Në 100-ditëshin e parë të punës së qeverisë së koalicionit në Maqedoninë e Veriut kryeministri Hristijan Mickoski tha se kabineti i tij mbetet i vendosur për mbrojtjen e interesave kombëtare dhe rrugën drejt BE-së.
Mickoski tha se qeveria e tij nuk do të bëjë asgjë në kundërshtim me interesat kombëtare dhe orientimet strategjike të qytetarëve duke aluduar për mosmarrëveshjen me Bullgarinë dhe mosndryshimin e Kushtetutës për përfshirjen e komunitetit bullgar në të. Sipas Mickovskit qeveria nuk do të lëshojë kurrë pe për ndryshimin e Kushtetutës, për shkak se ky do të ishte nënçmim dhe turp për qytetarët e Maqedonisë së Veriut.
âFokusi i qeverisĂ«Â mbetet tek integrimi nĂ« BE, por jo me ultimatum. Si qeveri nuk do tĂ« tĂ«rhiqemi nga rruga evropiane, nĂ«se ka nevojĂ« do tĂ« bisedojmĂ« me kĂ«do qoftĂ«, do tĂ« bisedojmĂ« sa ka nevojĂ« qĂ« tĂ« arrijmĂ« deri tek marrĂ«veshja dhe kompromisi qĂ« do tĂ« jetĂ« dinjitoz dhe qĂ« nuk do tĂ« lĂ«ndojĂ« sĂ«risht ndjenjatâ, tha Mickovski.
Neziri: Qeveri e pakoordinuarÂ
Analisti politik Xhelal Neziri mendon se gjatë tremujorit të parë qeveria maqedonase ka qenë e pakoordinuar për të bërë reforma.
âKemi njĂ« funksionim tĂ« qeverisĂ« qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me tri shtyllat e programit tĂ« saj: integrimi nĂ« Bashkimin Evropian, zhvillimi ekonomik dhe lufta kundĂ«r korrupsionitâ, thotĂ« Neziri duke nĂ«nvizuar se qeveria nuk ka arritur tâi miratojĂ« ndryshimet kushtetuese, edhe pse fillimi i mandatit do tĂ« ishte njĂ« kohĂ« e pĂ«rshtatshme pĂ«r tâi bĂ«rĂ« ato, sepse nuk do tĂ« shkaktonte edhe aq shumĂ« dĂ«me politike pĂ«r vetĂ« partitĂ« qĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« koalicionin qeverisĂ«s.
Arsovski: Nga qeveria priten përgjigje
Qeveria do ta ketë shumë të vështirë që të ketë sukses dhe të bëjë ndryshime në kornizën e negociatave, mendon analisti politik Petar Arsovski, duke komentuar përpjekjet e qeverisë për të arritur një marrëveshje të re me Brukselin për vazhdimin e negociatave.
âNdĂ«rkombĂ«tarĂ«t nuk e kuptojnĂ« nevojĂ«n tonĂ« pĂ«r tĂ« rishikuar kĂ«tĂ« paketĂ«, ata e konsiderojnĂ« atĂ« njĂ« punĂ« tĂ« pĂ«rfunduar dhe presin qĂ« ne tĂ« pĂ«rfundojmĂ« disa pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« marra siç Ă«shtĂ« ndryshimi i kushtetutĂ«s. Qeveria duhet tĂ« jetĂ« e ndershme dhe duhet ta reduktojĂ« strategjinĂ« e saj nĂ« absurditet. Qeveria pas 100 ditĂ«sh funksionimi thjesht duhet tĂ« japĂ« njĂ« pĂ«rgjigje pĂ«r pyetjen se si tĂ« arrihet integrimi evropian pa propozimin francezâ, thotĂ« Arsovski.
Filipçe: Qeveria mĂ« e paaftĂ« qĂ« nga pavarĂ«sia e shtetitÂ
âKemi 100 ditĂ« justifikime nĂ« vend tĂ« zgjidhjeve, izolim nĂ« vend tĂ« integrimit dhe njĂ« shoqĂ«ri tĂ« dominuar nga pasiguria. Paralelizmi mes premtimeve dhe realitetit Ă«shtĂ« i zymtĂ«. Maqedonia e udhĂ«hequr nga VMRO-DPMNE-ja nuk do tĂ« jetĂ« krenare.â â tha kryetari i partisĂ« mĂ« tĂ« madhe opozitare maqedonase LSDM, Venko Filipçe.
Sipas tij 100-ditĂ«shi i parĂ« i qeverisĂ« Ă«shtĂ« ânjĂ« periudhĂ« skandalesh, zhgĂ«njimesh, premtimesh tĂ« thyera dhe ngecjesh. Venko Filipçe e akuzoi qeverinĂ« pĂ«r shkelje tĂ« premtimeve, administratĂ« partiake dhe ulje tĂ« standardit jetĂ«sor. âVendi po shkon nĂ« drejtimin e gabuarâ, tha kryetari i LSDM-sĂ« Venko Filipçe.
Kritika nga opozita shqiptareÂ
Opozita shqiptare e përfaqësuar përmes Frontit Evropian e quan qeverisjen e VMRO-DPMNE-së dhe VLEN-it 100 ditë dështimi, nënçmimi dhe përbuzjeje. Kritikat e lidhen kryesisht me përfaqësuesit shqiptarë në qeveri për ligjin e gjuhëve, largimin e shqiptarëve nga institucionet dhe abrogimin e  balancuesit për punësim në administratën shtetërore./DW/
Kryeministri hungarez, Viktor Orban, qĂ« zhvilloi vizitĂ« dyditore nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut, tha se ndarja e Shkupit nga Tirana, sa i pĂ«rket negociatave pĂ«r anĂ«tarĂ«sim nĂ« Bashkimin Evropian, âĂ«shtĂ« njĂ« gabim historikâ.
Orban, shteti i të cilit udhëheq me Presidencën aktuale të BE-së, u ofrua që personalisht të shërbejë si ndërmjetës mes Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë.
Një ditë më herë, u bë publike lajmi se BE-ja e ka ftuar Shqipërinë që të hapë kapitullin e parë të negociatave për anëtarësim. Shkupi dhe Tirana kishin qenë bashkë në procesin e anëtarësimit.
âE kam njĂ« propozim tĂ« cilin ia shpalosa kryeministrit [maqedonas, Hristijan] Micoski dhe i thash se jam i gatshĂ«m qĂ« ta pĂ«rdor PresidencĂ«n e BE-sĂ« dhe ta ndĂ«rmjetĂ«soj kĂ«tĂ« çështje. NĂ«se palĂ«t janĂ« tĂ« gatshme ta pranojnĂ« HungarinĂ« si ndĂ«rmjetĂ«se, Ă«shtĂ« çështje e tyre, por ne jemi tĂ« gatshĂ«m dhe duam tĂ« ndĂ«rmjetĂ«sojmĂ«â, tha Orban, duke shtuar kjo ka tĂ« bĂ«jĂ« me âgjetjen e njĂ« zgjidhjeje qĂ« iu pĂ«rshtatet maqedonasve dhe bullgarĂ«veâ.
Sipas kryeministrit hungarez, Maqedonia e Veriut duhet të mbajë konferencë ndërqeveritare me BE-në në fund të vitit.
Në korrik të vitit 2022, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria mbajtën konferencat e para ndërqeveritare me BE-në procesin e pranimit të tyre në BE, por që Shkupi të mbajë konferencën e dytë, duhet të hapë kapituj. Për të hapur kapituj, Maqedonia e Veriut duhet të plotësojë kushtin që të fusë komunitetin bullgar në preambulën e Kushtetutës.
Ndërkaq, kryeministri maqedonas Mickoski, i uroi Shqipërisë dhe popullit të saj për përparimin në rrugën evropiane dhe u bëri thirrje maqedonasve që të mos e humbin shpresën.
âNuk duhet ta humbim shpresĂ«n dhe tĂ« zhgĂ«njehemi. Ne do tĂ« vazhdojmĂ« tĂ« punojmĂ«, tĂ« zgjidhim problemet brenda vendit qĂ« janĂ« grumbulluar dhe trashĂ«guar nga Qeveria paraprake. Por, Ă«shtĂ« mirĂ« qĂ« kemi miq nĂ« BE, e njĂ« nga ta Ă«shtĂ« kryeministri Viktor Orbanâ, tha Mickoski.
Qeveria e tij beson se i ashtuquajturi propozim francez, që përfshin kushtin e ndryshimit të Kushtetutës, të respektohet, por pasi që Maqedonia e Veriut të anëtarësohet në BE.
Orban po ashtu e përdori takimin me Mickoskin për të kritikuar Brukselin sa i përket çështjes së integrimit evropian.
âNjerĂ«zit dhe shtetet e Ballkanit PerĂ«ndimor meritojnĂ« shumĂ« mĂ« shumĂ« sesa ajo qĂ« u ofron Brukseli. KĂ«to shtete do tĂ« duhej qĂ« kohĂ« mĂ« parĂ« tĂ« ishin anĂ«tare tĂ« BE-sĂ«. Maqedonia e Veriut dhe kroatĂ«t morĂ«n mendim pozitiv mĂ« 2008. QĂ« atĂ«herĂ«, Kroacia Ă«shtĂ« anĂ«tare dhe negociatat me BE-nĂ« pĂ«r anĂ«tarĂ«sim nuk kanĂ« nisur me MaqedoninĂ« e Veriut. Ky Ă«shtĂ« gabim i madh i BE-sĂ« dhe unĂ« do tĂ« thosha se Ă«shtĂ« gabim historik, njĂ« gabim qĂ« mund tĂ« pĂ«rmirĂ«sohet sepse Maqedonia e Veriut duhet tĂ« vendoset pas ShqipĂ«risĂ«â, tha Orban.
Më 27 shtator, para takimit kokë më kokë me homologun e tij maqedonas, Hristijan Mickoski, Orban, qëndroi pranë qendrës së shtypit në hotelin e Ohrit, ku mëngjesin e së premtes nisi një konferencë ndërqeveritare.
Orbani piu kafenë e mëngjesit, kreu biseda telefonike dhe lexoi dokumente në tarracën e hotelit, nga ku më pas u nis drejt vilës së kryeministrisë, e cila ndodhet në afërsi.
Ai e nisi vizitën në Maqedoninë e Veriut të enjten dhe prej atëherë janë zhvilluar disa takime dypalëshe në nivel ministror.
Hungaria aktualisht kryeson Presidencën e Bashkimit Evropian.
Menjëherë pas formimit të Qeverisë në Shkup në qershor, gjatë samitit të NATO-s në Uashington që u mbajt në gjysmën e parë të korrikut, Mickoski u pajtua me Orbanin që Maqedonia e Veriut të merrte një kredi nga Hungaria në vlerë prej 500 milionë eurosh.
Më 17 shtator, ligji për kredinë hungareze u miratua në Parlamentin maqedonas.
Huaja e Bankës Hungareze të Eksport-Importit, një shoqëri private me përgjegjësi të kufizuar, do të merret në një këst, afati i shlyerjes së saj është 15 vjet, duke përfshirë një periudhë mospagimi prej tre vjetësh, dhe norma e interesit është fikse, 3.25 për qind. Ajo do të shlyhet me 24 këste gjashtëmujore, në datat 15 shkurt dhe 15 gusht të çdo viti.
Opozita maqedonase më pas akuzoi se marrëveshja e kredisë ishte lidhur me dyer të mbyllura, me qëllime tejet të dyshimta dhe se ka sjellë pasoja politike dhe ekonomike, duke rritur jashtëzakonisht shumë borxhin publik.
Por, OBRM-PDUKM thotĂ« se procedura Ă«shtĂ« transparente dhe se pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« ka njĂ« kredi pĂ«r tĂ« cilĂ«n paraprakisht dihet se pĂ«r çfarĂ« do tĂ« shpenzohet dhe se do tâi ndihmojĂ« komunat dhe ekonominĂ«.
NĂ« vitin 2013, Orban ishte pĂ«r vizitĂ« zyrtare nĂ« vend, kur iu dha Urdhri â8 Shtatoriâ pĂ«r merita tĂ« jashtĂ«zakonshme nĂ« zhvillimin dhe forcimin e marrĂ«dhĂ«nieve miqĂ«sore dhe bashkĂ«punimit paqĂ«sor ndĂ«rmjet MaqedonisĂ« sĂ« Veriut dhe HungarisĂ«. Urdhrin iu dorĂ«zua presidenti i atĂ«hershĂ«m Gjorge Ivanov, ndĂ«rsa ai ishte takuar edhe me kryeministrin e atĂ«hershĂ«m Nikolla Gruevski./REL/
Shqipëria po ecën përpara dhe kolegët nga Maqedonia e Veriut po përballen me pasojat e sjelljes së tyre, tha Borissov, përcjell Telegrafi Maqedoni.
Bullgaria dhe Republika e Maqedonisë së Veriut nënshkruan Marrëveshjen e Fqinjësisë së Mirë, e cila është përfshirë në planin e zgjerimit dhe askush nuk mund të devijojë prej saj, tha lideri i GERB-it, Boyko Borissov, i cili është edhe kryetar i Komisionit për Politikë të Jashtme Kombëtare në Kuvendin e Bullgarisë.
Borisov bëri thirrje për durim.
âNa kĂ«rkohet durim. TĂ« gjitha institucionet kanĂ« reaguar. Nuk duhet tĂ« shfaqemi agresivĂ«, sepse taktika e kolegĂ«ve tanĂ« nga Maqedonia e Veriut Ă«shtĂ« pĂ«r tĂ« fajĂ«suar neâ, paralajmĂ«roi kreu i GERB.
Borisov theksoi se âkushdo qĂ« shkel tonin e mirĂ«, dhe Bullgaria nuk Ă«shtĂ« e tillĂ«, sepse ne nuk e kemi shkelur tonin e mirĂ« nĂ« asnjĂ« mĂ«nyrĂ«, do tĂ« vuajĂ« pasojatâ.
âDua tĂ« siguroj popullin bullgar se gjithçka qĂ« bĂ«mĂ« nĂ« PartinĂ« Popullore Evropiane, nĂ« KĂ«shillin Evropian, nĂ« Komisionin Evropian, u dĂ«gjua shumĂ« mirĂ«. KĂ«shtu funksionojnĂ« institucionet evropiane. Nuk kĂ«rcĂ«nojnĂ«, nuk shajnĂ« dhe rezultati Ă«shtĂ« qĂ« ShqipĂ«ria tĂ« ecĂ« pĂ«rpara. Ajo pranoi pakicĂ«n bullgare dhe kolegĂ«t tanĂ« nga Maqedonia e Veriut duhet tĂ« mbajnĂ« atĂ« qĂ« ka krijuar sjellja e tyre deri mĂ« taniâ, tha Borissov dhe shtoi se do tĂ« pĂ«rpiqet tĂ« bindĂ« kolegĂ«t e tij nĂ« Komisionin pĂ«r PunĂ« tĂ« Jashtme qĂ« tĂ« mos sillen emocionalisht, por tĂ« sillen nĂ« mĂ«nyrĂ« pragmatike dhe nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« arsyeshme./Telegrafi/
Shtyrja e vazhdueshme e afateve tĂ« pĂ«rgjigjeve pĂ«r Censusin 2023 e ka shqetĂ«suar shumĂ« mjedisin shqiptar pĂ«r rezultatet. Opozita ka ngritur akuza deri pĂ«r shifra tĂ« manipuluara, kurse minoritetet dhe komunitetet fetare janĂ« shqetĂ«suar pĂ«r stratigrafinĂ« e re tĂ« komuniteteve respektive. MĂ« nĂ« fund, INSTAT-i bĂ«ri publike tĂ« dhĂ«nat e Censusit 2023 mĂ« 28 qershor: tashmĂ« ShqipĂ«ria kishte 2.4 milion banorĂ« ose rreth 400 mijĂ« banorĂ« mĂ« pak se nĂ« vitin 2011.Â
Rezultatet ishin tĂ« hidhura nĂ« tĂ« gjitha shtresĂ«zimet. PĂ«r hir tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s, Censi i 2023-shit prodhoi tĂ« dhĂ«na âinteresanteâ dhe pĂ«rsa i pĂ«rket minoriteteve nĂ« ShqipĂ«ri. Nga shifra e saktĂ« e 2 milionĂ« e 402 mijĂ« e 113 banorĂ«ve nĂ« vendin tonĂ«, 23 485 p.sh. u deklaruan minoritarĂ« grekĂ«, por me njĂ« numĂ«r tĂ« ulĂ«t krahasuar me vitin 2011, kur u deklaruan deri 24.243 syresh (INSTAT, 2024).Â
Goditjen mĂ« tĂ« madhe e ka marrĂ« komuniteti maqedonas, i cili Ă«shtĂ« pĂ«rgjysmuar. Aktualisht jetojnĂ« 2281 minoritarĂ« maqedonas, ndĂ«rkohĂ« qĂ« nĂ« vitin 2011 ishin deklaruar 5512 banorĂ« syresh. PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« Ă«shtĂ« llogaritur edhe minoriteti bullgar dhe boshnjak, respektivisht duke na dhĂ«nĂ« shifrat 7057 bullgarĂ« dhe 2963 boshnjakĂ«. Ishte pikĂ«risht kjo shifĂ«r e lartĂ« e minoritetit bullgar krahasuar me atĂ« maqedonas, e cila ka sjellĂ« akuza pĂ«r manipulim nga Partia Aleanca e Maqedonasve pĂ«r Integrimin Evropian (AMIE) sĂ« tĂ« dhĂ«nave tĂ« Censit dhe jo vetĂ«m kaq.Â
Reagimi i komunitetit maqedonas tĂ« ShqipĂ«risĂ« ishte i pritur edhe i menjĂ«hershĂ«m. âPartia Aleanca e Maqedonasve pĂ«r Integrimin Evropian (AMIE), si e vetmja parti qĂ« pĂ«rfaqĂ«son interesat e komunitetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri, shpreh indinjatĂ«n dhe mospranimin e rezultateve tĂ« publikuara tĂ« Censusit 2023, duke theksuar se shifrat pĂ«r minoritetin maqedonas janĂ« tĂ« manipuluara dhe tĂ« falsifikuara. Procesi i regjistrimit tĂ« popullsisĂ« nuk ishte i drejtĂ« dhe transparent dhe, nuk u zbatuan as standardet ndĂ«rkombĂ«tare dhe as ato tĂ« Eurostat-itâ, janĂ« shprehur zyrtarisht ata.Â
Nuk ka qĂ«ndruar pasive dhe Ministria e Jashtme e RepublikĂ«s sĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut, e cila shprehu shqetĂ«simin pĂ«r tĂ« dhĂ«nat e regjistrimit tĂ« kryera nĂ« ShqipĂ«ri nĂ« vitin 2023 pĂ«r shkak tĂ« âpublikimit tĂ« tĂ« dhĂ«nave paraprake tĂ« cilat, pĂ«r fat tĂ« keq, nuk pasqyrojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« adekuate numrin real tĂ« maqedonasve etnikĂ« nĂ« vendâ. Ministria e Jashtme nĂ« Shkup ka shprehur pakĂ«naqĂ«si dhe reagim tĂ« fortĂ« edhe pĂ«r pĂ«rdorimin e fjalĂ«s âMaqedonasit e Veriutâ.
Nga ana tjetĂ«r, shoqata âProsperitet Gollobordaâ Ă«shtĂ« shprehur e ngazĂ«llyer pĂ«r shifrat. Kryetari i saj Haxhi Pirushi, u shpreh tejet i gĂ«zuar pĂ«r rezultatet e Censusit 2023: âOrganizimi ynĂ« u krijua mĂ« 5 Maj tĂ« vitit 2000, pĂ«r ta vĂ«rtetuar e mbrojtur gjuhĂ«n e trashĂ«guar bullgare. Shteti ynĂ«, ku jetojmĂ«: Kuvendi, Qeveria mori njĂ« vendim historik tĂ« pa bĂ«rĂ« prej askujt mĂ« parĂ«, pasi nuk na ishte njohur kjo e drejtĂ« prej vitit 1938, kur pati njĂ« njohje por pa u zbatuarâ, tha ai pĂ«r Faktoje.
Anipse, protesta dhe indinjata e komunitetit veri-maqedonas nuk Ă«shtĂ« ndalur. âNĂ« 11 censuset e realizuara nĂ« ShqipĂ«ri pĂ«rgjatĂ« 100 viteve, asnjĂ« banor nuk Ă«shtĂ« deklaruar bullgar. NĂ« asnjĂ« raport monitorues tĂ« organizatave ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« cilat merren me respektimin e tĂ« drejtave tĂ« minoriteteve siç Ă«shtĂ« KĂ«shilli i EvropĂ«s i cili monitoron zbatimin e KonventĂ«s KuadĂ«r pĂ«r Mbrojtjen e tĂ« Drejtave tĂ« Pakicave KombĂ«tare nuk Ă«shtĂ« evidentuar ekzistenca e njĂ« minoriteti bullgar nĂ« ShqipĂ«ri. Edhe nĂ« Raportin e ParĂ« pĂ«r tĂ« Drejtat e Pakicave KombĂ«tare tĂ« Avokatit tĂ« Popullit nga viti 2015 nuk Ă«shtĂ« evidentuar ekzistenca e minoritet bullgar nĂ« ShqipĂ«riâ, Ă«shtĂ« shprehur kryetari i AMIE Vasil Steriovski pĂ«r Faktoje.al.
Të pakënaqur me shifrat kanë mbetur edhe dy komunitetet kristiane në vend. Census-2023 ka llogaritur 4 për qind që janë identifikuar si ateistë: 1.1 milionë janë shpallur myslimanë, katolikë janë shpallur 202 mijë, ortodoksë 174 mijë dhe bektashinj 116 mijë. Kisha katolike pasi ka gjykuar për rezultatet, duke theksuar largimin, kuptohet dhe mes anëtarëve të komunitetit, ka pranuar se nuk mund të gjykojnë nëse realisht është ky numri i vërtetë i katolikëve në Shqipëri! Kisha ortodokse ka qenë më direkte dhe e ashpër në qëndrimin e saj duke i quajtur rezultatet e Censit 2023 për numrin e të krishterëve orthodhoksë se nuk pasqyrojnë realitetin.
Ndërsa në rastin e minoritetit grek dhe komuniteteve fetare, shqetësimi i numrave ka qenë i pranishëm por edhe i justifikueshëm, peshën më të madhe të problemit e ka marrë shqetësimi i komunitetit veri-maqedonas ndaj atij bullgar.
Konflikti shqiptar i komuniteteve të afërta etnike nuk është i rastësishëm. Bullgaria dhe Maqedonia e Veriut janë në mosmarrëveshje të mëdha qysh me ndarjen e kësaj të fundit në ish-Jugosllavi, e cila ndryshe nga republikat e tjera u shkëput pa probleme lufte. Problemet mes tyre kanë rrokur çështjet e identitetit, gjuhës dhe historisë, duke arritur kulmin gjatë tre viteve të fundit në një bllok të vazhdueshëm bullgar për integrimin e Shkupit zyrtar në Bashkimin Evropian.
Kuvendi i ShqipĂ«risĂ«, me njĂ« konsensus mes forcave kryesore politike nĂ« vitin 2017 miratoi ligjin âPĂ«r mbrojtjen e pakicave kombĂ«tare nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ«â. NĂ« kuptimin e kĂ«tij ligji, pakicat kombĂ«tare nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ« janĂ« pakicat greke, maqedonase, arumune, rome, egjiptiane, malazeze, boshnjake, serbe dhe bullgare.
Asokohe kryeministri bullgar Bojko Borisov e cilĂ«soi si njĂ« arritje historike pĂ«r BullgarinĂ« faktin qĂ« ShqipĂ«ria njohu minoritetin bullgar nĂ« vend: âPas 104 vitesh ShqipĂ«ria e njohu bashkĂ«sinĂ« etnike bullgare. Kjo njohje Ă«shtĂ« rezultat i pĂ«rpjekjeve tĂ« jashtĂ«zakonshme qĂ« diplomacia bullgare ka bĂ«rĂ« nĂ« mbrojtje tĂ« tĂ« drejtave tĂ« bullgarĂ«ve jashtĂ« kufijve tĂ« venditâ.
Kryeministri bullgar në postimin e tij, menjëherë pas miratimit, i dedikoi një falënderim të veçantë kryeministrit shqiptar Edi Rama, i cili sipas Borisov mbajti premtimin që të mos shkeleshin interesat e komunitetit bullgar në Shqipëri.
âMegjithĂ«se nĂ« projektligjin e depozituar nĂ« Parlament nga Ministria pĂ«r EvropĂ«n dhe PunĂ«ve tĂ« Jashtme parashikohej njohja e tetĂ« pakicave kombĂ«tare ekzistuese (GrekĂ«t, Maqedonasit, VllehĂ«t, SerbĂ«t, MalazezĂ«t, BoshnjakĂ«t, RomĂ«t dhe EgjiptianĂ«t), nĂ« momentin e fundit, vendi ynĂ« iu nĂ«nshtrua presioneve nga Bullgaria me veton e anĂ«tarĂ«simit nĂ« Bashkimin Evropian dhe me kĂ«tĂ« ligj u njoh njĂ« pakice jo-ekzistente bullgare nĂ« ShqipĂ«ri. AtĂ«herĂ« kemi reaguar si minoritet maqedonas se njohja e minoritetit jo-ekzistues bullgar do tĂ« thotĂ« gjenocid pĂ«r minoritetin maqedonas sepse Bullgaria kĂ«rkon minoritet nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas pĂ«rgjatĂ« kufirit shqiptaro-maqedonas. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, nĂ«nvizuam se Bullgaria do keqpĂ«rdorte qenien e saj anĂ«tar e Bashkimit Evropian pĂ«r tĂ« thelluar synimin e mĂ«sipĂ«rm: Asimilimin e komunitetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri dhe krijimin e njĂ« komuniteti bullgar inekzistentâ, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur kryetari i AMIE Vasil Steriovski Faktoje.al.
Po, ndĂ«rsa pakica maqedonase veriore nĂ« ShqipĂ«ri ka reaguar ashpĂ«r, duket se shteti i MaqedonisĂ« sĂ« Veriut ka qenĂ« i kujdesshĂ«m. Drejtori i Entit ShtetĂ«ror tĂ« Statistikave tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut Apostol Simovski deklaroi se fakti qĂ« njĂ« pjesĂ« e popullsisĂ« shqiptare u identifikua si bullgare gjatĂ« regjistrimit pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rpjekjeve tĂ« konsiderueshme bullgare nuk e konsideroi dĂ«shtim nga ana e ShqipĂ«risĂ« por ai vuri nĂ« dukje se regjistrimi potencialisht mund tĂ« pĂ«rsĂ«ritet. âKudo nĂ« botĂ«, nĂ« vendet ku mblidhen tĂ« dhĂ«nat e identitetit etnik, ky informacion duhet tĂ« pasqyrojĂ« vullnetin e lirĂ« tĂ« personit qĂ« e jep atĂ«â, tha Simovski.
NdĂ«rkohĂ« qĂ« pakica bullgare e quan si sukses. âUnĂ« e kam filluar punĂ«n pĂ«r kĂ«tĂ« problem nĂ« vitin 1993. Zyrtarisht nĂ« vitin 2000 me vendim gjykateâŠKush bĂ«n mohimin e identitetit tonĂ« pĂ«r ne po bĂ«n njĂ« gabim anti- historik e tĂ« pavĂ«rtetĂ«, gjĂ« qĂ« çon nĂ« gjĂ«ra tĂ«âŠpavĂ«rtetaâ, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur Haxhi Pirushi ngashoqata âProsperitet Gollobordaâ Faktoje.al.
Historia e re e trajtimit tĂ« kĂ«saj pakice nis me rrugĂ«n bullgare drejt EuropĂ«s. LĂ«vizjet e njĂ« pjese tĂ« minoritarĂ«ve, njohur si goranĂ« (por qĂ« shqiptarĂ«t i identifikonin me pasardhĂ«sit e BogomilĂ«ve), pĂ«r tĂ« marrĂ« pasaportat bullgare u intensifikuan shumĂ« pas hyrjes sĂ« BullgarisĂ« sĂ« BE. NĂ«ntĂ« fshatrat, qĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« zonĂ«n e GorĂ«s nĂ« Verilindje tĂ« vendit popullohen nga banorĂ« qĂ« kanĂ« trashĂ«guar gjuhĂ«n sllave tĂ« ngjashme me atĂ« maqedonase, e qĂ« mendohet se janĂ« ngulur aty mes shekujve XI dhe XIII, kohĂ« kur Bullgaria u pĂ«rfshi nga lĂ«vizja bogomile-qĂ« banorĂ«t e shqipĂ«rojnĂ« âtĂ« dashurit e Zotitâ.
E vĂ«rteta Ă«shtĂ« se pas viteve â90, komuniteti u tundua shpesh nga ofertat pĂ«r nĂ«nshtetĂ«si ballkanase. SerbĂ«t erdhĂ«n qysh nĂ« fillim tĂ« viteve â90 dhe u pĂ«rpoqĂ«n pa sukses ta pĂ«rgatisin GorĂ«n si minoritet tĂ« tyren nĂ« ShqipĂ«ri. Maqedonasit shkuan mĂ« tej duke u premtuar edhe pasaporta goranĂ«ve. Por, vetĂ«m bullgarĂ«t, ia dolĂ«n tâi pĂ«rfshinin nĂ« interesat e tyre. Media shqiptare e trajtoi problemin qysh nĂ« vitin 2015, kur fshatrat e Shishtavecit dhe Zapodit u vendosĂ«n nĂ« fokusin e medias pĂ«r tĂ« ilustruar fluksin e lartĂ« tĂ« largimeve nga ShqipĂ«ria dhe kĂ«rkesave pĂ«r azil drejt vendeve tĂ« BE-sĂ«. Realiteti ishte se pasaportat e reja bullgare i ndihmuan shumĂ« banorĂ«, qoftĂ« dhe ata qĂ« sâishin goranĂ«, por qĂ« njihnin gjuhĂ«n pĂ«r tĂ« nisur njĂ« jetĂ« tĂ« re nĂ« PerĂ«ndim, shumĂ« herĂ« mĂ« tĂ« favorizuar se mijĂ«ra shqiptarĂ« qĂ« pĂ«rfunduan nĂ« kampet e azilkĂ«rkuesve (Ibid). TĂ« mos harrojmĂ« se sot, pasaportat bullgare u mundĂ«sojnĂ« qytetarĂ«ve tĂ« hyjnĂ« pa vizĂ« nĂ« 171 shtete.
Duke u kthyer pas nĂ« histori, vakumi qĂ« la politika bullgare nĂ« kohĂ«n e komunizmit, shtuar me politikĂ«n e ish-JugosllavisĂ« dhe realiteti i shtetformimit tĂ« shtetit tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut u reflektua me njĂ« intensitet tĂ« madh pas viteve â90 me pĂ«rplasjet e Sofjes dhe Shkupit zyrtar.
âLigji nuk pĂ«rcaktonte se ku jeton ky minoritet nĂ« ShqipĂ«ri, por Bullgaria, duke u mbĂ«shtetur nĂ« kĂ«tĂ« ligj, shtriu propagandĂ«n e saj nĂ« rajonet ku tradicionalisht banon minoriteti maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri: nĂ« zonat e PrespĂ«s, GollobordĂ«s, GorĂ«s, si dhe nĂ« fshatin VĂ«rnik nĂ« zonĂ«n e Devollit. Pas ânjohjesâ sĂ« minoritetit bullgar, filloi fushata e ashpĂ«r e Sofjes pĂ«r tĂ« mohuar dhe asimiluar minoritetin maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri. Bullgari çdo muaj organizonte ekskursione falas pĂ«r tĂ« rinjtĂ« nga zonat e GorĂ«s, GollobordĂ«s, PrespĂ«s dhe VĂ«rnikut. Jepte bursa pĂ«r studime falas nĂ« universitetet bullgare, si dhe bursa falas pĂ«r studime pasuniversitare dhe doktorature. Ambasada Bullgare formonte shoqata, duke financuar projekte tĂ« ndryshme nĂ« zonat ku tradicionalisht jetojnĂ« Maqedonasit nĂ« ShqipĂ«ri. Fondacione tĂ« ndryshme nga Bullgaria jepni donacione tĂ« ndryshme pĂ«r shkollat, bashkitĂ«, qendrat shĂ«ndetĂ«sore, sillnin doktora nga Bullgaria pĂ«r tĂ« kryer kontrolle falas nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas etj.â, shprehet i indinjuar Sterivski i AMIE pĂ«r Faktoje.al.
âPas fillimit tĂ« ndĂ«rtimit tĂ« demokracisĂ« nĂ« ShqipĂ«ri filluan proceset e vetĂ«identifikimit tĂ« pakicĂ«s bullgare si bullgarĂ«â, pohon historiani Tashev. Sipas fjalĂ«ve tĂ« tij bullgarĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri kurrĂ« nuk kanĂ« qenĂ« diskriminuar. âNĂ« vitin 1991 aty janĂ« regjistruar organizatat e para tĂ« bullgarĂ«ve, kurse dy vjet mĂ« vonĂ« tek ne vijnĂ« tĂ« rinjtĂ« e parĂ«, tĂ« cilĂ«t dĂ«shirojnĂ« tĂ« studiojnĂ« nĂ« universitetet bullgare. AtĂ«herĂ« filloi dhe veprimtaria e qĂ«llimshme pĂ«r njohje zyrtare tĂ« minoritetit bullgar nĂ« ShqipĂ«ri gjĂ«, e cila u realizua nĂ« vitin 2017. Sot mĂ«simi i gjuhĂ«s letrare bullgare Ă«shtĂ« prioritet pĂ«r bashkatdhetarĂ«t tanĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, ku janĂ« tri shkolla bullgare tĂ« sĂ« dielĂ«s dhe 700 tĂ« rinj kanĂ« mbaruar arsimin e lartĂ« tek neâ.
Tabloja vjen ndryshe nga pĂ«rfaqĂ«suesi i lartĂ« i komunitetit maqedonas verior nĂ« vend, Steriovski. âNjĂ« nga masat pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« minoritet artificial bullgar nĂ« ShqipĂ«ri, tĂ« cilĂ«n Bullgaria e zbatoi, duke pĂ«rfituar nga situata e dobĂ«t ekonomike e minoritetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri dhe qytetarĂ«ve shqiptarĂ« sĂ« bashku, ishte dhĂ«nia e pasaportave bullgare pĂ«r tĂ« gjithĂ« qytetarĂ«t shqiptarĂ«. Maqedonasit dhe ShqiptarĂ«t paguanin mijĂ«ra euro tĂ« marrin pasaportĂ« bullgare dhe tĂ« shkojnĂ« pĂ«r tĂ« punuar nĂ« PerĂ«ndim, duke pĂ«rdorur privilegjet e vendeve anĂ«tare tĂ« BE-sĂ«. Ky Ă«shtĂ« njĂ« biznes me vlerĂ« miliona euro, qĂ« funksionon jo vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri, por nĂ« shumĂ« vende jo tĂ« BE-sĂ«, si Maqedonia, Kosova, Serbia, Ukraina, Moldavia e tĂ« tjera. Kjo propagandĂ« bullgare u intensifikua veçanĂ«risht nĂ« prag tĂ« censusit 2023 nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« Bullgaria tĂ« justifikojĂ« politikĂ«n agresive por edhe paratĂ« qĂ« i harxhonte me çdo kusht pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« njĂ« pakicĂ« bullgare nĂ« ShqipĂ«riâ, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur ai Faktoje. al.
Problemi i shifrave tĂ« censusit ka sjellĂ« mĂ« shumĂ« probleme mes vetĂ« politikĂ«s shqiptare. Znj. Ines Nurja, drejtuese e departamentit tĂ« statistikave nĂ« PartinĂ« Demokratike ka deklaruar se janĂ« manipuluar tĂ« dhĂ«nat si me numrin e popullsisĂ« ashtu dhe me atĂ« tĂ« banesave. âSipas INSTAT popullsia nĂ« ShqipĂ«ri Ă«shtĂ« 2.4 milionĂ« dhe pĂ«r 12 vjet janĂ« shtuar vetĂ«m 70 mijĂ« banesa. Ky Ă«shtĂ« njĂ« mashtrim krye e kĂ«putâ, deklaroi ajo nĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtyp. NdĂ«rkohĂ« ka sjellĂ« si referencĂ« tĂ« dhĂ«nat nga EUROSTAT, tĂ« cilat sugjerojnĂ« se nga ShqipĂ«ria janĂ« larguar mbi 900 mijĂ« banorĂ« vetĂ«m nĂ« vendet e Bashkimit Evropian, shifĂ«r qĂ« bie ndesh me shifrĂ«n popullsisĂ« tĂ« nxjerrĂ« nga INSTAT. âE dyta, numri i banesave nuk mund tĂ« jetĂ« shtuar vetĂ«m me 70 mijĂ« pĂ«r 12 vite sepse nĂ« njĂ« llogaritje tĂ« thjeshtĂ« vetĂ«m nĂ« TiranĂ« pĂ«r 3 muaj Erjon Veliaj ka dhĂ«nĂ« 231 mijĂ« metra katrorĂ« pĂ«r ndĂ«rtimâ, tha mĂ« tej zyrtarja e PD-sĂ«.
Drejtoresha e INSTAT, Elsa Dhuli, nga ana tjetĂ«r, Ă«shtĂ« munduar tĂ« jetĂ« e qetĂ« dhe ka treguar metodologjinĂ« dhe arsyet e vonesave! Censet kanĂ« ofruar tĂ« dhĂ«na tĂ« vlefshme pĂ«r tĂ« hartuar politika mĂ« tĂ« mira nĂ« tĂ« gjitha fushat, arsim, shĂ«ndetĂ«si, ekonomi dhe zhvillim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m. âKy cens, vlerĂ«soi nĂ« territorin shqiptar nĂ« datĂ« 18 shtator 2023, 2 412 113 banorĂ«, tĂ« cilĂ«t pĂ«rbĂ«jnĂ« 755 950 familje, me madhĂ«si mesatare 3.2 anĂ«tarĂ« pĂ«r familje, tĂ« cilĂ«t jetojnĂ« nĂ« 1 082 529 banesa tĂ« zakonshmeâ. NdĂ«rkohĂ« qĂ« ka zbuluar problematikat zyrtare pĂ«r zhvillimin e kĂ«tij Censi qĂ« nga tĂ«rmeti, tĂ« pandemia dhe gjetja e punonjĂ«sve nĂ« çdo njĂ«si gjeografi tĂ« vendit. Â
âAplikuam teknologji dhe ndeshĂ«m sfida nĂ« marrjen nĂ« informacionin nĂ« terren. Kemi punuar me seriozitet. Siguria qĂ« tĂ« dhĂ«nat tĂ« jenĂ« tĂ« mbrojtura ishte njĂ« sfidĂ«. PĂ«rdorĂ«m njĂ« sistem gjeo-hapsinor tĂ« digjitalizuar dhe metodologjitĂ« shin tĂ« harmonizuara me standardetâ,tha ajo (Ibid).
âProcesi i regjistrimit tĂ« popullsisĂ« nuk ishte i drejtĂ« dhe transparent, dhe nuk u zbatuan standardet ndĂ«rkombĂ«tare dhe ato tĂ« Eurostatit. MĂ«nyra se si u zhvillua Censusi vitin e kaluar dhe mbledhja e tĂ« dhĂ«nave mbi pĂ«rkatĂ«sinĂ« etnike Ă«shtĂ« kryer me shkelje te shumta gjatĂ« procesit. NjĂ« pjesĂ« tĂ« anketuesve sidomos nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas kanĂ« qenĂ« nĂ«n kontroll tĂ« BullgarisĂ« dhe hapur kanĂ« punuar nĂ« shkelje tĂ« ligjit pĂ«r regjistrimin e sa mĂ« shumĂ« personave si bullgarâ, Ă«shtĂ« shprehur Steriovski pĂ«r Faktoje.al.Â
Zyrtarisht ka njĂ« lloj mirĂ«kuptimi nga vetĂ« pala veri-maqedonase. Sa i pĂ«rket thirrjeve pĂ«r pĂ«rsĂ«ritjen e gjithĂ« operacionit, Simovski thekson se Ă«shtĂ« i mundshĂ«m, por shumĂ« i kushtueshĂ«m dhe se vendimi i takon qeverisĂ« shqiptare, duke theksuar se si shembull kemi pĂ«rsĂ«ritur edhe regjistrimin e popullsisĂ« nĂ« vitin 1991. âE dini, kĂ«to operacione janĂ« shumĂ« tĂ« shtrenjta. Por ajo pĂ«r tĂ« cilĂ«n kam besim dhe nuk mund tĂ« fajĂ«soj kolegĂ«t e mi nĂ« ShqipĂ«ri, Ă«shtĂ« se sipas rregullave, zgjidhjeve metodologjike dhe tĂ« gjitha standardeve, pĂ«r tĂ« cilat jam plotĂ«sisht i vetĂ«dijshĂ«m, askush nuk ka ndikuar nĂ« tĂ« dhĂ«nat. ĂshtĂ« njĂ« deklaratĂ« personale. Nuk mund tĂ« detyrosh dikĂ« tĂ« deklarojĂ« diçka dhe nuk mund tĂ« thuash se mĂ« parĂ« nuk ka pasur bullgarĂ« dhe se ata nuk duhet tĂ« deklarohen si tĂ« tillĂ«â, shtoi Simovski.
Duket sikur pala maqedonase-veriore Ă«shtĂ« pajtuar disi me situatĂ«n dhe kritikat kryesore i ka lĂ«nĂ« pĂ«r paraardhĂ«sit e tyre nĂ« politikĂ«. âNĂ« periudhĂ«n e ardhshme, Ministria e Jashtme (Republika e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut) do tĂ« bashkĂ«punojĂ« intensivisht me pĂ«rfaqĂ«suesit kompetent tĂ« autoriteteve dhe me pĂ«rfaqĂ«suesit e komunitetit maqedonas nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ« pĂ«r promovimin e tyre kulturor dhe social nĂ« kuadĂ«r tĂ« shoqĂ«risĂ« shqiptare, e cila, pĂ«r fat tĂ« keq, duhet thĂ«nĂ« se Ă«shtĂ« lĂ«nĂ« plotĂ«sisht e neglizhuar nga formacioni i mĂ«parshĂ«m politik nĂ« vendin tonĂ«â, thuhet nĂ« deklaratĂ«n e MinistrisĂ« sĂ« Jashtme tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut.
Regjistrimi i parĂ« i popullsisĂ« nga shteti i pavarur shqiptar rezulton nĂ« vitin 1923 nga qeveria e kryeministrit Noli, ku nĂ« vend rezultuan 823 mijĂ« banorĂ«. QĂ« nga kjo nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« bĂ«rĂ« gjithsej 11 regjistrime tĂ« popullsisĂ« me periodicitet njĂ« herĂ« nĂ« 10 vite. NjĂ« regjistrim tjetĂ«r u bĂ« nĂ« kohĂ«n e mbretit Zog (1930) nĂ« bazĂ« tĂ« deklarimi i lirĂ« i moshĂ«s pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« dokumenteve tĂ« identifikimit, ku popullsia e regjistrua rezultoi 833,600 banorĂ« me njĂ« shtesĂ« 19,200 banore ose 2.4% mĂ« shumĂ« se mĂ« 1923. Regjistrimi parĂ« pas luftĂ«s u bĂ« nga qeveria komuniste e Enver HoxhĂ«s nĂ« vitin 1945. Regjistrimi u krye kryer nĂ« njĂ« ditĂ« (âdita me ndalim qarkullimiâ), mĂ« 30 shtator 1945 dhe popullsia rezultoi me 1.122.000 banore me njĂ« rritje 288 mijĂ« banore ose 34.6% mĂ« shumĂ« se nga regjistrimi i vitit 1930. GjatĂ« regjimit Komunist popullsia e ShqipĂ«risĂ« u zgjerua me 183 % ose me rreth 2 milionĂ« banorĂ«. Zgjerimi i shpejtĂ« i popullsisĂ« solli edhe fundin e regjimit komunist, pasi nĂ« njĂ« ekonomi totalisht tĂ« mbyllur burimet e brendshme ishin tĂ« pamjaftueshme pĂ«r njĂ« popullsi tĂ« re nĂ« moshe qĂ« po rritej me ritme aq tĂ« shpejta.
Censi i radhĂ«s ishte programuar pĂ«r vitin 2020, por fillimisht u shty pĂ«r shkak tĂ« pandemisĂ«, me 2021 pĂ«r shkak tĂ« zgjedhjeve parlamentare dhe kĂ«tĂ« vit edhe pĂ«r arsye tĂ« bllokimit tĂ« tenderit tĂ« tabletave. Sipas INSTAT, Censi i radhĂ«s synonte mbledhja e Numrit Personal tĂ« Identifikimit (ID), krijimin e njĂ« data bazĂ« me tĂ« dhĂ«nat historike tĂ« Censeve, i aksesueshĂ«m pĂ«r pĂ«rdoruesit, prodhimin e treguesve nĂ« kuadĂ«r tĂ« OZhQ, Ri-inxhinierimin e Sistemit tĂ« Informacionit Gjeografik (GIS), mbledhjen e tĂ« dhĂ«nave pĂ«rmes tabletave dhe ndĂ«rtimin e regjistrave statistikorĂ« tĂ« PopullsisĂ«, NdĂ«rtesave dhe Banesave bazuar nĂ« tĂ« dhĂ«nat e Censit.Â
Login
