Edhe njëherë u shkallëzua në mënyrë të rrezikshme situata: Irani sulmoi Izraelin me raketa, qeveria izraelite kërcënon me kundërsulme. Ka pasur një kohë, kur të dy shtetet nuk kanë qenë armiq, përkundrazi.
Lufta nĂ« Rripin e GazĂ«s po zhvillohet pĂ«r gati njĂ« vit. Dhe nuk luftohet mĂ« vetĂ«m nĂ« Gaza. Sulmet me raketa dhe dron ka pasur gjithashtu midis Izraelit dhe Libanit, SirisĂ«, Irakut dhe Jemenit prej muajsh. NĂ« fund tĂ« korrikut u vra nĂ« Teheran kreu i jashtĂ«m i Hamasit, e shpallur si organizatĂ« terroriste nga SHBA, BE, Gjermania e vende tĂ« tjera. UdhĂ«heqja e Iranit mĂ« pas u shpreh se do tĂ« hakmarret. TĂ« premten e kaluar u vra Hassan Nasrallah, kreu i organizatĂ«s shiite libaneze Hezbollah, njĂ« tjetĂ«r aleat kyç i Teheranit. MĂ« parĂ«, shpĂ«rthimi i radiomarrĂ«seve, tĂ« ashtuquajturit pager, plagosi qindra zyrtarĂ« tĂ« Hezbollahut dhe vrau disa tĂ« tjerĂ«. QĂ« atĂ«herĂ«, ka qenĂ« e paqartĂ« nĂ«se dhe si do tĂ« pĂ«rgjigjet lidershipi ushtarak i Iranit â edhe pĂ«r shkak tĂ« historisĂ« sĂ« tyre tĂ« pĂ«rbashkĂ«t tĂ« mbushur me konflikte.
Kundërsulmi i Republikës Islamike erdhi të hënën në mbrëmje: Garda Revolucionare e Iranit goditi me rreth 200 raketa Izraelin. Sulmi ishte si hakmarrje për vrasjen e kreut të jashtëm të Hamasit, Ismail Haniya, Sekretarit të Përgjithshëm të Hezbollahut, Hassan Nasrallah dhe një gjenerali iranian, u tha televizioni shtetëror iranian.
Nga aleatë në armiq
Irani dhe Izraeli janĂ« armiq tani prej dekadash. Teherani i mohon tĂ« drejtĂ«n e ekzistencĂ«s Izraelit dhe kĂ«rcĂ«non âregjimin sionistâ me shkatĂ«rrim. Izraeli, nga ana e tij, e konsideron Iranin armikun e tij kryesor. Por nuk ka qenĂ« gjithmonĂ« kĂ«shtu.
Të dy vendet ishin aleate të ngushta deri në Revolucionin Islamik në Iran në vitin 1979. Irani ishte madje një nga shtetet e para që njohu shtetin e Izraelit në vitin 1948. Izraeli e shikonte Iranin si një aleat kundër shteteve arabe në konfliktin e Lindjes së Mesme. Për Teheranin, Izraeli, i mbështetur nga Uashingtoni, shihej gjithashtu si një kundërpeshë e mirëpritur politike ndaj fqinjëve të tij arabë.
Izraeli madje trajnoi ekspertë iranianë për bujqësinë, ofroi njohuri teknike dhe ndihmoi në ndërtimin dhe trajnimin e forcave të armatosura persiane. Sundimtari i atëhershëm i Iranit, Shah Mohammad Reza Pahlavi, ofroi nga ana e tij naftë, e cila nevojitej urgjentisht në zhvillimin ekonomik të Izraelit. Irani kishte komunitetin e dytë më të madh hebre jashtë Izraelit. Pas revolucionit, një pjesë më e madhe e hebrenjve u larguan nga vendi. Por ka ende më shumë se 20,000 hebrenj që jetojnë në Iran sot.
Pika e kthesës: Revolucioni Islamik
Pas fitores së Revolucionit Islamik në Iran në vitin 1979 dhe ngritjes në pushtet të krahut fetar brenda revolucionarëve nën Ajatollah Ruhollah Khomeini, Teherani i anuloi të gjitha marrëveshjet me Izraelin. Ajatollah Khomeini e kritikoi vazhdimisht Izraelin për pushtimin e territoreve palestineze. Gradualisht Teherani filloi të zhvillonte një retorikë të ashpër kundër Izraelit me synimin për të fituar mbështetjen e shteteve arabe ose të paktën simpatinë e popullsisë në këto vende. Regjimi në Iran donte të rriste kështu ndikimin e tij.
Kur Izraeli ndërhyri në luftën civile libaneze në vitin 1982 dhe pushtoi jugun e vendit, Khomeini dërgoi Gardën Revolucionare iraniane në Bejrut për të mbështetur milicët shiite atje. Edhe sot e kësaj dite, milicia e Hezbollahut që u krijua në atë kohë konsiderohet si krahu i zgjatur i Teheranit në Liban.
Thellimi i konfliktit
Udhëheqësi aktual fetar i Iranit, Ajatollah Ali Khamenei, i cili vendos në fund për të gjitha çështjet e vazhdoi këtë politikë. Khamenei dhe i gjithë lidershipi i Republikës Islamike të Iranit gjithashtu vënë në dyshim në mënyrë të përsëritur realitetin historik të vrasjes sistematike të hebrenjve evropianë në kohën e nacionalsocializmit dhe përpiqen të relativizojnë apo madje edhe të mohojnë Holokaustin.
Për të forcuar pozicionin e tij kundër Izraelit, por edhe kundër Arabisë Saudite, Irani jo vetëm që mbështeti Hezbollahun në Liban dhe Hamasin në Gaza, por edhe ndërhyri në luftën siriane në anën e presidentit sirian Assad deri më sot, po ashtu mbështeti edhe milicët Huthi në Jemen e të ashtuquajturën lëvizje e rezistencës islame në Irak. Një arkitekt kryesor i kësaj lufte në hije ishte gjenerali i Gardës Revolucionare Quasem Soleimani, i cili u vra në një sulm me dron amerikan në fillim të vitit 2020.
Izraeli gjithashtu ka bĂ«rĂ« pak pĂ«r tĂ« lehtĂ«suar tensionet me Iranin. NĂ« fjalimet e tij, kryeministri Benjamin Netanyahu e krahasoi vazhdimisht RepublikĂ«n Islamike me GjermaninĂ« naziste, e cila kĂ«rcĂ«nonte drejtpĂ«rdrejt ekzistencĂ«n e vendit tĂ« tij. Ai e pĂ«rshkroi marrĂ«veshjen bĂ«rthamore tĂ« vitit 2015, e cila u negociua nga fuqitĂ« me veto nĂ« OKB-sĂ«, si edhe Gjermania dhe Irani, si njĂ« âgabim me pĂ«rmasa historikeâ. Sipas Netanyahut, ai do tĂ« parandalonte njĂ« bombĂ« bĂ«rthamore iraniane âme çdo mjetâ.
Izraeli ka kryer vazhdimisht akte sabotazhi kundĂ«r programit bĂ«rthamor tĂ« Iranit. NĂ« vitin 2020, kreu i programit bĂ«rthamor tĂ« Iranit, Mohsen Fakhrisadeh, u vra. AtĂ«herĂ« gazetat angleze âThe Guardianâ dhe âNew York Timesâ raportuan se tĂ« gjitha provat tregojnĂ« pĂ«r njĂ« vrasje tĂ« qĂ«llimshme nga shĂ«rbimi sekret izraelit. Izraeli as e mohoi dhe as nuk e konfirmoi pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«.
Narrativa e armiqësisë jo e pakontestuar
Ndryshe nga konflikti mes qeverive dĂ«gjohen gjithmonĂ« tone tĂ« ndryshme nĂ« mesin e popullatĂ«s ose nga shoqĂ«ria civile. âIrani duhet tĂ« shqyrtojĂ« marrĂ«dhĂ«niet e tij me Izraelin sepse ato nuk janĂ« mĂ« aktualeâ, tha Faeseh Hashemi Rafsanjani nĂ« njĂ« intervistĂ« nĂ« fund tĂ« vitit 2021. Faeseh Ă«shtĂ« vajza e ish-presidentit iranian Ali Akbar Hashemi Rafsanjani dhe njĂ« ish-deputete e Parlamentit iranian. Edhe politologu i njohur Sadegh Zibakalam, i cili Ă«shtĂ« kritik ndaj qeverisĂ«, gjithashtu e kundĂ«rshton politikĂ«n e Iranit ndaj Izraelit. âKy qĂ«ndrim e ka izoluar vendin nĂ« skenĂ«n ndĂ«rkombĂ«tareâ, thekson profesori nĂ« Universitetin e Teheranit nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r DĂ« nĂ« vitin 2022.
NĂ« Izrael, gjithashtu, ka pasur rregullisht zĂ«ra qĂ« kanĂ« shprehur solidaritet me popullin e Iranit. PĂ«r shembull, iniciativa e mediave sociale âIzraeli e do Iraninâ, e cila u bĂ« e njohur pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« vitin 2012. NĂ« vitin 2023, njĂ« fushatĂ« e ngjashme mbĂ«shteti iranianĂ«t qĂ« dolĂ«n nĂ« rrugĂ« kundĂ«r regjimit nĂ« Teheran pas vrasjes sĂ« vajzĂ«s sĂ« re Mahsa Jina Amini. SĂ« fundmi, pati njĂ« pĂ«rpjekje tjetĂ«r pĂ«r tĂ« ringjallur fushatĂ«n duke pĂ«rdorur hashtagun #IsraelisLoveIranians.
Por nĂ« nivelin politik, qĂ« nga sulmi i organizatĂ«s terroriste tĂ« Hamasit ndaj Izraelit nĂ« tetor 2023 dhe si pasojĂ« âluftĂ«n pĂ«r shpagimâ tĂ« shpallur nga Izraeli, siç e pĂ«rshkroi kryeministri Netanyahu, frontet janĂ« ngurtĂ«suar mĂ« shumĂ« se kurrĂ«. Sipas Kombeve tĂ« Bashkuara, mĂ« shumĂ« se 41,000 palestinezĂ« janĂ« vrarĂ« nĂ« luftĂ«n e GazĂ«s, shumica prej tyre gra dhe fĂ«mijĂ«.
Sulmet me raketa nga Hezbollahu dhe bombardimet izraelite mbi Libanin jugor deri në kryeqytetin Bejrut kanë detyruar tashmë qindra mijëra njerëz në Izrael dhe Liban të lënë shtëpitë e tyre. Frika e një zgjerimi të luftës ishte dhe është për këtë arsye e madhe. SHBA, BE dhe Gjermania u bëjnë thirrje të gjitha palëve ndërluftuese të përfshira që të tregojnë përmbajtje. /Marrë nga DW
The post DW: Irani dhe Izraeli, si shtetet që dikur ishin miq u bënë armiq të betuar appeared first on Lapsi.al.