Ndonëse nuk kemi asnjë rast të konfirmuar me linë e majmunit në Shqipëri, mjekët infeksionistë pediatër thonë se kujdesi për masa paraprake duhet të jetë maksimal sidomos për fëmijët, të cilët ky virus edhe i prek më shumë. “Dy gjëra janë të rëndësishme që duhet të dimë: 1- kontigjenti që janë aktualisht fëmijë nuk kanë […]
Pretendimi: Lija e majmunit po spërkatet nga qielli nëpërmjet vazhdave të avionëve
Verdikti: E paprovuar
———————————————————
Më 14 gusht 2024, Organizata Botërore e Shëndetit (OBSh) e deklaroi epideminë e lisë së majmunit në Afrikë një emergjencë të shëndetit publik me interes ndërkombëtar. Lija e majmunit është një sëmundje virale që shkaktohet nga virusi MPV.
Kjo ka frymëzuar edhe më tej pretendimet e konspiracionistëve në rrjet. Së fundmi, Alfred Cako ka postuar një video që tregon vazhdat që lënë avionët në qiell, shoqëruar me përshkrimin: “Lija e majmunit po vjen nga qielli, me sa duket.” Video është parë mbi 8400 herë dhe ka marrë qindra reagime nga ndjekësit e Cakos në rrjetin social Facebook.
Faktoje ka përgënjeshtruar edhe më parë pretendime të Cakos lidhur me linë e majmunit.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetit (OBSh) dhe Qendrës amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) lija e majmunit transmetohet kryesisht nëpërmjet kontaktit të afërt. Transmetimi është kryesisht nëpërmjet kontaktit lëkurë me lëkurë, me lezionet e një personi të infektuar, me lëngjet trupore ose me spërklat të sistemit të frymëmarrjes gjatë ndërveprimit afatgjatë ballë për ballë. Spërklat e sistemit të frymëmarrjes mund të luajnë një rol në transmetim. Megjithatë, lija e majmunit nuk përhapet përmes ajrit në distanca të gjata.
Njerëzit gjithashtu mund të marrin virusin nga objekte të kontaminuara si veshjet, përmes lëndimeve nga gjilpërat në sistemin e kujdesit shëndetësor ose në mjedise komunitare si sallonet e tatuazheve. Gjatë shtatzënisë ose lindjes, virusi mund të kalojë nga nëna tek fëmija.
Transmetimi nga kafsha e infektuar te njeriu ndodh nga kafshimet ose gërvishtjet, ose gjatë aktiviteteve si gjuetia, rrjepja, gatimi, ngrënia ose prekja e kufomave të kafshëve të infektuara.
Si rrjedhim, edhe nëse insinuata e Cakos se vazhdat që lënë avionët në qiell përmbajnë virusin e lisë së majmunit do të ishte e vërtetë, kjo spërkatje do të ishte e parrezikshme dhe e kotë. Kjo sepse lija e majmunit nuk transmetohet nga ajri.
Si zakonisht, Cako nuk ofron asnjë provë që mbështet pretendimin se vazhdat e kondensimit në qiell përmbajnë ndonjë substancë të dyshimtë, që lidhet me linë e majmunit.
Spërkatja e kimikateve nga avionët (chemtrails) është një teori konspirative që pretendon se qeveria apo palë të tjera janë të angazhuar në një program sekret për të futur kimikate toksike në atmosferë nëpërmjet vazhdave që lëshojnë avionët.
Sipas Agjencisë amerikane për Mbrojtjen e Mjedisit dhe NASA, vazhdat e bardha që duken pas avionëve në qiell quhen vazhda kondensimi (contrails), përbëhen kryesisht nga uji, dhe “nuk janë të rrezikshme për shëndetin e njeriut.”
Vazhdat e kondesimit formohen kur avulli dhe grimcat e hirit të imët nga djegia e karburantit të avionit ngrijnë në kristale akulli. Në ajër me lagështi të ulët, kristalet thjesht shpërbëhen. Nëse ajri ka më shumë lagëshit, ato mbeten, dhe krijojnë vazhdat e avullit që duken me sy nëpër qiell. Ky ndryshim në nivelin e lagështisë së ajrit shpjegon pse disa avionë kanë vazhdë kondensimi dhe disa jo.
Më 22 nëntor 2016, një sondazh i shkencëtarëve atmosferikë u botua nga Environmental Research Letters. 76 nga 77 (98.7%) e shkencëtarëve që morën pjesë në këtë studim thanë se nuk kishte prova të ekzistencës së një programi sekret të spërkatjes atmosferike në shkallë të gjerë dhe se të dhënat e cituara si prova mund të shpjegoheshin përmes faktorëve të tjerë.
Faktoje ka verifikuar edhe më parë pretendime lidhur me të ashtuquajturat kemtrajle.
Pretendimi: Lija e majmunit është një sëmundje që përhapet kryesisht nga meshkujt homoseksualë.
Verdikti: Mungon konteksti
—————————————————————–
Më 14 gusht 2024, Organizata Botërore e Shëndetit (OBSh) e deklaroi epideminë e lisë së majmunit në Afrikë një emergjencë të shëndetit publik me interes ndërkombëtar. Lija e majmunit është një sëmundje virale që shkaktohet nga virusi MPV.
Më pas, në rrjete sociale nisi të qarkullojë sërish pretendimi se kjo sëmundje prek kryesisht meshkujt që kryejnë marrëdhënie seksuale me meshkuj. Nisur nga ky pretendim, postimet në rrjete sociale shpërfillin rrezikun e përhapjes së këtij virusi.
Deklarata zyrtare e OBSh lidhur me këtë epidemi shpjegon se versioni i ri i virusit që po përhapet në Republikën Demokratike të Kongos duket se po transmetohet kryesisht nëpërmjet “rrjeteve seksuale”, por nuk përmend homoseksualitetin apo biseksualietin.
Sipas OBSh, lija e majmunit mund të transmetohet kryesisht nga kontakti i afërt me një bartës, përfshi anëtarët e një familjeje. Kontakti i afërt përfshin kontaktin lëkurë me lëkurë (prekja), kontaktin gojë me gojë dhe gojë me lëkurë (puthje). Lija e majmunit mund të transmetohet edhe duke qenë përballë me një bartës, me anë të spërklave të sistemit të frymëmarrjes.
Njerëzit gjithashtu mund të marrin virusin nga objekte të kontaminuara si veshjet, përmes lëndimeve nga gjilpërat në sistemin e kujdesit shëndetësor ose në mjedise komunitare si sallonet e tatuazheve. Gjatë shtatzënisë ose lindjes, virusi mund të kalojë nga nëna tek fëmija.
Transmetimi nga kafsha e infektuar te njeriu ndodh nga kafshimet ose gërvishtjet, ose gjatë aktiviteteve si gjuetia, rrjepja, gatimi, ngrënia ose prekja e kufomave të kafshëve të infektuara. Në 2003, një numër kafshësh ekzotike të importuara nga Gana në ShBA ia transmetuan virusin 71 personave.
Orientimi seksual apo aktivitete specifike seksuale nuk përmenden si faktorë të veçantë rreziku lidhur me transmetimin e virusit.
Ndër rastet e para të shpërthimit të lisë së majmunit në Kongo në fund të 2023, prositutat ishin “grupi kryesor i profesionit” (14.6%). Mënyra e transmetimit në këto raste ishin marrëdhëniet heteroseksuale. Dy prej 24 nga këto gra humbën jetën si pasojë.
Megjithëse lija e majmunit mund të përhapet tek kushdo, nëpërmjet kontaktit të afërt, pavarësisht nga gjinia apo orientimi seksual, është e vërtetë që profesionistët e shëndetit kanë gjetur një përqindje të konsiderueshme të rasteve mes meshkujve që kryejnë marrëdhënie seksuale me meshkuj.
Meqenëse ky virus zakonisht transmetohet përmes kontaktit të drejtpërdrejtë pasi futet në një komunitet, ka më shumë gjasa të përhapet fillimisht nëpër atë komunitet.
Ekspertë të shëndetit publik kanë theksuar një faktor që mund të ndikojnë në zbulimin e rasteve kryesisht në komunitetin homoseksual. Pjesëtarët e këtij komuniteti kanë më shumë gjasa të kryejnë testime të rregullta për sëmundje seksualisht të transmetueshme.
Faktoje ka pëgënjeshtruar edhe më parë pretendimin se meshkujt homoseksualë dhe biseksualë janë burim kryesor i përhapjes së lisë së majmunit.
Login
