« vitit 2023 u evidentuar se numri i poltronĂ«ve âshtrat virtualâ Ă«shtĂ« nĂ« sasi tĂ« vogĂ«l vetĂ«m 19 poltrona, ndonĂ«se gjatĂ« ditĂ«s trajtohen me kimioterapi 75-80 pacientĂ«, tĂ« cilĂ«t nuk janĂ« vetĂ«m nga qarku TiranĂ«, por nga i gjithĂ« vendi, duke sjellĂ« pĂ«r pacientĂ«t dhe familjarĂ«t e tyre kosto pĂ«r transport dhe akomodim.
Sfida për të siguruar ilaçet
5 muaj më parë, Roza është diagnostikuar me kancer gjiri. Ajo thotë se operacionin dhe kimioterapitë i bëri në privat, për shkak të eksperiencave jo të mira të të afërmeve të saj në spitalin publik të Onkologjikut.
âDuke pasur parasysh çfarĂ« kisha dĂ«gjuar pĂ«r spitalin onkologjik, vendosa qĂ« operacionin edhe kimion ta bĂ«ja nĂ« privat. PjesĂ« tĂ« terapisĂ« kam edhe herceptinĂ«n. Herceptina Ă«shtĂ« shumĂ« e shtrenjtĂ« edhe zgjat njĂ« vit, vendosa tĂ« futem nĂ« sistem. Aty jam pĂ«rballur me menaxhimin skandaloz tĂ« shĂ«rbimit onkologjik nĂ« TiranĂ«â, tregon 45-vjeçarja.
Veç radhëve të gjata, gruaja thotë se është përballur me mungesë komunikimi dhe arrogancë në këtë spital.
âRadhĂ« pa fund, trajtimi mizerje qĂ« nga ana e policit te dera. Mâu desh tĂ« paguaja njĂ« person tĂ« mĂ« ndihmonte, sepse do harxhoja gjithĂ« ditĂ«n te onkologjiku. Kam paguar me lekĂ« tek zyra e kirurgut, nivel skandaloz i komunikimit nĂ« atĂ« zyrĂ«â, thotĂ« e shqetĂ«suar 45-vjeçarja.
Duke iu referuar raportit të KLSH për vitin 2023, mjeku Ilir Alimehmeti thotë se ka mungesë medikamentesh të kimioterapisë.
âKLSH thekson mungesĂ«n e agjentĂ«ve tĂ« kimioterapisĂ« pasi hetoi 13 medikamente kimioterapie, me vonesa tĂ« tenderave dhe furnizimit qĂ« shkojnĂ« nga 12 deri nĂ« 34 ditĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me pĂ«rshkrimin e recetĂ«s mjekĂ«sore thekson KLSH. NĂ«se do tĂ« kishte pasur mjaftueshĂ«m medikamente kimioterapi dhe tĂ« ishin tĂ« shpĂ«rndara si duhet nĂ« territor, do tĂ« minimizoheshin kushtet e zhvillimit tĂ« abuzimeve/korrupsioneveâ, thotĂ« Alimehmeti.
NĂ« muajin qershor nĂ« Spitalin Onkologjik u zbulua se si njĂ« grup mjekĂ«sh, farmacistĂ«sh, por edhe drejtuesish tĂ« QSUNT-sĂ« bĂ«nin âpazareâ me jetĂ«t e tĂ« sĂ«murĂ«ve me kancer, duke shkaktuar reagime tĂ« forta publike. Â
NdĂ«rsa, nĂ« njĂ« artikull tĂ« publikuar nĂ« korrik tĂ« kĂ«tij viti, Faktoje raportoi se buxheti i vogĂ«l, korrupsioni dhe keqmenaxhimi i shtyjnĂ« pacientĂ«t qĂ« vuajnĂ« nga kanceri tĂ« bĂ«jnĂ« zgjedhje tĂ« vĂ«shtira nĂ« Spitalin Onkologjik tĂ« QendrĂ«s Spitalore Universitare âNĂ«nĂ« Terezaâ nĂ« TiranĂ«.
Rritet numri i të sëmurëve me kancer
Referuar të dhënave nga QSUNT, numri i rasteve të shtruara në spitalin onkologjik, në periudhën 1 janar 2024 deri në 30 qershor 2024 është 10,317 persona.
âTheksojmĂ«, se rast quhet çdo prezantim i pacientit nĂ« spital. Numri i rasteve tĂ« diagnostikuara me patologji tumorale pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, pĂ«r periudhĂ«n 1/01/2024 â 31/06/ 2024 Ă«shtĂ« nĂ« total 1849 pacientĂ«â, bĂ«n tĂ« ditur Qendra Spitalore Universitare âNĂ«nĂ« Terezaâ.
INSTAT, nĂ« raportet âShkaqjet e Vdekjeve, 2022â dhe âShkaqet e Vdekjeve, 2023â informon pĂ«r 3.233 vdekje nga kanceri nĂ« vitin 2022 (13.5% e totalit tĂ« vdekjeve nĂ« 2022) dhe 3.336 vdekje nga kanceri nĂ« vitin 2023 (15.7% e totalit tĂ« vdekjeve nĂ« 2023), pra mesatarisht rreth 9.1 vdekje nĂ« ditĂ«, nĂ« trend rritĂ«s nga viti i mĂ«parshĂ«m.
Mirëpo, mjeku Alimehmeti thekson se të dhënat e OBSH-së flasin për një situatë edhe më të rëndë.
âSipas raportit pĂ«r vitin 2022 tĂ« AgjensisĂ« NdĂ«rkombĂ«tare pĂ«r KĂ«rkimin mbi Kancerin tĂ« OBSH-sĂ«, numri i rasteve tĂ« reja me kancer nĂ« vitin 2022 ka qenĂ« 8.019, ndĂ«rsa numri i vdekjeve 4.955, ndĂ«rkohĂ« qĂ« nĂ« ShqipĂ«ri u raportuan vetĂ«m 3.233 vdekje nĂ« kĂ«tĂ« vit, pra janĂ« raportuar nga ShqipĂ«ria 34.6% mĂ« pak se sa realiteti i pĂ«rllogaritur nga OBSH-jaâ, argumenton ai.
Pretendimi: Kamala Harris me barkun e rrumbullakosur shfaqet krah Trump
Rate: Mungon konteksti
Fotot dhe videot romantike mes Donald Trump dhe Kamala Harris janë të gjeneruara nëpërmjet programeve të Inteligjencës Artificiale.
Në artikuj dhe postime të shpërndara në rrjetet sociale në vendin tonë shfaqen foto dhe video të kandidatëve për president të ShBA-ve, Donald Trump dhe Kamala Harris. Në këto pamje, ata shfaqen të afërt me njërin-tjetrin dhe në një prej videove Kamala Harris shihet me barkun e rrumbullakosur.
âVideo e Trump me Kamala Harris me barkun e rrumbullakosur qĂ« po çmend rrjetetâ- shkruhet nĂ« tekstin qĂ« shoqĂ«ron foton.
Postimet e shpërndara në rrjetet sociale
Ndryshe nga titulli që ka si qëllim tërheqjen e klikimeve, në brendësi të shkrimit thuhet se kemi të bëjmë me pamje të gjeneruara me anë të programit të Inteligjencës Artificiale.
âInteligjenca artificiale bĂ«ri sĂ«rish mrekullinĂ« e saj dhe kĂ«tĂ« herĂ« mbushi internetin me foto false tĂ« dyshes sĂ« rivalĂ«ve pĂ«r presidencĂ«n amerikane, Kamala Harris dhe Donald Trumpâ, shkruajnĂ« portalet shqiptare.
Nëpërmjet programeve të verifikimit të imazheve të rreme, konstatuam se fotot janë të modifikuara ose të gjeneruara nëpërmjet programeve kompjuterike.
Në përshkrimin e pamjeve përcaktohet qartë se janë foto dhe video të krijuara me AI. Pra, asgjë nuk është reale në imazhet e shpërndara në portale apo në media sociale, të cilat janë përdorur si karrem (clickbait) për lexuesit për të tërhequr klikime.
Faktoje ka verifikuar një sërë imazhesh dhe videosh të gjeneruara me AI që kanë qarkulluar në rrjetet sociale.
NĂ« fund tĂ« muajit korrik, ShĂ«ngjini u pĂ«rball me zjarre masive nĂ« pyje dhe kullota, qĂ« lanĂ« pas dĂ«me tĂ« mĂ«dha nĂ« natyrĂ«. Bashkia e LezhĂ«s konfirmon pĂ«r Faktoje se flakĂ«t e zjarrit dogjĂ«n plotĂ«sisht 30 hektarĂ« me pyje, mes tyre edhe bimĂ«si tĂ« rrallĂ«. Veç dĂ«meve nĂ« mjedis, flakĂ«t dogjĂ«n pjesĂ«risht 3 banesa dhe 1 bar â piceri.Â
Fundin e korrikut, teksa masivi pyjor i ShĂ«ngjinit, qĂ« ndodhet pranĂ« bregdetit, u pĂ«rfshi nga flakĂ«t, nĂ« njĂ« sĂ«rĂ« reagimesh nĂ« rrjetet sociale, zyrtarĂ«t publikĂ« theksonin se situata ishte nĂ«n kontroll.Â
âSituata Ă«shtĂ« nĂ« kontroll, kush nuk di, tĂ« na pyesĂ« ne, se jemi nĂ« terrenâ, shkroi kryetari i Bashkise se LezhĂ«s Pjerin Ndreu nĂ« Facebook mĂ« 27 korrik.Â
Në të njëjtën linjë reagoi tre ditë më pas edhe ministri i Drejtësisë Ulsi Manja.
â(âŠ)NĂ« ShĂ«ngjin gjithçka Ă«shtĂ« nĂ«n kontroll, turistĂ«t dhe qytetarĂ«t i janĂ« kthyer normalitetit dhe sâka asnjĂ« vend pĂ«r panik!â shkroi Manja nĂ« rrjetet sociale.Â
Ulsi Manja, 30 korrik 2024Â
NdĂ«rsa, ish-ministri i BrendshĂ«m, Taulant Balla ndante pamje nga situata festive nĂ« ShĂ«ngjin, pas ditĂ«ve tĂ« tĂ«ra âluftĂ«â me flakĂ«t.Â
âPĂ«rtej problematikĂ«s me zjarret nĂ« kodrat pĂ«rreth, kjo Ă«shtĂ« atmosfera festive nĂ« kĂ«tĂ« moment nĂ«Â ShĂ«ngjinâ, ish-ministri BrendshĂ«m, Taulant Balla.Â
Taulant Balla, 30 korrik 2024Â
Por teksa zyrtarĂ«t e lartĂ« pretendonin njĂ« situatĂ« nĂ«n kontroll, flakĂ«t e zjarrit dolĂ«n jashtĂ« kontrollit, duke shkaktuar njĂ« katastrofĂ« tĂ« madhe mjedisore nĂ« masivin me pyje tĂ« ShĂ«ngjinit. Faktoje udhĂ«toi drejt ShĂ«ngjinit mĂ« 31 korrik, pĂ«r tĂ« parĂ« nga afĂ«r shkatĂ«rrimin qĂ« la pas zjarri masiv.Â
Nga verifikimi nĂ« terren shihen qartĂ« hekarĂ« tĂ« tĂ«rĂ« tokĂ« dhe pyje tĂ« shkrumbuara. Po ashtu, zjarri preku edhe disa banesa aty pranĂ«. TĂ« gjendur nĂ« njĂ« situatĂ« tĂ« tillĂ«, pushuesit nĂ« zonĂ«n e âRanĂ«s sĂ« Hedhunâ lanĂ« pushimet nĂ« mes nga frika. Â
TĂ« pyetur nga Faktoje, pushues nĂ« ShĂ«ngjin treguan se fillimisht nisi njĂ« zjarr i vogĂ«l, por sipas tyre strukturat e neglizhuan, çka mĂ« pas solli njĂ« situatĂ« katastrofike.Â
âKĂ«tu fajtor, kisha thĂ«nĂ« Ă«shtĂ« shteti. Se para dy ditĂ«sh ia ka nis njĂ« zjarr i vogĂ«l dhe sâkanĂ« ndĂ«rhyrĂ« atĂ«herĂ«, por e lanĂ« tĂ« marrĂ« atĂ« vrullin e madhâ- shprehet njĂ« pushues nga Kosova, i cili pĂ«r vite me radhĂ« ka kaluar pushimet nĂ« ShĂ«ngjin.
Edhe punonjĂ«s pranĂ« bizneseve nĂ« zonĂ«n bregdetare na rrĂ«fyen se turistĂ«t u larguan pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rhapjes sĂ« shpejtĂ« tĂ« flakĂ«ve.Â
âIshte njĂ« zjarr shumĂ« i madh dhe ka bĂ«rĂ« shumĂ« dĂ«me. JanĂ« boshatisur vendet komplet, sepse kanĂ« ikur turistĂ«t se janĂ« tremburâ- thotĂ« njĂ« punonjĂ«s nĂ« zonĂ«n e plazhit.Â
MĂ« tĂ« trembur ishin banorĂ«t e zonĂ«s qĂ« tregojnĂ« se u ndjenĂ« tĂ« rrezikuar pĂ«r shkak tĂ« zjarrit duke u detyruar tĂ« dilnin nga shtĂ«pitĂ«.Â
âZjarri mĂ« ka ardhur deri te shtĂ«pia, Ă«shtĂ« djeg deri afĂ«r shtĂ«pisĂ« ku jetoj. MĂ« erdhi mĂ« shumĂ« keq prej fĂ«mijĂ«ve qĂ« duhet tĂ« dilnin jashtĂ«, duke u djeg pisha e tĂ« gjithaâ, thotĂ« Pashuku, i cili jeton nĂ« zonĂ«n e âRanĂ«s sĂ« Hedhunâ.Â
Bilanci i dĂ«meve pas zjarritÂ
PĂ«r tĂ« pyetur nĂ« lidhje me pasojat qĂ« la pas zjarri nĂ« ShĂ«ngjin, Faktoje iu drejtua me njĂ« kĂ«rkesĂ« pĂ«r informacion BashkisĂ« sĂ« LezhĂ«s dhe AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« Zonave tĂ« Mbrojtura.Â
Bashkia e LezhĂ«s bĂ«n tĂ« ditur pĂ«r Faktoje se Ă«shtĂ« pĂ«rshkruar nga zjarret njĂ« sipĂ«rfaqe prej rreth 50 hektarĂ«, nga kĂ«to 30 hektarĂ« janĂ« djegur plotĂ«sisht, ku pĂ«rfshihen pisha, lis, shkurre etj.Â
Nga ana tjetĂ«r, AKZM thotĂ« pĂ«r Faktoje se si pasojĂ« e zjarrit u dogjĂ«n 3.5 hektarĂ« sipĂ«rfaqe tĂ« zonĂ«s sĂ« mbrojtur.Â
âNga vlerĂ«simet paraprake Ă«shtĂ« pĂ«rshkruar gjithsej njĂ« sipĂ«rfaqe prej 60 hektarĂ«, nga kjo e djegur Ă«shtĂ« vlerĂ«suar 3.5 hektarĂ« sipĂ«rfaqe zonĂ« e mbrojturâ, njofton AKZM.Â
MĂ« tej, Agjencia KombĂ«tare e Zonave tĂ« Mbrojtura bĂ«n tĂ« ditur se dĂ«mi qĂ« u shkaktua nĂ« kĂ«tĂ« sipĂ«rfaqe tĂ« zonĂ«s sĂ« mbrojtur konsiston nĂ« djegien e pemĂ«ve (drurĂ«ve pyjorĂ«), djegien e shkurreve, bimĂ«sisĂ« pyjore, dĂ«mtim tĂ« florĂ«s dhe faunĂ«s sĂ« egĂ«r.Â
âSipĂ«rfaqja e Monumentit tĂ« NatyrĂ«s âRana e Hedhunâ nuk Ă«shtĂ« prekur nga zjarriâ, sqaron AKZM.Â
Veç dĂ«meve nĂ« mjedis, Bashkia LezhĂ« pohon se flakĂ«t kanĂ« djegur pjesĂ«risht 3 banesa tĂ« banuara dhe njĂ« shtĂ«pi tĂ« braktisur.Â
âNuk ka familje qĂ« kanĂ« mbetur pa strehĂ« dhe janĂ« evaukuar. PĂ«r sa i pĂ«rket bizneseve, kemi tĂ« dĂ«mtuar 1 njĂ« bar-piceri dhe shezllongĂ« e çadra. KĂ«to do tĂ« trajtohen nga ana jonĂ« me ndihmĂ« financiareâ, njofton Bashkia e LezhĂ«s.Â
Zjarri shkatërroi bimësi të rrallë
Jak Gjini, ekspert mjedisi i tha Faktoje se zjarri qĂ« dogji dhjetĂ«ra hektarĂ« pyje nĂ« ShĂ«ngjin dĂ«mtoi edhe bimĂ« qĂ« janĂ« nĂ« rrezik zhdukjeje nĂ« nivel kombĂ«tar, por edhe botĂ«ror.Â
âAty Ă«shtĂ« peisazh i mbrojtur. Shega e egĂ«r Ă«shtĂ« nĂ« nivel zhdukje nĂ« rrezik botĂ«ror. Aty janĂ« dhe vatra me mersinĂ« qĂ« janĂ« shumĂ« tĂ« rralla nĂ« ShqipĂ«ri. ĂshtĂ« edhe njĂ« bimĂ« tjetĂ«r qĂ« Ă«shtĂ« e rrallĂ« nĂ« kĂ«tĂ« zone, âpistacia lentiscusâ dhe âpistacia terebinthusâ (latinisht)â- bĂ«n tĂ« ditur Gjini.Â
Ai thekson se duhen shumĂ« e shumĂ« vite qĂ« pylli tĂ« rikuperohet, pasi kemi tĂ« bĂ«jmĂ« me njĂ« zonĂ« me shkĂ«mbinj gĂ«lqerorĂ«.Â
âAjo zonĂ« Ă«shtĂ« komplet shkĂ«mbinj gĂ«lqerorĂ«, kĂ«shtu qĂ« e ka shumĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« pĂ«r ta rimarrĂ« veten. Pisha ka qenĂ« e mbjellĂ« aty dhe duhen vite e vite qĂ« tĂ« krijohet ai pyll. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« bimĂ« qĂ« e ka mbjellĂ« njeriu, nuk Ă«shtĂ« autoktonte pisha aty. Kjo e ndĂ«rlikon pak situatĂ«n.â â argumenton ai. Â
Sipas ekspertit, njĂ« tjetĂ«r dĂ«m i pallogartishĂ«m Ă«shtĂ« ai nĂ« peisazh sepse njolla e djegur rri me vite.Â
Edhe Olsi Nika nga âEco Albaniaâ thotĂ« se djegia e kĂ«saj sipĂ«rfaqeje ka shkatĂ«rruar pĂ«rfundimisht njĂ« habitat mjaft tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« zonĂ«s.Â
âMe djegien e pyllit tĂ« pishave zhbĂ«n nĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«rfundimtare njĂ« habitat mjaft tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m, qĂ« Ă«shtĂ« edhe habitat prioritar pĂ«r direktivat e Bashkimit Europianâ, thekson Nika.Â
MĂ« tej ai shton se zjarret nĂ« zonĂ«n e âRanĂ«s sĂ« Hedhunâ janĂ« tĂ« shkaktuara nga njeriu dhe jo nga faktorĂ« natyrorĂ«. Sipas tij, kĂ«to zjarrvĂ«nie tĂ« qĂ«llimshme, nĂ« shumicĂ«n e rasteve ndodhin pĂ«r tĂ« krijuar hapĂ«sira tĂ« reja pĂ«r ndĂ«rtim, duke vĂ«nĂ« nĂ« rrezik tĂ« madh mjedisin dhe zonat e mbrojtura.
âNĂ« ndryshim nga vendet e tjera tĂ« rajonit qĂ« ne kemi fqinj, ShqipĂ«ria bĂ«n vetĂ«m regres nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«pamje, sepse zjarret nĂ« bregdet nuk vijnĂ« nga natyra. JanĂ« zjarre tĂ« qĂ«llimshme tĂ« vĂ«na nga dora e njeriut pĂ«rgjithĂ«sisht pĂ«r tĂ« krijuar hapĂ«sira tĂ« reja pĂ«r ndĂ«rtimâ thotĂ« Nika.Â
Eksperti sqaron se sipas ndryshimeve tĂ« bĂ«ra, nĂ«se njĂ« zonĂ« e caktuar mjedisore dĂ«mtohet dhe nuk pĂ«rfaqĂ«son mĂ« vlera pĂ«r ruajtjen e natyrĂ«s, ajo mund tĂ« hiqet nga lista e âZonave tĂ« Mbrojturaâ.Â
Dhe si pĂ«r ironi tĂ« fatit, planet pĂ«r ndĂ«rtimin e njĂ« resorti turistik me 5 yje tek Rana e Hedhun i ka zbuluar mĂ« herĂ«t kryeministri. NĂ« gusht tĂ« vitit tĂ« kaluar, Rama diskutonte me kryebashkiakun Ndreu mbi sfidĂ«n e transformimit tĂ« âRanĂ«s sĂ« Hedhunâ nĂ« njĂ« destinacion tĂ« turizmit me pesĂ« yje.
âMe kryebashkiakun qĂ« vit pas viti po e kthen LezhĂ«n turistike nĂ« SpanjĂ«n e vogĂ«l tĂ« ShqipĂ«risĂ«, duke diskutuar pĂ«r sfidĂ«n e transformimit tĂ« RanĂ«s sĂ« Hedhun nĂ« njĂ« destinacion tĂ« turizmit mesdhetar me pesĂ« yjeâ, shkruante Rama nĂ« gusht te 2023, krah kryebashkiakut tĂ« LezhĂ«s.
Postimi i kryeministrit Rama nĂ« FacebookÂ
Mungesa e kapaciteteveÂ
NĂ« dhjetĂ« vitet e fundit nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« djegur mbi 162 mijĂ« hekatarĂ« me pyje dhe kullota. Vendi Ă«shtĂ« pĂ«rfshirĂ« nga 846 vatra zjarresh, por institucionet pĂ«rgjegjĂ«se rezultojnĂ« tĂ« paafta pĂ«r tâiu pĂ«rgjigjur zjarreve.Â
âNiveli qendror dhe lokal nuk ka burimet njerĂ«zore dhe teknike tĂ« mjaftueshme pĂ«r reagim ndaj situatave emergjente/zjarret. Nga 61 Bashki nĂ« shkallĂ« Republike, janĂ« marrĂ« tĂ« dhĂ«na nĂ« 55 prej tyre, nĂ« tĂ« cilat raportohen 152 zjarrfikĂ«seâ, nxjerr nĂ« pah njĂ« raport audtimi i Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetit.Â
Raporti nxjerr gjithashtu nĂ« pah edhe vjetĂ«rsinĂ« e zjarrfikseve nĂ« shumicĂ«n e bashkive. Â
âNga kĂ«to 131 nĂ« gjendje pune, 8 me defekte tĂ« vogla, 3 me defekte tĂ« konsiderueshme, 10 jashtĂ« pĂ«rdorimit dhe 36 tĂ« pa targuara (pa dokumentacion). ShumĂ« nga zjarrfikĂ«set nĂ« dispozicion janĂ« tĂ« vjetruara (disa qĂ« datojnĂ« nga vitet gjashtĂ«dhjetĂ«), janĂ« nĂ« gjendje tĂ« keqe dhe nuk janĂ« tĂ« ndĂ«rveprueshme sepse janĂ« dhuruar nga vende tĂ« ndryshmeâ, kanĂ« gjetur ekspertĂ«t e KLSH-sĂ«.Â
Pretendimi: Një raport i Forumit Ekonomik Botëror parashikoi se 6 miliardë njerëz do të vdesin në vitin 2025
Verdikti: E pavërtetë
Postime të shpërndara në rrjetet sociale në vendin tonë pretendojnë se një dokument i Forumit Ekonomik Botëror (WEF) konfirmon se 6 miliardë njerëz do të vdesin në vitin 2025.
Postimi i shpërndarë në rrjetet sociale
Artikulli Ă«shtĂ« publikuar nga njĂ« faqe nĂ« internet e quajtur âThe Peopesâs Voiceâ, mĂ« parĂ« i quajtur si âNewsPunchâ. Ky portal Ă«shtĂ« cilĂ«suar si njĂ« burim lajmesh tĂ« rreme. Sipas njĂ«Â raporti tĂ« vitit 2017 nga âBuzzfeedâ, âNewsPunchâ ishte burimi i dytĂ« mĂ« i madh i lajmeve tĂ« rreme qĂ« ishin shpĂ«rndarĂ« nĂ« Facebook atĂ« vit.
Dhe në këtë rast, ndryshe nga çfarë pretendon portali, WEF nuk ka publikuar ndonjë raport se 6 miliardë njerëz do të vdesin në 2025.
NĂ«se Forumi Ekonomik BotĂ«ror do tĂ« kishte publikuar njĂ« raport tĂ« tillĂ«, ai do tĂ« ishte pasqyruar gjerĂ«sisht nĂ« mediat e rĂ«ndĂ«sishme ndĂ«rkombĂ«tare dhe sigurisht do tĂ« ishte shoqĂ«ruar me kritika dhe njĂ« reagim nĂ« tĂ« gjithĂ« botĂ«n. NĂ«se do tĂ« shohim artikullin e âThe Peopleâs Voiceâ nuk ka asnjĂ« provĂ« pĂ«r ndonjĂ« raport tĂ« Forumit Ekonomik BotĂ«ror qĂ« pretendonte ose sugjeronte se 6 miliardĂ« njerĂ«z do tĂ« vdisnin nĂ« 2025.
Artikulli i portalit bazohet nĂ« njĂ« parashikim tĂ« vitit 2020 nga âDeagel.comâ, njĂ« faqe interneti qĂ« nuk Ă«shtĂ« pjesĂ« ose nĂ« pronĂ«si tĂ« WEF.
NdĂ«r tĂ« tjera, nĂ« shkrimin e âThe Peopleâs Voiceâ thuhet se njĂ« gazetar i BBC u thirr nĂ« Davos pĂ«r takimin me drejtuesin e WEF, Klaus Schwab. MirĂ«po, nĂ« njĂ« kĂ«rkim tĂ« bĂ«rĂ« online, nuk gjetĂ«m asnjĂ« raportim tĂ« BBC pĂ«r komentet e Klaus Schwab mbi axhendĂ«n 2030 dhe shpopullimin
Veç kësaj, BBC nuk publikoi ndonjë histori që pretendonte ose sugjeronte se Klaus Schwab është në rrugën e duhur për të arritur qëllimin për të reduktuar popullsinë me më shumë se 6 miliardë.
Parashikimi i âThe Deagelâ nuk tregoi se 6 miliardĂ« njerĂ«z do tĂ« vdesin nĂ« 2025. NĂ« raport u pĂ«rfshinĂ« 183 vende dhe parashikohet se popullsia nĂ« disa shtete do tĂ« rritej, ndĂ«rsa nĂ« tĂ« tjera do tĂ« bjerĂ«. Shkak pĂ«r kĂ«tĂ« pĂ«rmenden lĂ«vizjet migratore nga njĂ« vend nĂ« tjetrin dhe lindjet e vdekjet.
Pra, ndryshe nga çfarë pretendohet, 6 miliardë njerëz nuk do të vdesin në 2025. Përkundrazi, popullsia e botës vazhdon të rritet nga viti në vit. Në fakt, popullsia e botës parashikohet të vazhdojë të rritet çdo vit derisa të arrijë një kulm prej rreth 10.3 miliardë njerëz në vitin 2080.
Faktoje ka pĂ«rgĂ«njeshtruar njĂ« sĂ«rĂ« lajmesh tĂ« rreme qĂ« e kanĂ« zanafillĂ«n tek portali âThe Peopleâs Voiceâ.
Pretendimi: Drejtoria e Doganave ia faturen Kosovës mbetjet toksike që po shkojnë në Tajlandë
Verdikti: Mungon konteksti
Lajmet pĂ«r dĂ«rgimin e mbetjeve toksike nga ShqipĂ«ria drejt TajlandĂ«s dhe KinĂ«s janĂ« pasqyruar gjerĂ«sisht nĂ« mediat shqiptare. MirĂ«po, shpesh nĂ« mediat online ka pasur edhe keqinformim, duke i ngatĂ«rruar ngjarjet me njĂ«ra-tjetrĂ«n.Â
âAnijet me mbi 800 tonĂ« mbetje toksike, Prokuroria e DurrĂ«sit nis hetimet pĂ«r zyrtarĂ«t e portit, âKurumâ tenton tĂ« lajĂ« duart, Doganat ja faturojnĂ« KosovĂ«s, opozita bĂ«n pĂ«rgjegjĂ«se qeverinĂ« pĂ«r skandalinâ, Ă«shtĂ« ky nĂ«ntitulli i âSot.alâ mbi raportimet nĂ« lidhje dĂ«rgimin e mbetjeve toksike.
Skandali me mbetjet toksike drejt Tajlandës
Skandali me dĂ«rgimin e mbi 800 tonĂ« mbetjeve toksike nga ShqipĂ«ria drejt TajlandĂ«s ka zĂ«nĂ« vendin kryesor nĂ« raportimet e mediave nĂ« vendin tonĂ«. Sipas organizatĂ«s amerikane, âBasel Action Networkâ (BAN) qĂ« gjurmon tregtinĂ« e mbetjeve toksike, nĂ« muajin korrik kĂ«to mbetje u ngarkuan nĂ« dy anije tĂ« kompanisĂ« Maersk, âMAERSK CAMPTONâ dhe âMAERSK CANDORâ. Sipas BAN, tĂ« dyja anijet kishin ngritur dyshime, pasi kishin fikur sinjali GPS tĂ« sistemit tĂ« identifikimit automatik (AIS) tĂ« anijes.
âMinistria e Turizmit dhe Mjedisit nuk ka dhĂ«nĂ« asnjĂ« autorizim dhe si rrjedhojĂ« kompania nuk ka paraqitur tĂ« dhĂ«na mbi destinacionin e ngarkesĂ«s. VĂ«llimet e mallrave tĂ« cilat dyshohen se pĂ«rmbajnĂ« mbetje tĂ« dala nga procesi teknologjik i realizuar nga kompani ndĂ«rkombĂ«tare qĂ« operojnĂ« pranĂ« kompleksit metalurgjik nĂ« Elbasan, janĂ« ngarkuar nĂ« njĂ«si kontejnerike pranĂ« Terminalit tĂ« Mallrave Rifuxhio nĂ« DurrĂ«s, i cili operohet nga kompania koncesionare gjermane EMSâ, deklaroi Ministria e Mjedisit. Â
MirĂ«po, nĂ« njĂ« deklaratĂ« pĂ«r mediat, âKurumâ hodhi poshta akuzat, duke argumentuar se nĂ« asnjĂ« rast nuk ka transportuar mbetje tĂ« rrezikshme drejt TajlandĂ«s.
Kompania thotĂ« se: âRespekton tĂ« gjitha rregullat dhe ligjet kombĂ«tare dhe ndĂ«rkombĂ«tare, pĂ«rfshirĂ« dhe KonventĂ«n e Bazelit, pĂ«r trajtimin e mbetjeve industriale tĂ« rrezikshme dhe tĂ« parrezikshme qĂ« gjenerohen gjatĂ« procesit tĂ« prodhimitâ.
Ndërkohë, Prokuroria e Durrësit njofton se ka nisur hetimet mbi çështjen e transportit të dhjetëra kontejnerëve me mbetje të rrezikshme që dyshohet se kanë dalë nga territori shqiptar drejt Tajlandës.
âProkuroria pranĂ« GjykatĂ«s sĂ« ShkallĂ«s sĂ« ParĂ« tĂ« Juridiksionit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m, DurrĂ«s bĂ«n me dije, se po kryhen veprime hetimore intensive nĂ« bashkĂ«punim me ZyrĂ«n Europiane kundĂ«r Mashtrimit Ekonomik (OLAF) dhe institucionet ligjzbatuese shqiptare e partnerĂ«t ndĂ«rkombĂ«tarĂ«â, njofton Prokuroria.
E pyetur nga Faktoje.al, drejtoresha e organizatĂ«s âEcological Alert and Recovery â Thailand (EARTH)â, Penchom Saetang, konfirmoi se 816 tonĂ« mbetjet nĂ« bordin e dy anijeve nĂ« 100 kontejnerĂ« besohet se mbajnĂ« pluhur toksik tĂ« furrave sĂ« çelikut. Organizata e saj Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dijeni nga BAN dhe Ă«shtĂ« angazhuar nĂ« zbulimin e rastit.
âNĂ«se konfirmohet se janĂ« mbetje tĂ« rrezikshme, nga dispozitat e KonventĂ«s sĂ« Bazelit, Traktati i Kombeve tĂ« Bashkuara qĂ« rregullon tregtinĂ« e mbetjeve tĂ« rrezikshme dhe tĂ« tjera, kontejnerĂ«t mund tĂ« sekuestrohen dhe tĂ« kthehen nĂ« ShqipĂ«riâ, thekson znj. Saetang.
Ajo shton se grupi kombĂ«tar mjedisor âEARTHâ ka njoftuar qeverinĂ« e TajlandĂ«s pĂ«r dĂ«rgesĂ«n e rrezikshme.
âNĂ« asnjĂ« rrethanĂ« Tajlanda nuk do tĂ« pranojĂ« tĂ« jetĂ« vendgrumbullimi pĂ«r pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« mbetjeve toksike industriale nĂ« botĂ«, mbetjet elektronike apo mbetjet plastike. Ne i bĂ«jmĂ« thirrje qeverisĂ« sonĂ« dhe qeverisĂ« sĂ« AfrikĂ«s sĂ« Jugut qĂ« tĂ« ndĂ«rmarrin veprimet e nevojshme pĂ«r tĂ« ndaluar kĂ«tĂ« tregti fyeseâ, tha pĂ«r Faktoje znj. Penchom Saetang.
Mbetjet drejt Kinës në prill
Ndërkohë, një tjetër ngarkesë e dyshimtë me destinacion Kinën është përmendur së fundi nga mediat, duke e raportuar gabimisht si të lidhur me ngarkesën drejt Tajlandës. Në muajin prill të këtij viti, 115 kontenierë me mbetje toksike u dërguan drejt Kinës nga Shqipëria.
Dogana shqiptare reagoi në 21 gusht duke pranuar ngjarjen, por mohoi qe këto mbetje të ishin nisur nga Shqipëria. Sipas njoftimit zyrtar nga Doganat shqiptare, transportimi i mbetjeve drejt Kinës, nuk është eksport nga Shqipëria, por një tranzit ndërkombëtar i produktit koncentrat zinku nga Kosova.
âNuk Ă«shtĂ« produkt me origjinĂ« nga Republika e ShqipĂ«risĂ«; Nuk Ă«shtĂ« eksport nga ShqipĂ«ria por njĂ« tranzit ndĂ«rkombĂ«tar ndĂ«rmjet njĂ« firme nga Kosova dhe njĂ« firme zvicerane pa pĂ«rfshirjen e asnjĂ« firme nga ShqipĂ«ria.
ADSH si nĂ« rastet e mĂ«parshĂ«m por edhe nĂ« kĂ«tĂ« rast, po shkĂ«mben informacion intensiv si dhe po bashkĂ«punon ngushtĂ« nĂ« hetim tĂ« pĂ«rbashkĂ«t me OLAF (ZyrĂ«n e LuftĂ«s kundĂ«r Mashtrimeve tĂ« BE-sĂ«) si dhe organizma tĂ« tjera ligj-zbatuesâ, njoftuan doganat.
Mbi këto pretendime të autoriteteve shqiptare, Faktoje iu drejtua për një koment edhe Doganës së Kosovës, por deri në momentin e publikimit të artikullit nuk kemi një përgjigje nga ky institucion.
Pretendimi: Një imazh i tokës së sheshtë ndodhet në godinën e OKB-së
Verdikti: I pavërtetë
Imazhi i një harte ku pretendohet se toka është e sheshtë, është krijim artistik dhe imagjinar, ndryshe nga çfarë pretendohet në postime të shpërndara në rrjetet sociale në vendin tonë.
Një video e publikuar, ku shfaqet një hartë që tregon Tokën e sheshtë të rrethuar me mure akulli, po merret nga disa përdorues të mediave sociale si dëshmi se Planeti është i sheshtë. Video është shpërndarë edhe nga përdorues të rrjeteve sociale në vendin tonë.
âNjĂ« hartĂ« qĂ« paraqet tokĂ«n e sheshtĂ« ndodhet e ekspozuar nĂ« njĂ« mur brenda godinĂ«s sĂ« OKB-sĂ«. Por tĂ« tjerĂ«ve i thonĂ« qĂ« jetojmĂ« nĂ« njĂ« top qĂ« rrotullohet si i çmendurâ-shkruan njĂ« pĂ«rdorues nĂ« rrjetet sociale.
Postimet e shpërndara në rrjetet sociale
Ilustrimi tregon kontinentet në qendër, të rrethuar nga Oqeani Paqësor, Oqeani Indian dhe ai Atlantik. Oqeanet janë të rrethuar nga një mur akulli, me oqeane dhe kontinente të tjera me emra vendesh mitike, duke përfshirë Atlantis dhe Asgard.
Faktoje vendosi të bëjë një verifikim të këtyre pamjeve për të kuptuar më shumë rreth origjinalitetit të videos së shpërndarë. Nga kërkimi i bërë nëpërmjet mjeteve të verifikimit të fotove shihet se imazhi ka qarkulluar në rrjet si teori konspirative që në gusht të vitit 2022.
Gjithashtu konstatuam se imazhi Ă«shtĂ« ngarkuar nĂ« njĂ« forum tĂ« komunitetit tĂ« artit nĂ« internet tĂ« quajtur âDeviantArtâ, nĂ« shkurt 2020 dhe Ă«shtĂ« pjesĂ« e njĂ« serie tĂ« titulluar âBota pĂ«rtej murit tĂ« akullitâ.
Por, nĂ« fakt harta e publikuar nuk Ă«shtĂ« gjĂ« tjetĂ«r veçse njĂ« krijim imagjinar dhe pjesĂ« e njĂ« serie tĂ« frymĂ«zuar nga âworld buildingâ (ndĂ«rtimi i botĂ«s). Faqja âworld buildingâ i referohet krijimit tĂ« botĂ«ve imagjinare qĂ« shpesh lidhen me fantashkencĂ«n dhe fantazinĂ«. Ky imazh nuk Ă«shtĂ« ekspozuar nĂ« godinĂ«n e OKB-sĂ« deri mĂ« sot.
Po tâi referohemi tĂ« dhĂ«nave tĂ«Â NASA (Administrata KombĂ«tare e AeronautikĂ«s dhe HapĂ«sirĂ«s, pjesĂ« e qeverisĂ«Â sĂ« Shteteve tĂ« Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s) toka Ă«shtĂ« e rrumbullakĂ«t.
âNjerĂ«zit e dinĂ« qĂ« Toka Ă«shtĂ« e rrumbullakĂ«t prej mĂ« shumĂ« se 2000 vitesh. GrekĂ«t e lashtĂ« matĂ«n hijet gjatĂ« solsticit tĂ« verĂ«s dhe gjithashtu llogaritĂ«n perimetrin e TokĂ«s. Ata pĂ«rdorĂ«n pozicionet e yjeve dhe yjĂ«sive pĂ«r tĂ« vlerĂ«suar distancat nĂ« TokĂ«. Ata madje mund tĂ« shihnin hijen e rrumbullakĂ«t tĂ« planetit nĂ« hĂ«nĂ« gjatĂ« njĂ« eklipsi hĂ«nor. Ne ende mund ta shohim kĂ«tĂ« gjatĂ« eklipseve hĂ«nore.
Sot, shkencĂ«tarĂ«t pĂ«rdorin gjeodezinĂ«, e cila Ă«shtĂ« shkenca e matjes sĂ« formĂ«s, gravitetit dhe rrotullimit tĂ« TokĂ«s. Gjeodezia ofron matje tĂ« sakta qĂ« tregojnĂ« se Toka Ă«shtĂ« e rrumbullakĂ«tâ, argumenton NASA.
NjĂ« kullĂ« 33-katĂ«she, me 4 kate parkim nĂ«ntokĂ« do tĂ« ngrihet nĂ« krah tĂ« Teatrit tĂ« ri KombĂ«tar, pavarĂ«sisht shumĂ« zotimeve tĂ« kryeministrit se nuk do tĂ« kishte kulla vĂ«rdallĂ«. Godina Ă«shtĂ« planifikuar tĂ« ndĂ«rtohet jashtĂ« perimetrit tĂ« Teatrit, mirĂ«po artistĂ«t dhe aktivistĂ« tĂ« AleancĂ«s pĂ«r Mbrojtjen e Teatrit ndajnĂ« shqetĂ«simin se mund tĂ« preket edhe territori i Teatrit tĂ« ri KombĂ«tar.Â
Ilda Hoxha
Pas shembjes sĂ« Teatrit KombĂ«tar nĂ« maj tĂ« vitit 2020, kryeministri Edi Rama iu pĂ«rgjigj shqetĂ«simeve tĂ« artistĂ«ve dhe aktivistĂ«ve, duke hedhur poshte pretendimet se Teatri po âsakrifikohetâ pĂ«r ndĂ«rtimin e kullave.Â
âNuk ka kulla aty, nuk ka mor vĂ«lla, nuk do ndĂ«rtohen kulla aty. Si tâa shpjegojâŠNuk ka kulla aty, brenda, jashtĂ«, mbrapa, nĂ« tĂ« gjithĂ« perimetrin ku kanĂ« bĂ«rĂ« zvarritjen imagjinare tĂ« viktimĂ«s, nuk ka kullaâ, deklaroi kryeministri Edi Rama nĂ« maj tĂ« vitit 2020.Â
Por, ja që kulla do të ketë.
NĂ« maj 2023, nĂ« prag tĂ« zgjedhjeve lokale, KĂ«shilli Bashkiak i TiranĂ«s ka miratuar njĂ« vendim qĂ« i jep kompanisĂ« âFushaâ tokĂ« publike nĂ« zemĂ«r tĂ« kryeqytetit, pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« kullĂ« tĂ« lartĂ« dhe nĂ« kĂ«mbim Bashkia do tĂ« pĂ«rfitojĂ« 50 pĂ«r qind tĂ« sipĂ«rfaqes ndĂ«rtimore.Â
Sipas vendimit tĂ« KĂ«shillit Bashkiak tĂ« TiranĂ«s, kulla do tĂ« ndĂ«rtohet tek parkimi publik mes âTorre Drinâ dhe ndĂ«rtesĂ«s sĂ« âInfosoftâ â pranĂ« pedonales sĂ« TiranĂ«s.
NjĂ« vendim i KĂ«shillit tĂ« lartĂ« tĂ« Territorit tĂ« datĂ«s 26 dhjetor 2023, por i nĂ«nshkruar mĂ« 10 qershor 2024, pĂ«rcakton ndĂ«rtimin e njĂ« godine polifunksionale 33 kate mbitokĂ« dhe 4 kate parkim nĂ«ntokĂ«, ku sipĂ«rfaqja e pronĂ«s Ă«shtĂ« 2480.77 m2. Vendimi pĂ«r ndĂ«rtimin e kĂ«saj godine Ă«shtĂ« firmosur nga kryetari i KKT-sĂ«, zoti Edi Rama. Por, dokumentat tregojnĂ« se godina do tĂ« jetĂ« jashtĂ« territorit tĂ« Teatrit KombĂ«tar.Â
âZonat nĂ« tĂ« cilat propozohet struktura Ă«shtĂ« njĂ« zonĂ« me destinacion rezidencial, tregtar dhe social, ku dominojnĂ« polifunksionale dhe ato rezidenciale me shĂ«rbime. Pozicionohet pranĂ« qendrĂ«s, nĂ« krah tĂ« pedonales âMurat Toptaniâ. SipĂ«rfaqja e pronĂ«s Ă«shtĂ« 2480.77 m2. NdĂ«rkohĂ« parcela kufizohet: nĂ« jug-pedonalja âMurat Toptaniâ; nĂ« veri-Sarajet e ToptanĂ«ve; nĂ« lindje-objekt shĂ«rbimesh; nĂ« perĂ«ndim-Teatri i TiranĂ«sâ, shkruhet nĂ« dokument.Â
AktivistĂ« tĂ« AleancĂ«s sĂ« Mbrojtjes sĂ« Teatrit, kanĂ« shprehur dyshimet e tyre nĂ«se kulla qĂ« Ă«shtĂ« planifikuar pĂ«r ndĂ«rtim do tĂ« jetĂ« apo jo brenda territorit tĂ« teatrit. I pyetur nga Faktoje, Neritan Liçaj, aktor dhe aktivist i AleancĂ«s, u shpreh se frikĂ«rat e tyre tyre pĂ«r ndĂ«rtimin e kullave tashmĂ« u vĂ«rtetuan.Â
âKulla i bie qĂ« tĂ« jetĂ« jashtĂ« territorit tĂ« Teatrit, megjithatĂ« kĂ«tyre prapĂ« nuk mund tâu besosh asgjĂ«. Gjithsesi, nĂ«se kulla nuk do tĂ« jetĂ« brenda territorit tĂ« Teatrit, e para njĂ«herĂ« do bĂ«hej kullĂ«, u vĂ«rtetuan fjalĂ«t tona. Ka ndryshuar vendimi, nga ato 6 kullat qĂ« do ishin mbrapa, Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« tani, pikĂ«risht nga presioni qĂ« ka bĂ«rĂ« Aleanca pĂ«r Teatrin dhe si duket i druhen edhe padive e kallĂ«zimeve qĂ« kemi bĂ«rĂ« nĂ« SPAKâ, tha Liçaj.Â
Ai thekson se nĂ«se godina 33-katĂ«she nuk ngrihet nĂ« territorin e Teatrit, Ă«shtĂ« njĂ« fitore pĂ«rgjysmĂ« e AleancĂ«s dhe qytetarĂ«ve. Â
âTokĂ«n publike dhe nuk mund tâia japĂ«sh privatit si tĂ« dojĂ« qejfi tyâ, shtoi ai.Â
Aktori shprehu shqetĂ«simin se mund tĂ« preket territori i Teatrit KombĂ«tar.Â
âUnĂ« kam frikĂ« qĂ« ata do hyjnĂ« prapĂ« nĂ« territorin e Teatrit, sepse ata ashtu deklarojnĂ« dhe tjetĂ«r gjĂ« bĂ«jnĂ«. Mbetet pĂ«r tâu parĂ«â, theksoi Neritan Liçaj.Â
Verifikimi në terren
GjatĂ« njĂ« verifikimi qĂ« Faktoje bĂ«ri nĂ« terren mĂ« 20 gusht vumĂ« re se punimet vijojnĂ« nĂ« zonĂ«n ku po ndĂ«rtohet Teatri i ri KombĂ«tar. Perimetri i saj Ă«shtĂ« i rrethuar dhe nĂ« tabela shkruhet âkantier punimiâ. MirĂ«po, nuk kishte njĂ« tabelĂ« qĂ« tĂ« tregonte detaje nĂ« lidhje me ndĂ«rtimin e kullĂ«s 33 katĂ«she.Â
Vendi ku po ngrihet Teatri KombĂ«tar, 20 gusht 2024Â
NĂ« njĂ« artikull tĂ« publikuar nĂ« maj tĂ« kĂ«tij viti, Faktoje raportoi se nĂ« rastin mĂ« tĂ« mirĂ« Teatri i ri KombĂ«tar pĂ«rfundon nĂ« vitin 2026. AktorĂ« tĂ« skenĂ«s sĂ« teatrit bĂ«jnĂ« pĂ«rgjegjĂ«se institucionet shtetĂ«rore, por edhe mungesĂ«n e reagimit tĂ« shoqĂ«risĂ« qĂ« ende sot nĂ« vend tĂ« teatrit kombĂ«tar kemi grumbuj dheu.Â
PĂ«rfundimi
Edhe pse në vitin 2020 pas shembjes së godinës së Teatrit të ri Kombëtar, kryeministri zotohej se nuk do të kishte kulla që do të ndërtoheshin, dy vite më vonë me firmë të kryeministrit mori dritën jeshile një kullë 33-katëshe në krah të Teatrit Kombëtar. Nisur nga fakti që kulla nuk figuron në dokumente brenda territorit të teatrit, deklaratën e Ramës po e klasifikojmë si gjysmë të vërtetë.
TĂ« nxitur nga mediat sociale dhe influencerat, fĂ«mijĂ«t dhe adoleshentĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri po pĂ«rdorin gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« cigaret elektronike, tĂ« cilat tregtohen nĂ« shkelje tĂ« ligjit dhe nĂ« dĂ«m tĂ« shĂ«ndetit tĂ« tyre.Â
Enkelejda thotë se mbesa e saj e ka provuar cigaren elektronike për herë të parë në moshën 12-vjeçare dhe prej asaj kohe është një konsumatore e rregullt. Gruaja nga Tirana është e shqetësuar për pasojat në shëndetin e mbesës së saj të mitur, të shfaqura me ankth dhe pagjumësi të shtuar.
âMbesa ime tani e pĂ«rdor çdo ditĂ« cigaren elektronike. I blen online dhe ka qenĂ« ndikimi i shoqĂ«risĂ« qĂ« e ka futur nĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ«,â thotĂ« ajo.
Enkelejda nuk është e vetme në këtë shqetësim.
Cigaret elektronike â tĂ« njohura ndryshe si VAPE kanĂ« fituar njĂ« popullaritet nĂ« rritje mes fĂ«mijĂ«ve dhe adoleshentĂ«ve nĂ« ShqipĂ«ri, tĂ« cilĂ«t i blejnĂ« ato pa asnjĂ« pengesĂ«, ndonĂ«se legjislacioni nĂ« fuqi u ndalon subjekteve tregtare qĂ« tâi shesin nĂ«n moshĂ«n 18-vjeç.
Përmes një pyetësori të publikuar përmes platformës ECR, Faktoje komunikoi me një grup prindërish dhe familjarësh, të cilët shprehën shqetësimin se cigaret elektronike po përdoren nga fëmijët e tyre që prej moshës 13 vjeç, nën presionin e shoqërisë dhe reklamimit që u bëhet këtyre produkteve.
Prindërit raportuan gjithashtu se fëmijët e tyre i blejnë këto cigare lirisht në dyqanet e posaçme për VAPE, në markete ose i sigurojnë nga shokët dhe bashkëmoshatarët e tyre.
Rreth 66% e prindërve dhe familjarëve besojnë që fëmijët e tyre kanë krijuar varësi nga këto produkte. Ajo që shihet më shqetësuese është fakti se 43% e prindërve kanë raportuar se fëmijët e tyre kanë pasur pasoja për shkak të përdorimit të cigareve elektronike, duke përfshrë ankthin, pagjumësinë apo problemet me frymëmarrjen.
Mungesa e kontrollit dhe tregtimi i cigareve elektronike për të rinjtë nën moshën 18 vjeç konsiderohet një problem shqetësues nga ekspertët e kontrollit të duhanit.
âCigaret elektronike kanĂ« tejkaluar nĂ« popullaritet cigaret konvencionale,â i tha Faktoje Roland Shuperka, njĂ« mjek i angazhuar nĂ« luftĂ«n kundĂ«r duhanit, i cili theksoi se pĂ«rdorimi mes nxĂ«nĂ«sve nĂ« ShqipĂ«ri Ă«shtĂ« disa herĂ« mĂ« e lartĂ« se mesatarja botĂ«rore.
âKĂ«to produkte shiten nga shitĂ«sit me pakicĂ« edhe pĂ«r fĂ«mijĂ«t nĂ«n moshĂ«n 18 vjeç, edhe pse ne ligjin tonĂ« ndalohet shitja e kĂ«tyre produkteve pĂ«r kĂ«tĂ« grupmoshĂ«,â shtoi Shuperka.
Ligji nuk zbatohet
Të dhënat e siguruara nga Drejtoria e Përgjithshme e Doganave tregojnë se importi i cigareve elektronike u shumëfishua gjatë tre viteve të fundit në Shqipëri. Ndërsa në vitin 2021 u importuan rreth 70 mijë cigare elektronike njëpërdorimshe, në vitin 2023 u importuan mbi 516 mijë copë të tilla ose gati 8 herë më shumë.
Organizata Botërore e Shëndetësisë ka shprehur shqetësimin që produkte të tilla me përmbajtje nikotine dhe substanca të tjera ndotëse po targetojnë veçanërisht adoleshentët dhe të rinjtë, përmes mediave sociale dhe influencerave. Disa prej këtyre produkteve shfaqin personazhe të filmave vizatimorë, ndërsa të tjera kanë dekorime të këndshme që tërheqin brezat e rinj.
âKa njĂ« rritje alarmante tĂ« pĂ«rdorimit tĂ« cigareve elektronike tek fĂ«mijĂ«t dhe tĂ« rinjtĂ«, me norma qĂ« tejkalojnĂ« pĂ«rdorimin e tĂ« rriturve nĂ« shumĂ« vende,â deklaron OBSH.
NjĂ« tjetĂ«r rrezik, sipas OBSH Ă«shtĂ« fakti qĂ« ndryshe nga cigaret tradicionale, shumĂ« prej shteteve nuk e kanĂ« rregulluar me ligj moshĂ«n minimale si dhe pĂ«rdorimin e kĂ«tyre âprodukteve tĂ« dĂ«mshmeâ.
Roland Shuperka i tha Faktoje se ndryshe nga shumë vende të tjera, Shqipëria e ka rregulluar me ligj përdorimin e cigareve elektronike, por ai nuk zbatohet në praktikë. Eksperti shtoi gjithashtu se aktualisht në Shqipëri qarkullojnë më shumë se 250 lloje të ndryshme të VAPE.
âSipas ligjit shqiptar kĂ«to produkte hyjnĂ« nĂ« vendin tonĂ« dhe nuk kalojnĂ« nĂ« kontrolle laboratorike,â thotĂ« ai me shqetĂ«sim.
Ligji shqiptar âPĂ«r mbrojtjen e shĂ«ndetit nga produktet e duhanitâ u rishikua nĂ« vitin 2019, duke pĂ«rfshirĂ« edhe cigaret elektronike si dhe shishat/ nargjilet si dhe ndalimin e tregtimit tĂ« tyre nĂ«n moshĂ«n 18 vjeç. MegjithatĂ«, prindĂ«r dhe adoleshentĂ« i thanĂ« Faktoje se produkte tĂ« tilla vazhdojnĂ« tĂ« tregtohen nĂ« realitet pa asnjĂ« kufizim pĂ«r fĂ«mijĂ«t dhe adoleshentĂ«t.
Arlinda, nëna e një adoleshenti nga Tirana i shkroi Faktoje se djali i saj kishte arritur ta siguronte cigaren elektronike që në moshën 13-vjeçare, duke e konsumuar atë nën presionin e bashkëmoshatarëve.
Nëna e adoleshentit thekson se si pasojë e përdorimit të cigareve elektronike, djali ka pasur edhe pasoja në shëndet, duke i sjellë ankth edhe pagjumësi, çka më pas ka ndikuar edhe në përqendrimin në shkollë.
âTĂ« ndalohen me ligj cigaret elektronike dhe tĂ« gjobiten ata qĂ« e shesin tek fĂ«mijĂ«t,â, apelon ajo.
NjĂ« 14-vjeçar nga qyteti i DurrĂ«sit beson se cigaret elektronike janĂ« âmĂ« tĂ« shĂ«ndetshmeâ se ato tradicionalet dhe se i blen ato lirisht nĂ« supermarket, ndonĂ«se Ă«shtĂ« minoren.
Gjithsesi, ai pranon varësinë e krijuar nga VAPE, duke theksuar se ndonëse ka tentuar të heqë dorë, nuk ia ka dalë.
âĂshtĂ« bĂ«rĂ« modĂ«â
Përdorimi i cigareve elektronike mes brezit të adoleshentëve është kthyer në një problem edhe për sistemin shkollor, ku vërehet një rritje e konsumit në 2-3 vitet e fundit.
Lediona Asabella, punonjĂ«se sociale nĂ« gjimnazin âBesnik Sykjaâ nĂ« TiranĂ« thotĂ« se kjo vjen pĂ«r shkak tĂ« ndikimit tĂ« rrjeteve sociale dhe pĂ«rdorimit tĂ« cigareve elektronike nga ata qĂ« cilĂ«sohen si VIP-a.
âMĂ« shumĂ« e pĂ«rdorin sepse Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« si modĂ«, sesa kanĂ« ndonjĂ« ndjesi apo kanĂ« ndonjĂ« nevojĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« cigaren elektronike,â thotĂ« Asabella.
âAta thjesht e pĂ«rdorin, bĂ«jnĂ« tym, mbajnĂ« ndonjĂ« VAPE qĂ« tĂ« jetĂ« sa mĂ« modern, sepse kĂ«shtu e mbajnĂ« persona qĂ« janĂ« mĂ« VIP dhe qĂ« kĂ«ta duan tâu ngjajnĂ«, sepse normalisht janĂ« adoleshentĂ« dhe kanĂ« idhujt e vet dhe shohin shumĂ« rrjetet sociale,â shton ajo.
Asabella thekson se jo tĂ« gjithĂ« gjimnazistĂ«t pĂ«rdorin VAPE dhe ka mes tyre qĂ« shikojnĂ« mĂ«simet dhe janĂ« shumĂ« tĂ« rregullt, por kĂ«ta tĂ« fundit shihen nga pjesa tjetĂ«r âsikur janĂ« jashtĂ« modeâ.
Psikologët apelojnë për heqjen dorë nga përdorimi i cigareve elektronike për shkak të pasojave negative në shëndetin e të miturve dhe adoleshentëve. Sipas psikologes Arjana Muçaj, ndjesia e varësisë dhe presioni për të konsumuar VAPE mund të rrisin ndjeshëm stresin dhe ankthin te individët, veçanërisht në situata kur ata ndihen të detyruar të ndalojnë ose të kufizojnë përdorimin e tyre.
âPĂ«rdorimi i cigareve elektronike (VAPE) mund tĂ« shkaktojĂ« stres dhe ankth, sidomos te tĂ« rinjtĂ« dhe adoleshentĂ«t. NjĂ« nga arsyet kryesore Ă«shtĂ« prania e nikotinĂ«s nĂ« shumicĂ«n e produkteve tĂ« VAPE-it. Nikotina Ă«shtĂ« njĂ« substancĂ« qĂ« krijon varĂ«si dhe ndikon nĂ« trurin, veçanĂ«risht nĂ« zhvillimin e tij,â thotĂ« Muçaj.
Muçaj shprehet se ka hasur mjaft raste ku prindërit dhe mësuesit kanë raportuar se fëmijët e tyre kanë filluar të shfaqin simptoma të ankthit dhe stresit pas fillimit të përdorimit të VAPE.
NĂ« rregulloret e shkollave shqiptare, cigaret elektronike trajtohen njĂ«soj si ato tradicionale dhe nxĂ«nĂ«sit qĂ« kapen duke i konsumuar kalojnĂ« nĂ«pĂ«r komisionet e disiplinĂ«s. MegjithatĂ«, punonjĂ«sja sociale e shkollĂ«s âBesnik Sykjaâ thotĂ« se shkollat nuk kanĂ« arritur sukses nĂ« frenimin e konsumit.
âAta e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« gjĂ« fshehurazi, ose sapo dalin nga shkolla ulen nĂ« njĂ« kthesĂ« pallati dhe e pĂ«rdorin,â pĂ«rfundoi Asabella.