Qysh i vogël, Faruk Foniqin e ka karakterizuar dashuria për natyrën. Jashtë shtëpisë së tij në fshatin Dobërçan të Gjilanit, atë e tërhiqnin pyjet përreth dhe lumi që kalon përmes fshatit.
Por, gjatë fëmijërisë së Foniqit, vendlindja e tij filloi të pësonte ndryshime.
âBash ku jemi ne, nĂ« ato prona bĂ«het prerje ilegale e drunjveâ, thotĂ« 28-vjeçari pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Prerja ilegale e drunjve vlerësohet si fenomeni kryesor që sjell humbjen e qindra hektarëve të tokës pyjore në Kosovë çdo vit.
Mes viteve 2000 dhe 2022, Kosova humbi gati 16 mijë hektarë tokë pyje apo nga 2 deri në 3.5 hektarë në ditë, sipas një analize të bërë nga organizata Sustainability Leadership Kosova (SLK).
Foniqi, nga kjo organizatë, thotë se gjendja e pyjeve në Kosovë është alarmuese.
âKosova â me kĂ«tĂ« trend tĂ« shfrytĂ«zimit tĂ« pyjeve â llogaritet qĂ«, brenda dekadĂ«s sĂ« ardhshme, nuk do tĂ« ketĂ« pyje tĂ« shĂ«ndetshmeâ, thotĂ« ai, duke treguar se pĂ«r studimet e kĂ«saj natyre, SLK-ja i dĂ«rgon tĂ« dhĂ«nat pĂ«r verifikim edhe jashtĂ« vendit.
Sipas tij, edhe pse prerjet e drunjve deri në një nivel janë të parapara, problemi në Kosovë është se prerja e tyre nuk monitorohet dhe nuk ka ndonjë plan revitalizimi të mirëfilltë të atyre zonave.
âNĂ« vendet e tjera parashihen masat dhe kush do ta menaxhojĂ« hapĂ«sirĂ«n e shfrytĂ«zuar pyjore dhe kush do ta ripyllĂ«zojĂ« atĂ« hapĂ«sirĂ«. E, fatkeqĂ«sisht, te ne nuk aplikohet ky sistemâ, thotĂ« Foniqi.
SLK-ja, pĂ«rveç raportimit pĂ«r kĂ«tĂ« fenomen dhe edukimit tĂ« tĂ« rinjve lidhur me problemet e mjedisit, nĂ« kuadĂ«r tĂ« programeve âMos e merr malinâ dhe âGreen Wingsâ ka filluar edhe mbjelljen e hapĂ«sirave tĂ« shpyllĂ«zuara.
Fillimisht, anëtarët e kësaj organizate përdorën dronë për të mbjellë fara drunjsh në fshatin Butovc të Prishtinës, ndërsa thonë se do ta kenë edhe një tjetër projekt të tillë gjatë vjeshtës së këtij viti.
Por, Foniqi insiston se ky problem do të zgjidhej shumë më shpejt nëse institucionet si Agjencia Pyjore e Kosovës, e cila funksionon në kuadër të Ministrisë së Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural (MBPZHR), ndihmojnë në këto iniciativa.
âInstitucionet ndoshta hezitojnĂ« tĂ« bashkĂ«punojnĂ« nĂ« programe si âGreen Wingsâ pĂ«r shkak se ne e publikojmĂ« njĂ« statistikĂ« tĂ« frikshme [pĂ«r hektarĂ«t e tokĂ«s sĂ« shkatĂ«rruar pyjore]â, thotĂ« Foniqi, duke shtuar se nĂ« disa programe tĂ« tjera, megjithatĂ«, ka pasur bashkĂ«punime.
MBPZHR-ja, duke iu përgjigjur REL-it, tregoi se Agjencia Pyjore e Kosovës i ka pyllëzuar mbi 140 hektarë gjatë vitit 2023, ndërsa këtë vit planifikohet pyllëzimi i 100 hektarëve me fidanët e prodhuar nga Instituti i Pylltarisë së Kosovës në Pejë.
Por, nga kjo ministri shprehĂ«n shqetĂ«sim lidhur me dĂ«nimet e shqiptuara, pasi qĂ«, siç thanĂ«, ânjĂ« nga faktorĂ«t qĂ« ndikon nĂ« zvogĂ«limin e kĂ«saj dukurie, Ă«shtĂ« edhe zbatimi i dĂ«nimeve tĂ« larta ndaj prerĂ«seve ilegalĂ« nga ana e gjykataveâ.
âDĂ«nimet shpeshherĂ« janĂ« tĂ« vogla, krahasuar me dĂ«min qĂ« shkaktohet nĂ« pyje, pasi qĂ« dihet se njĂ« dru i prerĂ« ilegalisht, pĂ«r tâu zĂ«vendĂ«suar me tjetrin nevojiten dhjetĂ«ra vite, duke shtuar kĂ«tu edhe aspektet tjera tĂ« dĂ«mitâ, thonĂ« nga MBPZHR-ja dhe shtojnĂ« se duhet tĂ« ketĂ« dĂ«nime mĂ« tĂ« ashpra veçanĂ«risht pĂ«r recedivistĂ«t.
Sipas të dhënave të Agjencisë Pyjore të Kosovës, vetëm rreth 10-15 për qind e tokës pyjore në vend pritet sipas legjislacionit në fuqi.
Sipas Kodit Penal tĂ« KosovĂ«s, kushdo qĂ« kapet duke prerĂ« trungje tĂ« drunjve nĂ« pyje mund tĂ« dĂ«nohet me gjobĂ« ose me burgim deri nĂ« pesĂ« vjet â varĂ«sisht nga sasia e drunjve tĂ« prerĂ«.
Policia e Kosovës bëri të ditur për REL-in se gjatë tetë muajve të parë të këtij viti janë kapur 137 persona duke kryer veprën penale të vjedhjes së pyjeve.
REL-i analizoi një pjesë të aktgjykimeve të shpallura nga gjykatat themelore të Kosovës gjatë këtij viti për rastet e vjedhjes së pyjeve.
Nga gjithsej 13 raste të analizuara, 11 prej tyre ishin dënime me gjobë nga 200 deri në 500 euro. Me 400 euro ishte dënuar Sh.Z. në Gjilan, pasi kishte prerë 33.4 metra kub drunj, duke shkaktuar dëm prej 4.511 eurosh.
Me po të njëjtën vlerë ishte dënuar edhe J.B. në Prizren, edhe pse ai kishte shkaktuar dëm më të ulët, të vlerësuar 546 euro. Ndërsa, me 450 euro ishte dënuar M.K. në Ferizaj, pasi kishte shkaktuar dëm prej 290 eurosh.
Gzim Shala, nga Instituti i KosovĂ«s pĂ«r DrejtĂ«si (IKD), thotĂ« se shqiptimi i âdĂ«nimeve shabllonâ Ă«shtĂ« njĂ«ri ndĂ«r problemet me gjykatat nĂ« vend.
âKa njĂ« tendencĂ« tĂ« njĂ« pĂ«rcaktimi tĂ« disa dĂ«nimeve dhe arsyetimeve shabllone pĂ«r disa fusha tĂ« caktuara, pavarĂ«sisht qĂ« secili rast i ka specifikat e vetaâ, thotĂ« ai pĂ«r REL-in.
NĂ« njĂ« nga rastet e analizuara nga REL-i, kryesi i veprĂ«s penale ishte lĂ«shuar me vetĂ«m vĂ«rejtje gjyqĂ«sore, pasi i ishte marrĂ« si rrethanĂ« lehtĂ«suese âgjendja e dobĂ«t ekonomikeâ.
Shala nga IKD-ja tregon se Gjykata Supreme parasheh vlerësimin e rrethanave lehtësuese, por shton se gjykatat në Kosovë shpeshherë gabojnë në aplikimin e rrethanave lehtësuese dhe u japin më shumë rëndësi atyre lehtësuese sesa rënduese.
Për më tepër, ai thotë se edhe në disa fusha të tjera, si dhuna në familje apo armëmbajtja pa leje, shqiptimi i dënimeve të ulëta shkakton kryerjen e vazhdueshme të këtyre veprave penale.
âNuk themi qĂ« dĂ«nimet duhet tĂ« jenĂ« tĂ« larta nĂ« secilin rast, por dĂ«nimet duhet tĂ« jenĂ« adekuate, aktgjykimet duhet tĂ« jenĂ« tĂ« arsyetuara dhe tâu pĂ«rgjigjen qĂ«llimeve tĂ« dĂ«nimeve, qĂ« janĂ« parandalimi i kryesit dhe dĂ«rgimi i mesazhit te shoqĂ«ria qĂ« tâia ketĂ« frikĂ«n ligjit dhe tĂ« mos pĂ«rfshihet nĂ« vepra penaleâ, thotĂ« Shala.
Sipas të dhënave të marra nga raporti vjetor i monitorimit të Strategjisë për Bujqësi dhe Zhvillim Rural, gjatë vitit 2023, Departamenti Qendror i Inspeksionit për Pylltari dhe Gjueti i ka zhvilluar 702 kontrolle dhe i ka sekuestruar 22.7 metra kub masë drunore.
Gjatë kësaj periudhe kohore, MBPZHR-ja ka pranuar 143 aktgjykime për rastet e prerjeve ilegale në pyjet shtetërore. Një pjesë e konsiderueshme e këtyre rasteve ishin parashkruar pasi lëndët ishin vjetruar.
Të dhënat e Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK) tregojnë se shumica e pyjeve në vend janë nën pronësi shtetërore. Por, shkaku i shkatërrimit të tokës pyjore, në mesin e llojeve të pyjeve, kjo agjenci liston edhe një kategori për pyje të degraduara.
Sipas studimeve të SLK-së, degradimi i pyjeve është në nivele më të larta veçanërisht në zonat kufitare të Kosovës, ku monitorimi i pyjeve është më i vogël.
Foniqi, nga kjo organizatë, thotë se, më parë, trungjet e prera të drunjve shiteshin për ngrohje. Por, pas subvencionimit të pajisjeve për ngrohje nga Qeveria e Kosovës, ai thotë se druri përdoret më shumë për industri të ndryshme.
Teksa ndër vite ka parë shkatërrimin e pyjeve në shumë zona të Kosovës, ai shpreson që gjeneratat e reja në vend do të jenë më të vetëdijshme për rëndësinë e pyjeve.
âPyjet nuk janĂ« vetĂ«m njĂ« resurs qĂ« mund ta shfrytĂ«zojmĂ« pĂ«r nevojat tona, por janĂ« edhe resurs pĂ«r gjeneratat qĂ« vijnĂ« pas nesh dhe, njĂ«kohĂ«sisht, kujdesen edhe pĂ«r ajrin e pastĂ«r nĂ« vendin tonĂ«â, pĂ«rfundon Foniqi./REL
The post Analiza e REL-it: Pyjet e Kosovës përballen me shkatërrim të pakontrolluar appeared first on Albeu.com.