❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

2024, viti rekord i zjarreve në dekadën e fundit

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Rajmond Kola

Viti 2024 do të mbahet mend gjatë në Shqipëri për numrin e lartë të zjarreve dhe dëmet masive të tyre, kryesisht në pyje dhe kullota. Ndërkohë, jo pak komunitete lokale, përjetuan gjatë verës së këtij viti, pasigurinë e jetës dhe pronës së tyre, në shumë rajone të vendit,  ku zjarret u shfaqën rrezikshëm afër zonave të banuara si në disa fshatra të Gjirokastrës, Delvinës, Finiqit, Sarandës, në jug dhe në zona të  Tropojës,  Zadrimës, Thethit, zonës bregdetare të Shëngjinit, në veri të vendit.

Të dhënat europiane për zjarret shqiptare tregojnë se gjatë vitit 2024  (nga janari deri më 1 tetor)  u prekën rreth 46.442 hektarë pyje dhe kullota nga rreth 164 zjarre masive që u shënuan në të gjithë Shqipërinë.

Sipas të dhënave nga Sistemi Europian i Informacionit për Zjarret në Pyje, EFFI, Shqipëria nuk i kishte njohur këto përmasa të zjarreve që nga vitit 2012.

Sistemi satelitor i monitorimit i Bashkimit Europian regjistron zjarret në zona mbi 30 hektarë dhe sjell për Shqipërinë të dhëna, që nga viti 2007, i cili mbahet si viti rekord me dëmin më të madh në sipërfaqet pyjore dhe kullosore të vendit me rreth 127 mijë hektarë të përshkuar  nga zjarret.

Drejtori i PĂ«rgjithshĂ«m i Emergjencave Civile, Haki Çako  tha gjatĂ« njĂ« seance dĂ«gjimore nĂ« Komisionin pĂ«r SigurinĂ« KombĂ«tare mbajtur nĂ« shtator se gjatĂ« vitit 2024 sipĂ«rfaqja e dĂ«mtuar nga zjarret rezulton nĂ« rreth  43.466 hektarĂ« me 1077 vatra zjarri.

Shifrat e zjarreve, sipas zotit Çako, ishin gati dyfishi i vitit 2023 kur nĂ« ShqipĂ«ri u raportuan  544 vatra zjarri.

Të dhënat e autoriteteve zyrtare shqiptare për sipërfaqete dëmtuara nga zjarret këtë vit në Shqipëri janë shumë afër të dhënave europiane,  ndërsa gjatë viteve të shkuara ka pasur diferenca të mëdha  të raportimeve të Institutit  Shqiptar të Statistikave (INSTAT) dhe Sistemit Europian të Monitorimti Satelitor.

Lidhur me kĂ«to mospĂ«rputhje domethĂ«nĂ«se tĂ« dhĂ«nash shqiptare dhe europiane  Instituti shqiptar i statitistikave (INSTAT)  pĂ«rmes një  pĂ«rgjigje tĂ« njĂ« kĂ«rkese pĂ«r informim tha se “informacioni pĂ«r zjarret sigurohej nga  burime administrative qĂ« merren nĂ«pĂ«rmjet shkresave zyrtare, ndĂ«rsa aktualisht institucioni pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r kĂ«to tĂ« dhĂ«na Ă«shtĂ« Inspektoriati KombĂ«tar i Mbrojtjes sĂ« Territorit.”  IKMT nuk komentoi pĂ«r mospĂ«rputhjen e shifrave mbi zjarret dhe sipĂ«rfaqet e djegura  dhe deri nĂ« shkrimin e kĂ«tij raporti nuk u pĂ«rgjigj njĂ« kĂ«rkese pĂ«r informacion pĂ«r numrin e zjarreve tĂ« kĂ«tij viti.

Ekspertët : Zjarret në pyje dëmi më makabër që i bëhet natyrës

Zjarret nĂ« pyje janĂ« dĂ«mi mĂ« makabĂ«r qĂ« mund t`i bĂ«het natyrĂ«s”,  thotë  inxhinieri i pyjeve Kleanthi Mandi. Sipas tij “kĂ«tĂ« vit Ă«shtĂ« shkrumbuar thuajse gjithĂ« pjesa e Malit tĂ« GjerĂ« nĂ« GjirokastĂ«r nga tĂ« dy krahĂ«t,  e pyllĂ«zuar nĂ« mjaft zona, me pisha  nĂ« vitet shtatĂ«dhjetĂ«â€.

“BashkĂ« me florĂ«n digjet edhe fauna, lepuri, dhia e egĂ«r, sorkadhja qĂ« nuk i largohen dot zjarrit,  thotĂ« zoti Mandi.

MenjĂ«herĂ« pas zjarreve pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« GjirokastĂ«r njĂ« sorkadhe e vetmuar  me shenja djegiesh nĂ« trup u shfaq afĂ«r Liqenit tĂ« Viroit qĂ« ndodhet “nĂ« kĂ«mbĂ«t”  e Malit tĂ« GjerĂ«.

Sipas inxhinierit tĂ« pyjeve, me pĂ«rvojĂ« mbi 40 vjecare “zjarret pĂ«r t’u rikuperuar duhen disa vite, sepse bashkĂ« me ta dĂ«mtohet e gjithĂ« sipĂ«rfaqja e parĂ« e tokĂ«s”.

“Shtresa e tokĂ«s nĂ« njĂ« thellĂ«si 10 cm nga kalimi i një  flake zjarri dĂ«mtohet pothuajse plotĂ«sisht pasi digjen elementĂ«t bazĂ« azoti dhe fosfori. Ajo qĂ« shekujt e kanĂ« krijuan centimetĂ«r pĂ«r centimeter, do tĂ« duhet shumĂ« vite qĂ« tĂ« rigjenerohet”, thotĂ« zoti Mandi.

Bashkitë, thotë zoti Mandi, nuk po  punojnë për rigjenerimin e pyjeve megjithëse ato vjelin të ardhura nga qeratë e kullotave dhe shfrytëzimi i pyjeve që kanë në administrim.

Ndërsa ka sipas tij shumë propagandë me mbjelljet e reja ku sipërfaqja nuk kalon as 100 hektarë në vit në mbarë vendin , sipërfaqja e dëmtuar vetëm nga zjarret në pyje është në disa mijëra hektarë në vit.

Inxhinieri i pyjeve Kleanthi Mandi thotë se masat ligjore duhet të jenë më të ashpra ndaj zjarrvënieve.  Dëmi ekonomik nga zjarret sipas tij është kolosal për pyjet të cilat kanë pësuar vitet e fundit pasoja të mëdha nga prerjet e pakontrolluara dhe keqmenaxhimi dhe ndëshkimet për zjarrvënësit numërohen me gishta.

Sipas  deklarimit të  kreut tĂ« emergjencave civile Haki  Çako  nĂ« komisionin parlementar tĂ« sigurisë   98%  e rasteve tĂ« zjarreve gjatĂ« vitit 2024 janĂ« shkaktuar nga “dora e njeriut”.

Në një mesazh ndërgjegjësues në korrik  ministria e Mbrojtjes  tha përmes rrjetit social X se dënimi i zjarrvënies në pyje parashikohej në kodin penal  me deri në 15 vjet burg  dhe shprehu vendosmërinë e institucioneve  për të vepruar ndaj këtij veprimi kriminal.

Por sipas raporteve të policisë për periudhën qershor -shtator tw kwtij viti, që njihet si më problematike në shfaqjen e zjarreve në Shqipëri, janë  evidentuar 84 raste zjarresh të qëllimshme me 4 persona të arrestuar dhe disa të tjerë nën hetim të dyshuar për zjarrvënie. 

Abdulla Diku, njĂ« tjetĂ«r inxhinier i pyjeve thotë  se ”zjarret  e kĂ«tij viti kanë  shpyllĂ«zuar   shpatet e pjerrĂ«ta dhe degradimi i menjĂ«hershĂ«m i tokĂ«s, zhveshja e saj nga bimĂ«sia pyjore do tĂ« rrisĂ« rrezikun pĂ«r pĂ«rmbytje. ”Pasojat do tĂ« ndihen sidomos  nĂ« pjesĂ«n e UltĂ«sirĂ«s PerĂ«ndimore tĂ« ShqipĂ«risë  thotĂ« mĂ« tej zoti Diku. QeveritĂ« vendore, sipas tij,  kanĂ« pak personel tĂ« kualifikuar pĂ«r menaxhimin e pyjeve ku 75 % e punonjĂ«sve nuk janĂ« specialistĂ« pyjesh. Shtimi i personelit tĂ« bashkive nĂ« kĂ«to vite nuk ka ndihmuar nĂ« mirĂ«menaxhimin e pyjeve dhe emergjencave civile, tha zoti Diku.

Vëzhgues të pavarur thonë se  emërimet partiake vijojnë të dëmtojnë administratën bashkiake të  pyjeve  ku mungojnë specialistët por edhe repartet e emergjencave ku rekrutimet nuk ndjekin kriteret profesionale.

Një tjetër specialist pyjesh me përvojë Glidor Dushi,që drejton sektorin e mjedisit  në bashkinë e Dropullit thotë  se situata e këtij viti pati një rrezikshmëri të madhe nga zjarret për banorët e kësaj bashkie.

Sipas tij “nuk pati dĂ«me nĂ« njerĂ«z dhe në  banesa, por fshatrat e Dropullit  rrezikohen nga rĂ«nia e zjarreve  pasi banorĂ«t kanĂ« ikur nĂ« emigracion dhe shtĂ«pitĂ« e braktisura kanĂ« shumĂ« mbetje tĂ« thata bimore qĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« njĂ« potencial pĂ«r zjarre”.

Zoti Dushi thotë  se bashkia  u kishte bërë thirrje banorëve përmes mjeteve të komunikimti dhe rrjeteve sociale  të pastrojnë oborret rreth  shtëpive të  banimit dhe pronave  nga bimësia e thatë sa herë kthehen nga emigrimi.

Rreth 4270 hektarĂ« ku 510 hektarĂ« janĂ« vetĂ«m pyje dĂ«m u pĂ«rshkuan nga zjarret vetĂ«m nĂ« Dropulll  dhe pĂ«rbĂ«jnĂ« njĂ« dĂ«m të  konsiderueshĂ«m mjedisor qĂ« do tĂ« kĂ«rkojĂ« vite tĂ« rikuperohet”  thotë  zoti Dushi.

Përgjegjësi i mjedisit në bashkinë e Dropullit Gligor Dushi thotë  se ky vit ka provuar pasojat e ndryshimeve klimatike, pasi  që në  maj  nuk ra shi  dhe temperaturat në korrik dhe në gusht në shifra record , të pandeshura më pare,  mbi 40 gradë celsius.

Ndryshimet e klimĂ«s kanĂ« bĂ«rĂ« qĂ« zjarret tĂ« jenĂ« mĂ« agresive thotĂ« profesori i shkencave tĂ« natyrĂ«s nĂ« Universitetin e TiranĂ«s LulĂ«zim Shuka. “Ndryshimet klimatike tani janĂ« tĂ« prekshme pĂ«r njĂ« brez, mĂ« parĂ« ishin disa breza qĂ« tĂ« shihje dicka ndryshe nĂ« efektet e klimĂ«s , thotĂ« zoti Shuka.

“ËshtĂ« tashmĂ« e dukshme qĂ« niveli i lagĂ«shtirĂ«s nĂ« tokĂ« nĂ« 20 cm thellĂ«si Ă«shtĂ« tre herĂ« mĂ« i ulĂ«t se minimalja qĂ« ka qenĂ« 10 vite mĂ« pĂ«rpara. Temperaturat janĂ« dukshĂ«m mĂ« tĂ« rritura dhe mungesa dĂ«borĂ«s  nĂ« zonat malore nuk   mundĂ«son  lagĂ«shtirĂ«n nĂ« thellĂ«si tĂ« tokĂ«s. SipĂ«rfaqja e tokĂ«s Ă«shtĂ« nĂ« vlim”, shpjegon zoti Shuka.

Sipas tij Shqipëria duhet të përgatitet për zjarre edhe më të mëdha nga ndryshimet e klimës dhe për ndërhyrjet për shuarjen e e tyre, parësore duhet të ketë, ngritjen e një flote ajrore për shkak të terrenit të vështirë që ka dhe mbështetetjes me mjete të reja zjarrfikëse sidomos në bashkitë me sipërfaqe të mëdha pyjore.

Shumica e  bashkive në përgjigje të kërkesave për informim thanë se kanë fonde të kufizuara që nuk u lejojnë blerje mjetesh të reja zjarrfikëse dhe kanë pak mjete financiare në dispozicion, për të përmirësuar pajisjet e reparteve zjarrfikëse.

Emergjencat shqiptare në emergjencë për njerëz, mjete dhe pajisje

Kreu i emergjencave shqiptare Haki Çako tha nĂ« Komisionin e SigurisĂ« KombĂ«tare se kĂ«tĂ« vit  27880 forca operacionale vendore dhe kombĂ«tare dhe 2635 mjete morĂ«n pjesĂ« nĂ« shuarjen e zjarreve, ndĂ«rsa  gjatë  kĂ«tij viti   u aktivizua  njĂ« helikopter ‘Cougar’  i Forcave tĂ« Armatosura” si dhe 4 herĂ«, avionĂ« pĂ«r shuarjen e zjarreve nga Mekanizimi Evropian i Mbrojtjes Civile.

Aktivizim i ndihmës europiane ndodhi  sipas tij në  menaxhimin e zjarreve në Dropull, në Vlorë, në Lezhë, dhe në Malin e Moravës me kontributin e partnerëve italianë, grekë dhe rumunë.

Të dhënat  në terren flasin se operacionet u përballën me mjaft sfida që nga mungesa e mjeteve zjarrfikëse,  terreni i vështirë,  pajisja e mangët e reaparteve të ndërhyrjes me veshje antizjarr dhe mjete, pamundësia për të shfrytëzuar burime ujore pasi shumë ujëmbledhës  u zbrazën  dhe vështirësitë  e sigurimit të ujit në hidrante që mungojnë pothuajse plotësisht në zonat rurale.

Shumica e zjarreve u evidentuan sipas specialistëve të pyjeve  kur kishin marrë përmasa dhe duket se sistemi i sinjalizuesve që paguhen nga bashkitë si punonjës me kontratë disa mujroe gjatë verës nuk ishte efikas për ndërhyrjet në kohë për kontrollin e zjarreve.

Zoti Çako  pranoi para Komisionit parlamentar tĂ« Rendit dhe SigurisĂ« se nevojitet  dhe njĂ« trajnim profesional i zjarrfikĂ«sve pasi ata kanĂ« njohuri dhe pĂ«rgatitje  pĂ«r  ndĂ«rhyrje pĂ«r zjarret urbane,  por jo pĂ«r zjarret nĂ« pyje.

Vatrat e zjarrit u pĂ«rhapĂ«n kĂ«tĂ« vit  edhe nĂ« disa Parqe kombĂ«tare tĂ« vendit . KĂ«shtu në  Parkun KombĂ«tar tĂ« Alpeve, nĂ« Çerem tĂ« TropojĂ«s, Parkun KombĂ«tar nĂ« Theth, atĂ« nĂ« LurĂ« tĂ« DibrĂ«s, Malin e Tomorit si dhe parkun arkeologjik tĂ« Finiqit nĂ« Parkun KombĂ«tar tĂ« PrespĂ«s, nĂ« Malin e ThatĂ«. NĂ« fund tĂ« korrikut  zjarret nĂ« sipĂ«rfaqet pyjore rrezikuan edhe njĂ« numĂ«r resortesh turistike nĂ« bregdetin e ShĂ«ngjinit.

Zoti Çako  tha se bashkitĂ« mĂ« tĂ« prekura kĂ«tĂ« vit nga zjarret dhe dĂ«mete tyre janë  Vlora, Shkodra, Selenica, Fieri, Lushnja me njĂ« sipĂ«rfaqe totale tĂ« dĂ«mtuar  nga zjarret prej 4200 hektarĂ«sh”.

Sipas ministrisĂ« sĂ« Brendshme ShĂ«rbimi ZjarrfikĂ«s i bashkive ka sot 190 automjete zjarrfikĂ«se (duke pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu edhe automjete zjarrfikĂ«se mbĂ«shtetĂ«se si autoshkalla, autobote, etj”  ku  vitet e fundit janĂ« blerĂ« rreth 30 automjete dhe rreth 15 automjete janĂ« dhuruar nga shĂ«rbime zjarrfikĂ«se homologe.

Një bazë të dhënash mbledhur në bashkitë e Shqipërisë përmes kërkesave për informim për kapacitet e emergjencave flet se shumica e mjeteve janë të vjetëruara që u përkasin viteve 1970-2010.

Automjetet kërkojnë fonde të mëdha për mirëmbajtje  dhe shumë prej tyre nuk kalojnë procedurat ekontrollit Teknik. Edhe   shumica e stacioneve zjarrfikëse janë në kushte të mjeruara të godinave dhe trajtimit të efektivëve zjarrfikës.

Siaps përgjigjeve të kërkesave për informim vetëm 16 bashki planifikojnë të blejnë mjete të reja dhe 5 prej tyre të përmirësojnë gjendjen e stacioneve zjarrfikëse por pa specifikauar burimin e fondeve.

52 bashki iu përgjigjën kërkesës për informim mbi kapacitetet e emergjencave , ndërsa të dhënat nga bashkitë e tjera u siguruan nga  burimet vendore dhe raportimet e tyre pranë ministrisë së Financave.

Sipas ministrisë së Brendshhme në  61 bashkitë në vend janë instaluar 70 stacione zjarrfikëse, nga 38 që ishin në 2014, me 1,315 punonjës, të cilët  u shtuan gjatë periudhës së decentralizimit të pushtetit vendor. Në vitin 2014 kur nisi reforma administrative territoriale ky numër  ishte 749 punonjës.

Ministria e Brendshme thotĂ« se “Ligji 152 /2015 ‘PĂ«r shĂ«rbimin e mbrojtjes nga zjarri dhe shpĂ«timi’ pĂ«rcakton njĂ« punonjĂ«s pĂ«r 1500-2000 banorĂ« dhe se çdo stacion duhet tĂ« ketĂ« jo mĂ« pak se 14 zjarrfikĂ«s, personel profesionist. Sipas kĂ«tyre standarteve ligjore, sistemit i mungojnĂ« gati 250-300 punonjĂ«s pĂ«r njĂ« popullsi prej 2.8 milionĂ« banorĂ«â€ .

Sipas raportit nga Drejtoria e Zjarrfikses pranë Ministrisë së Brendshme, për gjithë vitin 2023 në Shqipëri u  evidentuan 9,248 raste ndërhyrjesh, ndër to 7,020 janë ndërhyrje në raste zjarresh, pjesa tjetër janë ndërhyrje për shpëtim të jetës së njeriut, apo pronës.

Zonat e Mbrojtura pak mbështetje për ndërhyrjet kundër zjarreve

Sipas raportit të vitti 2023 për Pyjet dhe Biodiversitetin  të INSTAT-it  Zonat e Mbrojtura në Shqipëri zënë një sipërfaqe prej 626 mijë hektarë që përbën 44 % të fondit kullosor dhe pyjor të vendit.

Parqet kombëtare me 50,3% zënë pjesën më të madhe të ëktyre zonave , Rezervatet Natyrore 35,5% , Peisazhet e Mbrojtura 13,9 % dhe Monumentet Natyrore 0,3%.

Administrata e zonave të Mbrojtura nuk ka automjete për fikjen e zjarreve dhe ka pajisje të vogla modeste ku punonjësit e saj angazhohen me forcat e tjera në terren  për fikjen  e zjarreve.

Në përgjigje të një kërkese për informim, Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura tha se Agjencitë Rajonale të Zonave të Mbrojtura (ADZM) kanë plane veprimi për zjarret  ndërkohë që këto struktura në Vlorë, Gjirokastër dhe Fier nuk iu përgjigjën kërkesave për informim lidhur me kapacitetet për menaxhimin e zjarreve.

Olsi Nika, biolog mjedisi thotë se Zonat e Mbrojtura, patjetër që duhet të kenë pjesën e Planit të Menaxhimit për pyjet dhe të presioneve që vijnë qoftë nga zjarret , prerjet e paligjshme etj. Por shumica e Zonave tona të Mbrojtura nuk kanë një Plan të tillë Menaxhimi,  thotë zoti Nika. Edhe Plani i  Menaxhimit  të parkut më të ri Kombëtar të Vjosës,  sipas tij është  në proces.

Vitin e shkuar  njĂ« zjarr masiv pĂ«rfshiu me ditĂ« tĂ« tĂ«ra zonĂ«n e PishĂ« Poros nĂ« Fier. “ Zjarri u fik kur donte perĂ«ndia dhe jo qeveria tha profesori Taulant Bino. Sipas tij, zjarri me ditĂ« tĂ« tĂ«ra nĂ« zonĂ«n e pishave  nĂ« Pish Poro tĂ« Fierit, dĂ«shmonte tendencat pĂ«r tĂ« tjetĂ«rsuar zonĂ«n dhe pĂ«r ti hapur rrugĂ«n investimeve ndĂ«rtimore pĂ«r turizĂ«m.

Edhe specialist i shpendëve Zydjon Vorpsi thotë se shpesh moskontrolli i zjarreve lë hapësira për të dyshuar për uljen  e statusit të zonave të mbrojtura kur ato dëmtohen, me humbje të vlerave të tyre natyrore  për të shkuar  më pas në  ndryshimin ligjor të  shkallës së mbrojtjes.

Sipas Agjencisë Kombëtare e Zonave të Mbrojtura zjarri i shtatorit të vitit të shkuar  në zonën e mbrojtur natyrore të Pish Poro në Fier dogji plotësisht  një sipërfaqe pyjore me pisha  prej 365. 78  hektarë   që përbën  një nga dëmet më të mëdha në sipërfaqet pyjore të vendit gjatë viteve të fundit.

Siaps AKZM vlera e dëmit të përllogaritur, sipas akteve ligjore,  është në rreth 1,2 milionë dollarë.   AKZM  tha se  zjarri që nisi më 23 shtator dhe vijoi disa ditë  përshkoi një sipërfaqe të përgjithshme  prej 818.5 hektarë.

E ardhmja e zymtë e rrezikut të zjarreve për Shqipërinë

Instituti shqiptar i Gjeoshkencës  raporton se krahasuar me mesataret historike, temperatura mesatare maksimale njeh rritje me +1.9 gradë Celcius, numri i ditëve me reshje ka pësuar rënie me të paktën 12%, numri i orëve me diell është shtuar me 10 për qind.

Sipas Planit Kombëtar të  Përshtatjes së Shqipërisë (2021) të gjitha studimet ekzistuese tregojnë se Shqipëria ka të ngjarë të bëhet më e ngrohtë sipas skenarëve të IPCC. 

Tendencat e parashikuara në të ardhmen përcaktojnë temperaturat në rritje të vazhdueshme. Zona bregdetare nuk ka gjasa të përjetojë temperatura mesatare më pak se 25°C deri në verën e vitit 2050.

Temperaturat mesatare deri në 30°C do të dominojnë në të gjitha pjesët e kësaj zone deri në vitin 2100.  Rritja e parashikuar e nivelit të detit do të rezultojë në rreziqe më të larta përmbytjeje për shumicën e zonave urbane përgjatë bregdetit dhe në kërcënime në rritje të erozioni bregdetar. 

Sipas raporteve studimore ndërkombëtare për Shqipërinë rritja e temperaturave të lidhura me ndryshimet klimatike gjatë muajve të   verës dhe reduktimi i reshjeve, praktikat e paqëndrueshme të përdorimit të tokës dhe ndryshimi i ekologjisë pyjore pritet të  rrisin edhe më tepër rrezikun zjarreve.

Shqipëria më e rrezikuar në Europë nga fatekqësitë natyrore

Raporte të shumta kombëtare dhe ndërkombëtare dëshmojnë se valët e të nxehtit, thatësirat, rrëshqitjet e dheut dhe përmbytjet nw Shqipëri, janë përkeqësuar nga viti në vit prej ndryshimeve klimatike.

Sipas një raporti botëror që llogarit Indeksin e Rrezikut të Fatkeqësive Natyrore Shqipëria renditet e para në Evropë dhe e 61-ta në botë, ndër 180 vende. Shqipëria renditet e 41-ta për rrezikun e rrëshqitjeve të dheut, vendi i 43-të për tërmetet dhe i 58-i për thatësirat. 

Raporti bazohet  në ekspozimin, ndjeshmërinë, cënueshmërinë, dhe kapacitetet përballuese dhe përshtatëse ndaj fatkeqësive natyrore. Sipas vlerësimeve të Bankës Botërore rreth 86% e territoreve shqiptare janë të ekspozuar ndaj dy ose më shumë fatkeqësi natyrore dhe pikërisht kjo hapësirë e prekur  gjeneron 88.5 për qind të prodhimit të brendshëm bruto të vendit.

PĂ«rgjatĂ« periudhĂ«s 1995–2015, mesatarisht 30,000 persona nĂ« vit janĂ« prekur nga fatkeqĂ«sitĂ« natyrore nĂ« ShqipĂ«ri dhe mbi  95 pĂ«r qind e bashkive shqiptare janĂ« prekur tĂ« paktĂ«n nga njĂ« fatkeqĂ«si natyrore.

 Sipas të dhënave zyrtare humbjet mesatare vjetore për shkak të fatkeqësive natyrore në Shqipëri janë rreth 2.5 për qind e Prodhimit të Përgjithshëm Bruto, ose rreth 68.7 milionë dollarë në vit.

Sipas Bankës Botërore gjashtë ekonomitë e Ballkanit Perëndimor ku bën pjesë edhe Shqipëria duhet të investojnë të paktën 37 miliard dollarë gjatë dhjetë viteve në vijim me për një mbrojtje eficente të popujve dhe pasurive të tyre nga ndikimet dëmtuese dhe në përshkallëzim të ndryshimeve klimatike.

Sipas vlerësimit të Bankës Botërore Shqipërisë i duhet një shumë prej 6 miliardë dollarësh në vitet në vijim, për të zbutur ndikimet e klimës.

 “Investimet pĂ«r pĂ«rshtatjen me ndryshimet klimatike, veçanĂ«risht nĂ« ekonomitĂ« me tĂ« ardhura tĂ« ulĂ«ta dhe tĂ« mesme, sjellin pĂ«rfitime tĂ« konsiderueshme, ku çdo 1$ i investuar pĂ«rkthehet nĂ« rreth 4$ pĂ«rfitime”,  thotĂ« Banka BotĂ«rore nĂ« raportin e saj tĂ« fundit pĂ«r pasojat e ndryshimeve klimatike nĂ« Ballkan. Grupet mĂ« tĂ« cĂ«nueshme ndaj kĂ«tyre fatkeqĂ«sive janĂ« tĂ« moshuarit, invalidĂ«t,fĂ«mijĂ«t, dhe gratĂ«.

Shqipëria ka ndërmarrë veprime për përshtatjen klimatike, të mbështetura kryesisht nga donatorët ndërkombëtarë. Këto veprime, sipas raportit zyrtar monitorues të Planit Kombëtar të Përshtatjes  nuk kishin koordinim dhe një qasje shumë-sektoriale për të adresuar dobësitë klimatike mbarëkombëtare.

E ekspozuar ndaj rreziqeve të ndryshme natyrore duke përfshirë tërmetet, përmbytjet,  rrëshqitjet e dheut, zjarret në pyje dhe thatësirat, Shqipëria ndonëse përballet me nivelet më të larta të rrezikut nga fatkeqësitë natyrore në Evropë vazhdon të ketë  kapacitetet më të ulta të mjeteve dhe burimeve njerëzore të emergjencave civile  për t`i përballuar ato.

Ky artikull u mundĂ«sua me mbĂ«shtetjen nga skema e granteve “BAT Civil Society”, e zbatuar nga Instituti pĂ«r Demokraci dhe NdĂ«rmjetĂ«sim nĂ« partneritet me Faktoje dhe Center for Research and Policy Making (CRPM), mbĂ«shtetur financiarisht nga Bashkimi Evropian.

The post 2024, viti rekord i zjarreve në dekadën e fundit appeared first on Faktoje.al.

↗

Vdekja e papritur e atletes 23-vjeçare nxit teoritë e pabaza anti-vaksinë

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Pretendimi: Atletja 23-vjeçare vdiq si pasojë e efekteve anësore të vaksinës anti-Covid

Verdikti: E paprovuar

———————————————————

Grupet anti-vaksinĂ« vazhdojnĂ« tĂ« shfrytĂ«zojnĂ« vdekjen e kujtdo pĂ«r tĂ« pretenduar se shkaku Ă«shtĂ« e ashtuquajtura ‘vraksina’ anti-Covid. Viktima mĂ« e fundit Ă«shtĂ« njĂ« atlete 23-vjeçare amerikane e quajtur Shelby Daniele.

Daniele u diplomua me një diplomë në bujqësi në 2023 dhe së fundmi përfundoi masterin me dallime në Universitetin Politeknik të Kalifornisë. Gjatë gjithë karrierës së saj atletike, Daniele vendosi rekorde, duke patur kohën më të shpejtë të vrapit në 200 metra me 24.69 sekonda.

Shelby Daniele humbi jetën si pasojë e një aneurizme në tru, sipas një postimi të Brian Brandenburg, babai i një nga shoqeve të saj të skuadrës.

Një aneurizëm i trurit shkaktohet nga nga fryrja e një ene gjaku në tru, e cila mund të jetë kërcënuese për jetën nëse këputet. Aneurizmat mund të ndodhin tek kushdo, por janë më të përhapura tek gratë dhe simptomat ndryshojnë në varësi të gjendjes së aneurizmës.

Nuk ka prova se Daniele vdiq si pasojë e efekteve anësore të vaksinës anti-Covid. 

NĂ« njĂ« studim tĂ« vitit 2022 qĂ« evidentoi tre raste tĂ« aneurizmit nĂ« tru pas vaksinimit me vaksina mRNA anti-Covid, personat ishin gra tĂ« moshĂ«s 44–75 vjeç, tĂ« cilat kishin pĂ«suar aneurizĂ«m 0-3 ditĂ« pasi kishin marrĂ« dozĂ«n e parĂ« tĂ« vaksinĂ«s mRNA. 

Daniele ishte shumë më e re, dhe nuk është konfirmar nëse kishte marrë vaksinën, kur dhe sa doza.

The post Vdekja e papritur e atletes 23-vjeçare nxit teoritë e pabaza anti-vaksinë appeared first on Faktoje.al.

↗

I rremĂ« lajmi pĂ«r arrestimin e shqiptarit me “flokĂ« tĂ« rilindur”

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Pretendimi: Një person u arrestua në aeroportin e Parisit sepse nuk i ngjante fotos në pasaportë pasi kishte përdorur një produkt për rritjen e flokëve.

Verdikti: E pavërtetë, Skemë mashtrimi

————————————————————

Artikulli nĂ« njĂ« faqe, qĂ« Ă«shtĂ« dizenjuar pĂ«r t’u dukur si njĂ« media e mirĂ«filltĂ« tregon njĂ« histori tĂ« çuditshme dhe qesharake sipas sĂ« cilĂ«s, njĂ« burrĂ« i quajtur Arben Berisha, Ă«shtĂ« arrestuar nĂ« aeroportin Charles de Gaulle sepse kontrolli i aeroporit nuk besonte se ai ishte personi nĂ« foton e pasaportĂ«s sĂ« tij.

Kjo ngatĂ«rresĂ«, sipas artikullit, u shkaktua nga efektiviteti i tepĂ«rt i “mjetit tĂ« tij tĂ« ri kundĂ«r tullacisĂ«,” njĂ« shampo tĂ« cilĂ«n mund ta blejĂ« dhe vetĂ« lexuesi pĂ«r vetĂ«m 9700 lekĂ«, ose 3900 lekĂ« me ulje.

Praktikisht, i gjithĂ« artikulli, faqja, dhe historia gazmore janĂ« stisur pĂ«r tĂ« shitur pikĂ«risht kĂ«tĂ« produkt, i cili premton se mund tĂ« zĂ«vendĂ«sojĂ« transplantin e flokĂ«ve nĂ«se pĂ«rdoret. ÇuditĂ«risht, faqja nuk liston pĂ«rbĂ«rĂ«sit e shampos, por thekson vetĂ«m se ato janĂ« natyralĂ«. 

Me anĂ« tĂ« motorit tĂ« kĂ«rkimit Google Lens, Faktoje gjeti se burri nĂ« foto, i quajtur “Arben Berisha” nga artikulli, Ă«hstĂ« nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« njĂ« iluzionist maltez i quajtur Brian Role.

Ironikisht, fotot e përdorura në artikull janë marrë nga një video që tregon rezultatin e operacionit të mbjelljes së flokëve që Role ka bërë në 2014. Kujtojmë që transplanti i flokëve është pikërisht ajo çka shampo që artikulli po shet pretendon të zëvendësojë.

NdĂ«rkohĂ«, njĂ« tjetĂ«r person, tĂ« cilĂ«n artikulli e prezanton si “Mathis LefĂšvre, Agjent i shĂ«rbimit kufitar nĂ« Aeroportin NdĂ«rkombĂ«tar Charles de Gaulle nĂ« FrancĂ«â€ rezulton tĂ« jetĂ« njĂ« Ćœeljko Hvalec nga policia e qytetit slloven Novo Mesto. Foto e tij Ă«shtĂ« marrĂ« nga njĂ« artikull i janarit 2024 nĂ« gjuhĂ«n sllovene.

Artikulli prezanton foto të tjera që pretendon se tregojnë shqiptarë para dhe pas trajtimit me shampon që po shet. Edhe këto foto janë marrë nga faqe të klinikave të transplantimit të flokëve dhe tregojnë persona para dhe pas operacioneve të transplantit.

The post I rremĂ« lajmi pĂ«r arrestimin e shqiptarit me “flokĂ« tĂ« rilindur” appeared first on Faktoje.al.

↗

Debati rreth gjuhës shqipe dhe rreziku i tensioneve etnike në Maqedoninë e Veriut

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Heqja e gjuhĂ«s shqipe nga tabelat e sinjalistikĂ«s rrugore, rindezi debatet nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut. PĂ«rplasje mes partive shqiptare nĂ« opozitĂ« dhe atyre nĂ« koalicionin qeverisĂ«s. Incidenti koincidon me shqyrtimin nĂ« GjykatĂ«n Kushtetuese, nĂ« fillim tĂ« tetorit  tĂ« shfuqizimit tĂ« tre neneve tĂ« gjuhĂ«s shqipe nga “Ligji pĂ«r zbatimin e gjuhĂ«ve”. Rreziku i rizgjimit tĂ« tensioneve etnike.

Nga Ben Andoni

Pak ditĂ« mĂ« parĂ«, pothuajse nĂ« mesin e muajit shtator, udhĂ«tarĂ«t e parĂ«, qĂ« do tĂ« pĂ«rshkonin udhĂ«n pĂ«r nĂ« KosovĂ« nga Bllaca e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut u gjendĂ«n tĂ« shokuar kur panĂ« se ishte hequr tabela e sinjalistikĂ«s rrugore, shkruar edhe me gjuhĂ«n shqipe. MbrĂ«mjen e sĂ« premtes tĂ« 13 Shtatorit tabela e shkruar “MirĂ« se vini nĂ« RepublikĂ«n e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut” rezultonte tashmĂ« nĂ« vetĂ«m tre gjuhĂ«: nĂ« maqedonisht, anglisht dhe frĂ«ngjisht.

Reagimi ishte i ashpĂ«r nga shqiptarĂ«t, kryesisht nga BDI, e cila nuk i kurseu sulmet ndaj kundĂ«rshtarĂ«ve tĂ« tyre tĂ« VLEN-it duke i cilĂ«suar si tĂ« paaftĂ« dhe shĂ«rbĂ«torĂ« tĂ« VMRO-sĂ«, qĂ« po shkatĂ«rrojnĂ« hapur arritjet kombĂ«tare. “Aleanca pĂ«r ShqiptarĂ«t” e Ziadin SelĂ«s ishte po nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n valĂ«. NĂ« fakt, reagimi i VLEN-it ishte i menjĂ«hershĂ«m dhe ata kĂ«rkuan hetime. Dhe, vĂ«rtetĂ«, fill nĂ« fundjavĂ« tabela ishte larguar dhe ishte rikthyer tabela e vjetĂ«r, ku figuronte edhe gjuha shqipe.

Edhe kryeministri i MaqedonisĂ« sĂ« Veriut, Hristijan Mickoski nuk i ka bishtnuar situatĂ«s por kuptohet se fajin e projektoi drejt opozitĂ«s. “Cili institucion Ă«shtĂ« nuk e di, mendoj se nuk Ă«shtĂ« institucion, por se Ă«shtĂ« pjesĂ« e atij planit pĂ«r destabilizim tĂ« atyre strukturave kriminale qĂ« nĂ« vitet e kaluara u pasuruan nĂ« kurriz tĂ« qytetarĂ«ve”. Ai foli pĂ«r kriminelĂ« politikĂ« “tĂ« frikĂ«suar nga hetimet qĂ« po afrojnĂ«â€ e qĂ« pĂ«r pasojĂ«â€reagojnĂ« nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, tentojnĂ« ta destabilizojnĂ« shtetin por, nuk kanĂ« sukses“, tha me njĂ« ton cinik kryeministri Mickoski.

Notat zbutëse erdhën fillimisht nga shqiptarët në pushtet. Arben Taravari, si një nga përfaqësuesit më të lartë nga VLEN-i, paskësaj pohoi se: rasti ishte dramatizuar pa nevojë, ndërsa kishte për qëllim vetëm heqjen e vëmendjes nga vendimi i Gjykatës së Apelit që i riktheu vulat e partisë, ashtu si konferenca e atyre ditëve, ku u shpalosën, sipas tij, parregullsitë e opozitës shqiptare, ish-funksionarëve të BDI-së. Madje, shkoi edhe më tej: Ajo tabelë është vendosur nga funksionarë të BDI-së me urdhrin direkt të ish-drejtorit të ndërmarrjes publike për rrugë shtetërore, sipas tij.

Paradoksalisht, tabela tĂ« tilla ka me qindra nĂ« Maqedoni. KĂ«shtu, media, menjĂ«herĂ« ka dhĂ«nĂ« referime tĂ« tjera, si pĂ«r shembull njĂ« tabelĂ« nĂ« kufirin mes ShqipĂ«risĂ« dhe MaqedonisĂ«, e cila ishte po ashtu vetĂ«m maqedonisht, por asnjĂ«herĂ« deri mĂ« atĂ«herĂ« s’ishte dramatizuar. “Thjesht ishte defokusim, por kaloi edhe kjo tabela u ndryshua dhe u vendos tjetĂ«r, e cila pĂ«rsĂ«ri do tĂ« jetĂ« edhe nĂ« gjuhĂ«n shqipe”, tha mes tjerash Taravari.

Pyetja e thjeshtĂ«, qĂ« kureshton tashmĂ« mbi publikun, Ă«shtĂ« nĂ«se kjo ishte paraparĂ« nĂ« bisedimet pĂ«r formimin e qeverisĂ«, kur VLEN-i negocioi strukturĂ«n e qeverisĂ« me z. Mickoski?! “Sipas informacioneve tĂ« mia, kjo çështje nuk Ă«shtĂ« diskutuar nĂ« negociatat pĂ«r formimin e qeverisĂ«â€, shprehet Despina Kovaçevska, studiuese nĂ« fondacionin “Metamorfoza” nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut pĂ«r faktoje.al.

Zyrtarisht, pĂ«rgjegjĂ«sia pĂ«r tabelat ku shkruhet â€œĐ Đ”ĐżŃƒĐ±Đ»ĐžĐșĐ° ĐĄĐ”ĐČĐ”Ń€ĐœĐ° МаĐșĐ”ĐŽĐŸĐœĐžŃ˜Đ°â€ dhe tjetra â€œĐ”ĐŸĐ±Ń€Đ”ĐŽĐŸŃ˜ĐŽĐŸĐČŃ‚Đ” ĐČĐŸ РДпублОĐșĐ° ĐĄĐ”ĐČĐ”Ń€ĐœĐ° МаĐșĐ”ĐŽĐŸĐœĐžŃ˜Đ°â€ tĂ« shoqĂ«ruara edhe nga shkrimi nĂ« anglisht dhe frĂ«ngjisht, ka rĂ«nĂ« mbi NdĂ«rmarrjen Publike “RrugĂ«t ShtetĂ«rore”, e cila ka tagrin t‘i vendosĂ«. PikĂ«risht, ishte kjo strukturĂ« qĂ« edhe nisi ta heqĂ« shqipen nga shenjat nĂ« rrugĂ«t me tĂ« cilĂ«t menaxhon kjo ndĂ«rmarrje. Tendenca pĂ«r tĂ« minimizuar apo edhe mĂ« keq, pĂ«r tĂ« hequr gjuhĂ«n shqipe nga pĂ«rdorimi, ka filluar qĂ« me ardhjen e QeverisĂ« sĂ« re tĂ« VMRO-VLEN-ZNAM, referuar opozitĂ«s sĂ« sotme shqiptare.

Ndoshta i gjithĂ« ky proces provokues do kalonte pa u bĂ«nĂ« re, nĂ«se nuk do pĂ«rshtatej me kohĂ«n kur Kryetari i GjykatĂ«s Kushtetuese, Darko Kostadinovski tĂ« caktonte, pĂ«r nĂ« fillim tĂ« muajit tetor, njĂ« mbledhje tĂ« institucionit mĂ« tĂ« lartĂ« autoritativ, ku do tĂ« shqyrtohet pĂ«r shfuqizimin e tre neneve tĂ« gjuhĂ«s shqipe nga “Ligji pĂ«r zbatimin e gjuhĂ«ve”. I pyetur nga MIA se a do tĂ« arrijĂ« Gjykata Kushtetuese tĂ« balancojĂ« me mençuri pa i prishur marrĂ«dhĂ«niet politiko-etnike nĂ« vend, sidomos pas informimit tĂ« kryeministrit pĂ«r sfida tĂ« mundshme tĂ« sigurisĂ« kĂ«tĂ« vjeshtĂ«, Kostadinovski pohoi se: “ËshtĂ« njĂ« temĂ« komplekse dhe e gjerĂ« qĂ« pĂ«rbĂ«het nga 13 nisma qytetare, parti politike, shoqata tĂ« ndryshme. Çështja Ă«shtĂ« trajtuar nga disa gjyqtarĂ« dhe unĂ« jam kryetari i katĂ«rt i GjykatĂ«s qĂ« do tĂ« kem mundĂ«si ta prezantoj rastin nĂ« seancĂ«. PĂ«r sa i pĂ«rket rezultatit, do tĂ« pĂ«rmbahem nga njĂ« opinion personal edhe pse kam njĂ« qĂ«ndrim pĂ«r kĂ«tĂ« çështje qĂ« kur na Ă«shtĂ« shpĂ«rndarĂ« raporti i parĂ«. Argumentet pĂ«r kĂ«tĂ« rast do tĂ« mund t’i dĂ«gjojĂ« edhe opinioni sepse nĂ« javĂ«n e parĂ« tĂ« tetorit do tĂ« jetĂ« nĂ« rendin e ditĂ«s sĂ« GjykatĂ«s”.

Në fakt ka një ndjesi se po hidhet baza për heqjen e gjuhës shqipe para vendimit të Gjykatës Kushtetuese për kushtetutshmërinë e Ligjit për Gjuhët dhe kjo përkon me masën e heqjes së tabelave! Historia e hartimit të ligjit ka kaluar shumë caqe dhe daton që nga viti 2019.

“Hapja e kĂ«saj teme nĂ« kĂ«tĂ« moment kur situata politike Ă«shtĂ« e tensionuar mes partive nĂ« pushtet dhe opozitĂ«s, pĂ«r mendimin tim Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« pĂ«r debat dhe pikĂ« politike. Kjo bĂ«het pĂ«r pika propagandistike dhe politike nĂ« njĂ« kohĂ« kur nĂ« vend paralajmĂ«rohen destabilizime tĂ« mundshme dhe ky mund tĂ« jetĂ« njĂ« nga treguesit nĂ« kĂ«tĂ« drejtim”, shprehet Despina Kovaçevska, studiuese pranĂ« fondacionit “Metamorfoza” nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut, pĂ«r faktoje.al.

Deklaratat e kreut tĂ« kushtetueses, sado tĂ« qeta, do t’i shqetĂ«sonin realisht partitĂ« shqiptare. Por VLEN pĂ«rballjen e ka me BDI, ndaj sipas tyre, nisma qĂ« vjen nga E Majta duhet tĂ« refuzohet. “Duke pasur parasysh faktin se iniciativa vjen nga njĂ« parti anti-NATO, qĂ« glorifikon regjimin komunist tĂ« Enver HoxhĂ«s, mĂ« e pakta qĂ« presim Ă«shtĂ« qĂ« kjo tĂ« refuzohet me konstatimin se Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r grusht shteti. Kjo veçanĂ«risht pĂ«r faktin se bĂ«het fjalĂ« pĂ«r kontestimin e procesit tĂ« hyrjes nĂ« fuqi tĂ« Ligjit pĂ«r pĂ«rdorimin e gjuhĂ«ve, pa u thelluar nĂ« pĂ«rmbajtjen e tij”, thonĂ« nga VLEN.

Nga ana tjetĂ«r, pĂ«r Frontin Evropian kundĂ«rshtaren e VLEN-it, shkelja e mekanizmave dhe tĂ« drejtave qĂ« dalin nga MarrĂ«veshja e Ohrit, nuk Ă«shtĂ« gjĂ« tjetĂ«r veçse kthim para kĂ«tij dokumenti. “Ne duam t’i kujtojmĂ« qeverisĂ« aktuale se nuk ka dyshime pĂ«r kĂ«to tema dhe janĂ« mbyllur me ndryshimet kushtetuese dhe ligjet e tjera qĂ« janĂ« nĂ« fuqi, tĂ« cilat janĂ« votuar me shumicĂ« tĂ« dyfishtĂ« dhe absolute, nga pĂ«rbĂ«rje tĂ« ndryshme parlamentare ku kanĂ« marrĂ« pjesĂ« tĂ« gjitha partitĂ«, numri mĂ« i madh, maqedonas”, citohen burime nga Fronti Evropian, tashmĂ« nĂ« opozitĂ«.

Kurse, kryetari i “AleancĂ«s pĂ«r ShqiptarĂ«t”, Zijadin Sela Ă«shtĂ« i mĂ« direkt nĂ« pĂ«rcaktimin e tij: “Nuk mundesh ti me KushtetutĂ«, dhe me ligj pĂ«r gjuhĂ«t tĂ« krijosh dy kategori qytetarĂ«sh. NjĂ« qytetar, ja po i lemĂ« shqiptarĂ«t, njĂ« maqedonas qĂ« ka njĂ« gjuhĂ« zyrtare nĂ« StrumicĂ« dhe njĂ« qytetar maqedonas qĂ« ka dy gjuhĂ« zyrtare nĂ« StrugĂ«â€, Ă«shtĂ« shprehur Zijadin Sela nĂ« ClickPlus.

Edhe pse pĂ«r politikanĂ«t opozitarĂ«, çështjen e gjuhĂ«s shqiper duket se po e fusin nĂ« njĂ« “Shtrat Prokrusti”, i pyetur rreth informacioneve pĂ«r destabilizim tĂ« mundshĂ«m pas paralajmĂ«rimeve nga Gjykata Kushtetuese se do ta shqyrtojĂ« Ligjin pĂ«r pĂ«rdorimin e gjuhĂ«ve, kryeministri Mickoski tha se nuk pret njĂ« gjĂ« tĂ« tillĂ«.

“Nuk besoj se do tĂ« ketĂ« mundĂ«si pĂ«r çfarĂ«do destabilizimi. Nuk pres qĂ« çdo kush qĂ« merr pagĂ« nĂ« kurriz tĂ« qytetarĂ«ve tĂ« mos respektojĂ« ligjet dhe KushtetutĂ«n e MaqedonisĂ«. Ndoshta edhe mua mĂ« paraqet problem diçka, Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« nĂ« tĂ« kaluarĂ«n nĂ« KushtetutĂ« dhe sa do qĂ« tĂ« jem kundĂ«r saj, siç Ă«shtĂ« pĂ«rdorimi i mbiemrit ‘e Veriut’, por  unĂ« derisa e mbaj kĂ«tĂ« funksion do tĂ« qĂ«ndroj pas ligjeve, pasi nuk dua tĂ« ofendoj qytetarĂ«t dhe KushtetutĂ«n e vendit”, tha Mickoski pĂ«r median vendase.

Para gjykatĂ«sve kushtetues tashmĂ« janĂ« nismat pĂ«r kushtetutshmĂ«rinĂ« e ligjit pĂ«r pĂ«rdorimin e gjuhĂ«ve dhe ajo pĂ«r balancuesit, pĂ«r tĂ« cilat kĂ«tij institucioni mbase do t’i duhet tĂ« debatojĂ« jo pak nĂ« ditĂ«t e para tĂ« tetorit. LĂ«nda e “Ligjit pĂ«r GjuhĂ«t” pĂ«rbĂ«het nga 13 nisma nga qytetarĂ«, parti politike, shoqata tĂ« ndryshme dhe Ă«shtĂ« themeluar qĂ« nga viti 2019. Nga Gjykata Kushtetuese e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut kanĂ« pĂ«rcaktuar edhe zyrtarisht se: kĂ«tĂ« muaj do tĂ« duhet tĂ« marrin vendim rreth iniciativĂ«s.

“Jemi tĂ« vetĂ«dijshĂ«m se Gjykata Kushtetuese mban barrĂ«n mĂ« tĂ« madhe pĂ«r tĂ« vendosur pĂ«r çdo çështje delikate, por pĂ«r kĂ«tĂ« ekziston Gjykata. Jo vetĂ«m Gjykata jonĂ«, tĂ« gjitha gjykatat kushtetuese herĂ« pas here pĂ«rballen me raste tĂ« ndjeshme shoqĂ«rore nĂ« tĂ« cilat vendimi mund tĂ« ketĂ« implikime socio-politike dhe pikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ« nĂ« drejtĂ«sinĂ« kushtetuese ekziston ai qĂ« quhet “vendimi i GjykatĂ«s Kushtetuese pĂ«r tĂ« mos vendosja Ă«shtĂ« njĂ« vendim”, Ă«shtĂ« shprehur pĂ«r publikun kryetari i GjykatĂ«s Kushtetuese, Darko Kostadinovski.

Veçse, sa mĂ« qetĂ« duken maqedonasit, aq mĂ« tĂ« stresuar shfaqen shqiptarĂ«t. Rreziku i tensioneve Ă«shtĂ« te pragu, duke pasur parasysh parashikimin se njĂ« vendim i GjykatĂ«s Kushtetuese mund tĂ« ndikojĂ« realisht nĂ« gjuhĂ«n shqipe. “NĂ«se Gjykata Kushtetuese merr njĂ« vendim qĂ« do tĂ« ndikojĂ« negativisht nĂ« gjuhĂ«n shqipe, atĂ«herĂ« mund tĂ« presim trazira, kryesisht tĂ« nxitura nga opozita shqiptare, sepse çështja e gjuhĂ«s Ă«shtĂ« njĂ« nga elementĂ«t mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r shqiptarĂ«t e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut. Mund tĂ« ketĂ« protesta apo tĂ« ngjashme. BDI-ja nga ana tjetĂ«r e gjen fajin tek VLEN-i sepse vazhdojnĂ« tĂ« shkatĂ«rrojnĂ« gjithçka qĂ« Ă«shtĂ« arritur pĂ«r shqiptarĂ«t. Ata e shohin kĂ«tĂ« si njĂ« hap drejt goditjes sĂ« radhĂ«s dhe mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ« pĂ«r marrĂ«veshjen e Ohrit, legjitimitetin etnik, barazinĂ« nĂ« shtet dhe marrĂ«dhĂ«niet ndĂ«retnike”, shprehet Despina Kovacevska, studiuese fondacion “Metamorfoza” nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut, pĂ«r Faktoje.al. NĂ« njĂ« deklaratĂ« ata e kanĂ« bĂ«rĂ« tĂ« qartĂ« kĂ«tĂ«

Tendenca pĂ«r tĂ« minimizuar apo edhe mĂ« keq, pĂ«r tĂ« hequr gjuhĂ«n shqipe nga pĂ«rdorimi, ka filluar qĂ« me ardhjen e QeverisĂ« sĂ« re tĂ« VMRO-VLEN-ZNAM. NĂ« fakt, dhe pĂ«rpara shikohen tendenca. KĂ«shtu, nĂ« njĂ« rast, hapja, me vendim tĂ« MinistrisĂ« sĂ« Arsimit, tĂ« paraleles sĂ« parĂ« me mĂ«sim nĂ« gjuhĂ«n shqipe nĂ« komunĂ«n e ÇashkĂ«s, e cila ndodhet rreth 40 kilometra nga Shkupi, u kundĂ«rshtua shumĂ« nga banorĂ«t maqedonas tĂ« kĂ«saj komune.

Ajo qĂ« shihet qartĂ« Ă«shtĂ« se kryeministri Mickoski po mundohet tĂ« tregojĂ« se nuk ka lidhje me incidentet ndĂ«rsa do respektojĂ« vendimin e Kushtetueses pĂ«r “Ligjin pĂ«r gjuhĂ«n”. Por, publiku po kupton se ai dhe VMRO DPME po pĂ«rfitojnĂ«, pasi kjo lloj tollovie Ă«shtĂ« tĂ«rheqĂ«se pĂ«r tĂ« larguar vĂ«mendjen nga çështje tĂ« ndryshme. NĂ« njĂ« farĂ« mĂ«nyre, Ligji do jetĂ« njĂ« si lloj rrufepritĂ«se pĂ«r kryeministrin Mickoski, lidhur me atĂ« qĂ« do i kĂ«rkohet mĂ« vonĂ« pĂ«r ndryshimet kushtetuese, ku insistohet shumĂ« pĂ«r ndryshime nga Bullgaria. Pasojat: ndĂ«rsa partitĂ« maqedonase mbesin me tĂ« njĂ«jtin qĂ«ndrim, partitĂ« shqiptare po i nxjerrin sytĂ« njĂ«ra-tjetrĂ«s.

NdĂ«rkohĂ« problemi duket mĂ« i thellĂ«. Shfuqizimi i ligjit ka tĂ« bĂ«jĂ« me tĂ« drejtĂ«n e pĂ«rdorimit tĂ« gjuhĂ«ve nĂ« hapĂ«sirĂ«n publike, njĂ« e drejtĂ« e madhe kushtetuese, qĂ« shqiptarĂ«t e arritĂ«n me shumĂ« pĂ«rpjekje. Ajo u sanksionua nĂ« MarrĂ«veshjen e Ohrit me ligj tĂ« veçantĂ«. Anipse paçka qĂ«ndrimit tĂ« Darko Kostadinovskit, gjyqtarit tĂ« Kushtetueses, ai personalisht duket se i referohet njĂ« mendimi tĂ« Komisionit tĂ« Venecias. Sipas Venecias, ky ligj pĂ«rballet me shumĂ« problematika dhe Ă«shtĂ« konsideruar sikur tejkalon standarte “nĂ« fusha tĂ« caktuara, ligji shkon shumĂ« larg duke i imponuar institucioneve publike detyrime joreale, nĂ« veçanti nĂ« procedurat gjyqĂ«sore. Obligimet janĂ« joreale dhe tĂ« shtrenjta pĂ«r t’u zbatuar”. VetĂ«m se falĂ« ligjit, nĂ« kohĂ«n kur shqiptarĂ«t kishin bajagi fuqi, pĂ«rdorimi i shqipes u ngrit nĂ« nivele tĂ« panjohura deri mĂ« atĂ«herĂ«. KĂ«tu qĂ«ndron edhe problemi kryesor me ndĂ«rkombĂ«tarĂ«t tashmĂ« pĂ«rballĂ« njĂ« realiteti tĂ« ri nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut, kur nuk mund tĂ« flasin as kundĂ«r kryetarit tĂ« GjykatĂ«s dhe as ndaj Komisionit tĂ« Venecias.

Me sa duket më e pranueshme dhe më e nevojshme është që të miratohet urgjentisht një ligj i ri i plotë, duke iu referuar ndonjë modeli vendesh, që ka strukturë shumë etnike, duke respektuar Komisionin e Venecias. Miratimi kësisoj është imponim i parimit të Badinterit: ligjet që prekin pakicën etnike, (term që kontestohet sepse shqiptarët nuk duan të konsiderohen pakicë), duhet të miratohen me shumicën e deputetëve të kësaj pakice, pavarësisht krahëve që i përkasin.

Ndërsa publikisht Shqipëria u duk se po rrinte në vëzhgim të situatës, pa u përfshirë në debat, Kryetarja e Kuvendit, Elisa Spiropali, në vizitën e parë zyrtare të këtij niveli në Maqedoninë e Veriut, në javën e tretë të shtatorit ( 23 Shtator), theu heshtjen, duke qenë e drejtpërdrejtë. Në konferencën për shtyp me kolegun e saj, Afrim Gashi, ajo është shprehur se: vendimi i Gjykatës Kushtetuese, të jetë në frymën e Marrëveshjes së Ohrit.

“NjĂ« lloj siç jemi tĂ« interesuar, presim me besim dhe shpresojmĂ« qĂ« tĂ« zbatohet plotĂ«sisht edhe Ligji pĂ«r gjuhĂ«t. Gjuha shqipe, sĂ« paku pĂ«r ne, Ă«shtĂ« e shenjtĂ« dhe ajo ka tĂ« bĂ«jĂ« me thelbin e identitetit tonĂ«. Cenimi i saj nĂ« çdo formĂ«, padyshim se dhĂ«mb shumĂ« dhe cenon kĂ«tĂ« identitet qĂ« ne ofrojmĂ« nĂ« kĂ«tĂ« botĂ« tĂ« madhe nĂ« rajon e mĂ« tej si vlerĂ«n tonĂ«â€. Pastaj ajo ka shtuar se: “Njohim dhe mirĂ«kuptojmĂ« shqetĂ«simet pĂ«r mundĂ«sinĂ« e ndryshimeve tĂ« mundshme varĂ«sisht vendimit tĂ« pritshĂ«m tĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese por presim qĂ« trazime tĂ« tilla tĂ« kenĂ« zgjidhje sipas frymĂ«s sĂ« MarrĂ«veshjes sĂ« Ohrit”, tha Elisa Spiropali.

ËshtĂ« ky realitet qĂ« bĂ«n koalicionin VLEN t’i bĂ«jĂ« thirrje GjykatĂ«s Kushtetuese tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut qĂ« tĂ« mos e hapĂ« “KutinĂ« e PandorĂ«s”. Dhe, çfarĂ« konsiderohet realisht “Kutia e PandorĂ«s” pĂ«r pjesĂ«n shqiptare tĂ« koalicionit? “Do tĂ« thotĂ« tĂ« mos “luajĂ« me zjarrin”, pra me temat etnike, sepse kĂ«to prodhojnĂ« konflikte ndĂ«retnike, tĂ« cilat vendi i ka parĂ« disa herĂ« dhe pasojat. NĂ« 7-8 vitet e fundit tensionet etnike mes maqedonasve dhe shqiptarĂ«ve janĂ« ulur, kjo iniciativĂ« dhe njĂ« vendim nĂ« dĂ«m tĂ« gjuhĂ«s shqipe mund tĂ« çojĂ« nĂ« “shpĂ«rthim bombĂ«â€ dhe nxitje tĂ« konflikteve ndĂ«retnike. Kjo nismĂ« pĂ«r koalicionin shqiptar Ă«shtĂ« njĂ« thikĂ« me dy presa, sepse nĂ«se njĂ« vendim merret nĂ« dĂ«m tĂ« gjuhĂ«s shqipe, koalicioni VLEN do tĂ« duket keq para votuesve tĂ« tij si i pafuqishĂ«m dhe do tĂ« vĂ«rtetojĂ« akuzat e shqiptarit. opozita kundĂ«r VLEN-it”, shprehet Despina Kovacevska, studiuese e fondacionit “Metamorfoza” nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut, pĂ«r Faktoje.al.

Fjala e Spiropalit e ka trandur MaqedoninĂ« e Veriut. Kryeministri Mickoski Ă«shtĂ« justifikuar, pas fjalĂ«t e kryetares sĂ« Kuvendit shqiptare duke thĂ«nĂ« se: Gjuha shqipe nuk Ă«shtĂ« e cenuar, pĂ«rkundrazi po avancohet, duke aluduar qartĂ« pĂ«r paralajmĂ«rimet pĂ«r rishqyrtimin e kushtetutshmĂ«risĂ« sĂ« Ligjit pĂ«r gjuhĂ«n shqipe. Po ashtu, Mickoski ka theksuar se: ai personalisht e respekton gjuhĂ«n shqipe dhe se vendi i tij s’ka çështje tĂ« hapura me ShqipĂ«rinĂ«. Madje, “
kryetari i Manastirit i cili Ă«shtĂ« nga radhĂ«t e VMRO-DPMNE-sĂ« i uroi mirĂ«seardhje nĂ« Manastir kryeparlamentares sĂ« ShqipĂ«risĂ« pikĂ«risht nĂ« njĂ« institucion tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r gjuhĂ«n shqipe kĂ«shtu qĂ« jo vetĂ«m qĂ« nuk Ă«shtĂ« e cenuar, por Ă«shtĂ« e avancuar”, tha Hristijan Mickoski.

NdĂ«rkohĂ« qĂ« partitĂ« shqiptare nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut e mbĂ«shtetĂ«n deklaratĂ«n e Spiropalit si tĂ« duhurĂ«n, Amar Mecinoviç pĂ«r “Levica” ka qenĂ« shumĂ« i ndezur: “ZyrtarĂ«t e huaj, nĂ« fakt, nuk duhet tĂ« kenĂ« kĂ«rkesĂ« pĂ«r politikĂ«n tonĂ« tĂ« brendshme, kĂ«shtu qĂ« sinqerisht nuk do tĂ« komentojmĂ« sepse Ă«shtĂ« jashtĂ« tĂ« gjitha praktikave diplomatike”.

KanĂ« mbetur dhe pak ditĂ« nga java e parĂ« e tetorit, kur do merret nĂ« shqyrtim “Ligji pĂ«r GjuhĂ«n”, por sfida duket e madhe pĂ«r tĂ« ardhmen e shqiptarĂ«ve dhe akoma mĂ« e madhe pĂ«r unitetin e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut, qĂ« tashmĂ« duket se gjendet mes dy parabolave tĂ« mĂ«dha tĂ« Antikitetit, mes “Shtratit tĂ« Prokrustit” dhe “KutisĂ« sĂ« PandorĂ«s”, kur flitet pĂ«r tĂ« ardhmen e shqiptarĂ«ve shtetformues dhe presioneve tĂ« bullgarĂ«ve pĂ«r ndryshimet kushtetuese.

The post Debati rreth gjuhës shqipe dhe rreziku i tensioneve etnike në Maqedoninë e Veriut appeared first on Faktoje.al.

↗

Ura e re në Kukës nuk kushtoi sa autostrada Prizren-Tetovë

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Pretendimi: Ura e re në Kukës ka të njëjtën vlerë me autostradën që do lidhë Prizrenin me Tetovën

Verdikti: Mungon konteksti

Postime tĂ« shpĂ«rndara nĂ« rrjetet sociale pretendojnĂ« se rruga e re Prizren-TetovĂ« do tĂ« kushtojĂ« 35 milionĂ« €, duke bĂ«rĂ« njĂ« barazim me vlerĂ«n e urĂ«s sĂ« re nĂ«  KukĂ«s.

“Ura e KukĂ«sit 330 metra e gjatĂ«, ka kushtuar 35 milion €. 35 milionĂ« € do tĂ« kushtojĂ« rruga Prizren-TetovĂ« 23 km e gjatĂ« e gjitha malore me njĂ« tunel 6,4 km”, shkruhet nĂ« tekstin qĂ« shoqĂ«ron foton e dy investimeve nĂ« trojet shqiptare.

Postimet e shpërndara në rrjetet sociale

Ne vendosëm të bëjmë një verifikim të këtyre pretendimeve, duke kërkuar fillmisht sa do të jetë kosto për ndërtimin e rrugës Prizren-Tetovë.

GjatĂ« kĂ«rkimit, gjetĂ«m njĂ« deklaratĂ« tĂ« kryeministrit tĂ« KosovĂ«s, Albin Kurti, i cili bĂ«nte tĂ« ditur se kosto e rrugĂ«s Prizren – TetovĂ« Ă«shtĂ« rreth 200 milionĂ« euro.

“Jemi dakorduar pĂ«r njĂ«rin nga gjashtĂ« opsionet e dala nga studimi i fizibilitetit me tunel 6.4 kilometra, pak mĂ« i gjatĂ« se ai nĂ« Kalimash, dhe nga 15 kilometra nĂ« tĂ« dy anĂ«t e hyrje daljeve tĂ« tunelit. Kostoja e parallogaritur e kĂ«tij aksi tĂ« rĂ«ndĂ«sisĂ« sĂ« madhe ndĂ«rshtetĂ«rore, kombĂ«tare, rajonale e evropiane Ă«shtĂ« rreth 200 milionĂ« euro, 3/4 pĂ«r tunelin e pjesa tjetĂ«r pĂ«r rrugĂ«t nĂ« tĂ« dy anĂ«t e tij qĂ« e lidhin Prizrenin me TetovĂ«n, qĂ« e lidhin TetovĂ«n me Prizrenin”, ka deklaruar Kurti nĂ« gusht tĂ« vitit 2023.

NdĂ«rkohĂ«, sipas verifikimeve tĂ« bĂ«ra nga kolegĂ«t e “Hibrid info”, kostoja prej 35 milionĂ« eurove pĂ«rfshin njĂ«rĂ«n rrugĂ« nĂ« dalje tĂ« autostradĂ«s “Ibrahim Rugova” dhe tjetrĂ«n nĂ« afĂ«rsi tĂ« Fshatit StruzhĂ«, prej 20.3 km. Pra, nĂ« kĂ«tĂ« shifĂ«r nuk Ă«shtĂ« pĂ«rfshirĂ« kostoja e ndĂ«rtimit tĂ« tunelit.

Me datĂ« 12 janar tĂ« kĂ«tij viti, Kosova dhe Maqedonia e Veriut kanĂ« nĂ«nshkruar marrĂ«veshjen pĂ«r bashkĂ«financimin e projektit pĂ«r ndĂ«rtimin e rrugĂ«s Prizren – TetovĂ«.

“Financimi i kĂ«tij projekti, pĂ«rfshirĂ« ndĂ«rtimin e tunelit nĂ« rrugĂ«n TetovĂ« – Prizren, do tĂ« ndahet proporcionalisht nĂ« pĂ«rputhje me gjatĂ«sinĂ« e tij nĂ« secilĂ«n anĂ«, ndĂ«rsa projektimi i secilĂ«s pjesĂ« para dhe pas tunelit do tĂ« jetĂ« i financuar nga palĂ«t pĂ«rkatĂ«se”, thuhet nĂ« njoftimin e MinistrisĂ« sĂ« Mjedisit, Planifikimit HapĂ«sinor dhe InfrastrukturĂ«s.

Pra, rruga Prizren-Tetovë do të kushtojë 200 milionë euro dhe jo 35 milionë euro, siç pretendohet online.

The post Ura e re në Kukës nuk kushtoi sa autostrada Prizren-Tetovë appeared first on Faktoje.al.

↗

‘ChatGPT e fakteve’

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Faktoje do të bashkëpunojë me organizata të tjera evropiane të kontrollit të fakteve për të zhvilluar një program kompjuterik shumëgjuhësh që simulon bashkëbisedim me përdoruesit në internet. Chatbot, asistenti virtual shumëgjuhësh në luftën kundër dezinformimit.

Faktoje po merr pjesĂ« nĂ« zhvillimin e Chatbot-it shumĂ«gjuhĂ«sh duke pĂ«rdorur inteligjencĂ«n artificiale pĂ«r t’u ofruar pĂ«rdoruesve informacione tĂ« kontrolluara nga faktet. Fondi Evropian i Informacionit dhe Medias (EMIF) zgjodhi projektin sĂ« bashku me shtatĂ« projekte tĂ« tjera nĂ« raundin e gjashtĂ« tĂ« financimit me fokus verifikimin.

Faktoje do të punojë me organizata të tjera të kontrollit të fakteve të udhëhequra nga Newtral, për të krijuar një Chatbot shumëgjuhësh të gjeneruar me inteligjencë artificiale për të ofruar informacion të verifikuar për përdoruesit në mbarë botën.

I konceptuar si njĂ« “ChatGPT e fakteve”, ky asistent virtual Ă«shtĂ« i krijuar pĂ«r tĂ« luftuar dezinformimin duke siguruar saktĂ«sinĂ« e informacionit tĂ« aksesueshĂ«m pĂ«r çdo pĂ«rdorues.

Ndryshe nga Chatbot-et konvencionale qĂ« zakonisht ofrojnĂ« pĂ«rgjigje tĂ« drejtuara dhe opsione tĂ« paracaktuara, projekti i Newtral synon t’u ofrojĂ« pĂ«rdoruesve njĂ« pĂ«rvojĂ« bisede tĂ« ngjashme me tĂ« paturit tĂ« njĂ« asistenti personal pĂ«r kontrollin e fakteve.

Faktoje do të marrë pjesë në zhvillimin e të dhënave të projektit së bashku me organizatat evropiane të kontrollit të fakteve si Newtral në Spanjë, Delfi në Lituani, Lakmusz në Hungari dhe Oƥtro në Slloveni.

Efektiviteti i Chatbot-it qĂ«ndron nĂ« bazĂ«n e tĂ« dhĂ«nave tĂ« tij, e cila pĂ«rmban informacione tĂ« verifikuara dhe tĂ« kryqĂ«zuara nĂ« gjuhĂ« tĂ« shumta. Kjo depo informacioni Ă«shtĂ« krijuar pĂ«r t’i pajisur pĂ«rdoruesit me pĂ«rgjigje tĂ« sakta dhe tĂ« besueshme pĂ«r pyetjet e tyre, pavarĂ«sisht diversitetit gjuhĂ«sor.

Financimi i dhënë për këtë projekt shënon një hap të rëndësishëm në luftën kundër dezinformimit, duke forcuar përpjekjet e komunitetit të verifikimit të fakteve për të siguruar që e vërteta të mbizotërojë në peizazhin global mediatik.

Ky projekt u financua nga Fondi Evropian i Informacionit dhe Medias.

The post ‘ChatGPT e fakteve’ appeared first on Faktoje.al.

↗

Bashkimi Evropian nuk po rikthen vizat për shqiptarët

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Barbara Halla

Duke filluar nga viti 2025, personat qĂ« udhĂ«tojnĂ« drejt zonĂ«s Shengen (si dhe BulgarisĂ«, RumanisĂ« dhe Qipros), duhet tĂ« aplikojnĂ« pĂ«rmes internetit pĂ«r njĂ« autorizim tĂ« lĂ«shuar nga Bashkimi Evropian nĂ«n emrin ETIAS, akronimi pĂ«r European Travel Information and Authorization System (Sistemi Evropian pĂ«r Informacionin dhe Autorizimet e UdhĂ«timeve). BĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« faqe interneti ku personat qĂ« duan tĂ« udhĂ«tojnĂ« pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« shkurtĂ«r kohore (deri nĂ« tre muaj), duhet tĂ« fusin disa nga tĂ« dhĂ«nat e tyre, dhe mĂ« pas do tĂ« marrin njĂ« autorizim pĂ«r t’u futur nĂ« vendin e dĂ«shiruar.

Në mediat shqiptare ka pasur shumë spekulime, keqkuptime, dhe teori të ndryshme mbi natyrën e këtij autorizimi. Disa nga këto kanë të bëjmë me detaje si datat, ku faqe të ndryshme thonë se autorizimi do të përdoret prej datës 10 nëntor 2024, kur në faqet zyrtare të BE-së nuk është dhënë një datë e saktë, dhe për më tepër thuhet se ETIAS do të vihet në punë vetëm në 2025-ën.

Disa media vendase e kanë quajtur sistemin ETIAS një vizë apo leje qëndrimi të re, dhe e kanë përshkruar këtë sistem si një vendim të Bashkimit Evropian për të mbyllur kufijtë e saj për shqiptarët. Kjo ka përhapur frikën e periudhës para liberalizimit të vizave, si dhe makthin e kufijve dhe rradhave të gjata në ambasada.

Vetë Bashkimi Evropian, në faqen zyrtare, hedh poshtë përshkrimin e ETIAS si një viza e re që po u imponohet vendeve ku tashmë ato ishin liberalizuar. Sipas tyre, ETIAS ndryshon nga një vizë për dy arsye. Së pari, bëhet fjalë për një autorizim automatik i cili bëhet i gjithi përmes internetit. Ndërkohë që një vizë kërkon më shumë dokumenta, vizitë në konsullatën ose ambasadën e vendit përkatës, si dhe mbledhjen e të dhënave biometrike.

Ky autorizim paraprak është vetëm për qytetarët nga vendet që nuk kanë nevojë për vizë.  Ai nuk ndryshon rregullat aktuale. Ashtu si deri më tani, çdokush mund të vizitojë një nga shtetet e zonës Shengen,vetëm për një periudhë 90 ditore çdo 180 ditë, e po ashtu nuk i autorizon vizitorët të punojnë apo studiojnë në BE apo zonën Shengen. Për më tepër, krahasuar me vizat e mëparshme, zakonisht ato kishin një afat nga disa ditë deri në 3 muaj. Ndërkohë ky autorizim do të jetë i vlefshëm për tre vjet. Pra, pasi të keni marrë autorizimin herën e pare, nuk do të keni nevojë të riaplikoni për tre vjet.

Aplikimi për ETIAS do të kushtojë 7 euro. Bëjnë përjashtim personat nën 18 vjeç dhe mbi 70 vjeç, si dhe familjarët e atyre personave që kanë nënshtetësinë evropiane. 

ETIAS nuk do të thotë që Evropa po mbyll kufijtë, sidomos jo ato të brendshmit. Personat që kanë marrë autorizimin do të mund të vazhdojnë të udhëtojnë brenda BE-së pa patur nevojë për kontrolle apo dokumenta të tjera.

Në mediat shqiptare flitet për ETIAS si një proces edhe më i vështirë se marrja e vizës.

ËshtĂ« e kundĂ«rta: zakonisht njĂ« vizĂ« Shengen kĂ«rkon tĂ« dhĂ«na tĂ« shumta, si prova pĂ«r arsyen e vizitĂ«s, prova mbi tĂ« ardhurat, dhe dokumenta qĂ« tĂ« sigurojnĂ« se do tĂ« kthehesh nĂ« vendin e banimit pas udhĂ«timit. Vizat duan nga disa ditĂ« nĂ« disa javĂ« tĂ« procesohen. Por ETIAS mund tĂ« mbushet online dhe do tĂ« kĂ«rkojĂ« vetĂ«m informacione personale, si dhe detaje mbi udhĂ«timin (datat, vendin e qĂ«ndrimit), si dhe tĂ« dhĂ«na mbi statusin juridik tĂ« personit (nĂ«se keni pasur probleme me drejtĂ«sinĂ«).  NĂ« shumicĂ«n e rasteve, pritet qĂ« vendimi tĂ« jepet automatikisht brenda disa minutave. NĂ« raste shumĂ« tĂ« rralla mund tĂ« dojĂ« deri nĂ« 30 ditĂ«.

Situata me ETIAS duket të jetë pjesë e narrativave kundër Bashkimit Evropian, që përpiqen ta përshkruajnë këtë të fundit si kundra vendeve të Ballkanit Perëndimor, duke përfshirë Shqipërinë. Por, ETIAS shkon shumë më larg sesa Ballkani dhe Shqipëria. Ajo është një procedurë e ngjashme me atë të vendeve si SHBA-ja dhe Australia, dhe do të jetë e detyrueshme dhe për qytetarët amerikanë dhe anglezë, për shembull.

Siç e përshkruan Vox, ETIAS do të jetë një databazë ku Bashkimi Evropian mund të monitorojë personat që janë të autorizuar të hynë në BE. BE-ja ka dashur prej kohësh të ketë një sistem të tillë monitorimi dhe autorizimi. Ideja është prezantuar para Komisionit në 2016-tën për udhëtarët nga vendet pa viza. Sipas FRONTEXT, forca evropiane e sigurisë kufitare, ETIAS do të parandalojë si krimin dhe migrimin e paligjshëm. Për më tepër, pritet që sistemi ETIAS të ulë dhe rradhët në aeroporte, duke automatizuar dhe kontrollin e pashaportave.

The post Bashkimi Evropian nuk po rikthen vizat për shqiptarët appeared first on Faktoje.al.

↗

Portalet mbajnĂ« nĂ« “gjendje kritike pĂ«r jetĂ«n” Meritonin e Big Brother

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Pretendimi: Meriton Mjekiqi pësoi aksident dhe ndodhet në gjëndje kritike për jetën

Verdikti: Mungon konteksti

———————

Lajmi mbi aksidentin me makinë të Meriton Mjekiqit u bë viral në mediat online në vendin tonë më 14 shtator. Ngjarja tërhoqi vëmendjen pasi njoftimet e para pretendonin se ish-banori i Big Brother VIP Albania ndodhej në gjendje të rëndë në spital.

“Aksidentohet Meriton Mjekiqi, nĂ« gjendje kritike pĂ«r jetĂ«n”, ishte titulli kryesor qĂ« u nda nga njĂ« pjesĂ« e madhe e portaleve informative (link, link, link).

Postimet e shpërndara në rrjetet sociale

I pari që reagoi publikisht ishte gazetari Milaim Zeka, i cili sqaroi se bëhej fjalë për një shpërthim të gomës së makinës. Ai saktësoi se Meritoni nuk kishte pësuar ndonjë dëmtim fizik dhe jo më të ndodhej në rrezik për jetën. Më pas, edhe ai do të pranonte se kishte gënjyer për të mposhtur një gënjeshtër në portale, duke thënë se ishte pasagjer në makinën e aksidentit.

Pas reagimit të gazetarit, ka qenë partnerja e Meritonit, Ilnisa Agolli, e cila ka hedhur poshtë lajmet që qarkullonin në media, duke konfirmuar se ish-banori i BBVA është në gjendje të mirë shëndetësore.

Vetë Meritoni bëri të nesërmen një postim në Instagram, ku tregoi se është mirë me shëndet dhe nuk ka asnjë problem.

Ndërkohë, ai ka publikuar foto në rrjetet sociale, ku shfaqet në krah të partneres së tij, Ilnisa Agollit. Meritoni gëzon shëndet të plotë, por portalet vazhdojnë të mbajnë lajmin e rreme në faqet e tyre online.

The post Portalet mbajnĂ« nĂ« “gjendje kritike pĂ«r jetĂ«n” Meritonin e Big Brother appeared first on Faktoje.al.

↗

Përhapja e lajmeve të paverifikuara apo të pabazuara është po aq e dëmshme sa krijimi apo shkrimi i tyre. 

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Klodiana Kapo

Faktoje.al prej disa javĂ«sh ka publikuar “Manualin KundĂ«r Disinformimit Rus nĂ« ShqipĂ«ri”, qĂ« synon tĂ« shpjegojĂ« teknikat e verifikimit por edhe kontekstin e luftĂ«s. NjĂ« manual qĂ« sjell problematikĂ«n konkrete tĂ« mediave nĂ« ShqipĂ«ri nĂ« lidhje me dezinformimin rus por dhe formave sesi mund tĂ« shmangen. NĂ« themel tĂ« manualin janĂ« sjellĂ« shembuj konkret nga media shqiptare dhe sesi njĂ« student apo gazetar mund tĂ« verifikoj, video, foto, tituj,etj.

Në manual është marrë si shembull edhe një shkrim i gazetës Tema që si burim parësor ka Euronews. Në shkrim fotoja e përdorur nuk ka asnjë lidhje më lajmin dhe mban datën e vitit 2017. Ndaj në Manual sillet si shembull konkret sesi mund të keqinformohet apo dezinformohet edhe përmes imazheve, dhe më e rëndësishmja sesi mund të verifikohen fotot, që janë element kyç të evidencave dhe fakteve në gazetari.

Për të evituar keqkuptimet por edhe paqartësitë, Faktoje sqaron botuesin Mero Baze si më poshtë.

NĂ« shkrimin e publikuar mĂ« datĂ«n 9 shtator tĂ« vitit 2024, zoti Baze shprehet se “manuali nĂ« fjalë nĂ« njĂ« rast pĂ«rmendte gazetĂ«n Tema pĂ«r titull tĂ« ekzagjeruar pasi kishte botuar njĂ« lajm me titull “Serbia po trajnon fĂ«mijĂ« pĂ«r luftĂ«â€. Nga “verifikimi” qĂ« kishte bĂ«rĂ« OJQ duke ju referuar njĂ« studimi tĂ« inteligjencĂ«s amerikane i rezultonte qĂ« nuk ka rrezik pĂ«r luftĂ« nĂ« rajon, kĂ«shtu qĂ« ky lajmi Ă«shtĂ« i ekzagjeruar dhe kish pĂ«rdorur logon e gazetĂ«s Tema si burim lajmi. MĂ« poshtĂ« Ă«shtĂ« linku i kĂ«tij lajmi dhe dezinformimi i Faktoje.al, qĂ« ja atribuon gazetĂ«s Tema si lajm.

https://www.gazetatema.net/rajoni/serbia-trajnon-femijet-per-lufte-i389507

Në manualin e Faktoje ku përfshihet ky publikim si një rast kur lajmi është i pabazuar në fakte dhe fotografia daton 5 vjet më pare, shkruhet si më poshtë: 

“NjĂ« fotografi e ngjashme e tillĂ« u publikua mĂ« 13 maj 2023 nga gazeta shqiptare Tema me titullin: “Serbia po trajnon ushtarĂ« fĂ«mijĂ«â€. Postimi origjinal i referohet njĂ« videoje tĂ« njĂ« eksperti sigurie nĂ« TĂ«itter (tani platforma X) pasi njĂ« fĂ«mijĂ« 13-vjeçar vrau 8 fĂ«mijĂ« nĂ« njĂ« shkollĂ« nĂ« Beograd. Eksperti theksoi se kjo situatĂ« Ă«shtĂ« ndikuar nga stĂ«rvitjet e fĂ«mijĂ«ve pĂ«r pĂ«rdorimin e armĂ«ve. Faktoje verifikoi postimin pĂ«r tĂ« kuptuar nĂ«se Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ« qĂ« fĂ«mijĂ«t nĂ« Serbi trajnohen nga forcat ruse. Verifikimi pĂ«rmes kĂ«rkimit tĂ« kundĂ«rt tĂ« imazhit nĂ« Google tregoi se fotoja daton 5 vjet mĂ« parĂ«â€.

Në asnje rast nuk përmendet në manual se në lidhje me këtë artikull verifikimi është bërë referuar studimit të inteligjencës amerikane apo titulli është i ekzagjeruar. 

Manuali merr si shembull kĂ«tĂ« rast kur disa portale – njĂ« prej tĂ« cilĂ«ve edhe Tema (shih shkrimin e Faktoje kĂ«tu: https://faktoje.al/31949-2/)  – kanĂ« publikuar lajmin me njĂ« foto ilustruese pĂ«r titullin “Serbia po trajnon femije ushtare”.

ÇfarĂ« vĂ« nĂ« dukje manuali Ă«shtĂ« verifikimi me ‘Google Reverse Image’ tregoi se fotoja daton 5 vjet mĂ« parĂ«. Gjithashtu, informacioni Ă«shtĂ« verifikuar duke intervistuar njĂ« prej burimeve tĂ« lajmit – ekspertin e sigurisĂ« siç citohet nĂ« shkrimin e Faktoje. 

Përhapja e lajmeve të paverifikuara apo të pabazuara është po aq e dëmshme sa krijimi/shkrimi i tyre. 

“Akoma mĂ« qesharak Ă«shtĂ« fakti qĂ« lajmi Ă«shtĂ« lajm i njĂ«anshĂ«m pro UkrainĂ«s dhe jo pro RusisĂ«. Pra mund tĂ« kishte akuzuar prodhuesin e lajmit si lajm shumĂ« optimist pro UkrainĂ«s, si lajm i pabalancuar, ose shumĂ« partizan, por jo si depĂ«rtim rus nĂ« lajme. Se lajmi Ă«shtĂ« tĂ«rĂ«sisht kundĂ«r RusisĂ«, madje qartazi i njĂ«anshĂ«m pro UkrainĂ«s. Kjo tregon qĂ« as kuptojnĂ« çfarĂ« lexojnĂ«, por shkruajnĂ« çfarĂ« u diktojnĂ« pĂ«r arsye personale apo politike”. “Tema”

NĂ« lidhje me deklaratĂ«n mĂ« sipĂ«r – aludimet nuk qĂ«ndrojnĂ« pasi nĂ« manual nuk ka deklaratĂ« tĂ« tillĂ«. PĂ«r sqarim kĂ«to kanĂ« lidhje me njĂ« tjetĂ«r lajm qĂ« citohet nga Faktoje dhe nĂ« manualin kundĂ«r dezinformimit lidhur me raportin e ODNI, ku gjithashtu informacioni Ă«shtĂ« nxjerrĂ« nga konteksti. 

https://faktoje.al/raporti-i-inteligjences-amerikane-nuk- parashikoi-lufte-ne-ballkan/

Faktoje është një organizatë e pavarur mediatike që ka në themel verifikimin e fakteve sipas një metodologjie ndërkombëtare, dhe që i krijon mundësinë çdo kujt që përmes leximit të artikullit të verifikojë apo të njihet me evidencat zyrtare.  Faktoje mbështetet nga donatorë ndërkombëtarë dhe i qëndron standardeve ndërkombëtare por edhe parimeve etike që një media lypset të ketë. Një media e re me gazetarë profesionistë, lajmet e të cilëve janë ripublikuar dhjetra herë edhe nga gazeta Tema.

The post Përhapja e lajmeve të paverifikuara apo të pabazuara është po aq e dëmshme sa krijimi apo shkrimi i tyre.  appeared first on Faktoje.al.

↗

Konferenca rajonale e Lobit të Grave të Evropës Juglindore

✇Faktoje
By: FAKTOJE

PĂ«rpjekjet pĂ«r ndĂ«rtimin e paqes tĂ« grave pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« pĂ«rparim nĂ« marrĂ«dhĂ«niet e tensionuara ndĂ«retnike dhe pajtimin nĂ« KosovĂ« dhe mĂ« gjerĂ«, ishin nĂ« fokus tĂ« KonferencĂ«s rajonale tĂ« Lobit Rajonal tĂ« Grave tĂ« EvropĂ«s Juglindore – udhĂ«hequr nga Edita Tahiri.

Ky dialog mes grave te shumicĂ«s shqiptare dhe pakicĂ«s serbe nĂ« KosovĂ« me ndĂ«rmjetĂ«simit e grave tĂ« Lobit Rajonal (RWLSEE) u zhvillua nĂ« KonferencĂ«n Rajonale “GratĂ« qĂ« formĂ«sojnĂ« tĂ« ardhmen paqĂ«sore dhe evropiane pĂ«rmes promovimit tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve ndĂ«retnike dhe pajtimit nĂ« KosovĂ« dhe nĂ« tĂ« gjithĂ« rajonin pas konfliktit tĂ« Ballkanit PerĂ«ndimor”, qĂ« u mbajt mĂ« 5 shtator 2024 PrishtinĂ« KosovĂ«, i organizuar nga Lobi Rajonal i Grave nĂ« EvropĂ«n Juglindore/RWLSEE dhe Cordaid me mbĂ«shtetjen e Fondit pĂ«r Paqe dhe Humanitare tĂ« Grave (WPHF).

“GratĂ« pĂ«rmes bashkĂ«punimit rajonal promovuan rĂ«ndĂ«sinĂ« e marrĂ«dhĂ«nieve ndĂ«retnike dhe pajtimin etnik nĂ« Ballkanin PerĂ«ndimor tĂ« sĂ« kaluarĂ«s tragjike”, nĂ« praninĂ« se zĂ«vendĂ«s Ambasadores Amerikane nĂ« KosovĂ« Anu Prattipati dhe Ekspertes pĂ«r barazi gjinore Anne Kwakkenbos si dhe tĂ« shefit tĂ« OSBE, Michael Davenport si dhe shumĂ« eksperĂ«ve ndĂ«rkombĂ«tar dhe grave nga katĂ«r komunat veriore dhe gjithĂ« komunat tjera anĂ« e mbanĂ« KosovĂ«es.

Konferenca u hap me fjalët përshëndetëse nga Edita Tahiri, kryetare e RWLSEE, Anne Kwakkenbos, eksperte për çështjet gjinore Cordaid dhe Anu Prattipatu, e ngarkuar me punë e Ambasadës së Shteteve të Bashkuara në Kosovë.

Edita Tahiri në fjalën e saj tha se është kënaqësi të hapim Konferencën Rajonale të Grave Lokale për Ndërtimin e Paqes dhe Pajtimin Etnik që së bashku të ndërtojmë paqen, barazinë gjinore dhe pajtimin etnik për një të ardhme më të mirë dhe euroatlantike për të gjithë në Kosovë dhe në gjithë vendet e rajonit të Ballkanit Perëndimor që kaluam luftëra tragjike pasojat e të cilave ende i vuajmë por angazhimi jonë për të tejkaluar këto pasoja dhe ndërtuar ardhmëri të ndritur është i nevojshëm dhe duhet ta bëjmë.

E ngarkuara me punĂ« e AmbasadĂ«s Amerikane Anu Prattipati tha se marrĂ«dhĂ«niet ndĂ«retnike janĂ« thelbĂ«sore pĂ«r nxitjen e mirĂ«kuptimit, respektit dhe bashkĂ«punimit tĂ« ndĂ«rsjellĂ« midis komuniteteve tĂ« ndryshme, ato mund tĂ« ndihmojnĂ« nĂ« kapĂ«rcimin e hendeqeve, uljen e tensioneve dhe promovimin e paqes. NĂ« fund ajo tha “TĂ« gjithĂ« sĂ« bashku pĂ«r paqen dhe tĂ« ardhmen euroatlantike”.

REGIONAL WOMEN’s LOBBY for PEACE SECURITY and JUSTICE in SEE (http://rwlsee.org/) Anne Kwakkenbos nĂ« fjalĂ«n e saj tĂ« hapjes sĂ« konferencĂ«s theksoi se ajo dhe CORDAID mbĂ«shtesin fuqishĂ«m iniciativĂ«n rajonale tĂ« RWLSEE pĂ«r ndĂ«rtimin e paqes dhe fuqizimin e grave. Ajo mĂ« tej tha se gratĂ« janĂ« jetike nĂ« promovimin e paqes dhe pajtimit. Roli i tyre nĂ« promovimin e dialogut ndĂ«retnik Ă«shtĂ« i domosdoshĂ«m pĂ«r krijimin e stabilitetit. PavarĂ«sisht sfidave tĂ« vazhdueshme, pĂ«rpjekjet e tyre po hedhin bazat pĂ«r njĂ« tĂ« ardhme mĂ« tĂ« barabartĂ« nĂ« rajon.

Konferenca Rajonale e Grave Lokale për Ndërtimin e Paqes dhe Pajtimin Etnik kishte për qëllim të trajtojë çështjen e marrëdhënieve të tensionuara ndëretnike dhe procesin e ngecur të pajtimit në Kosovë, por edhe në rajonin e gjerë të Ballkanit Perëndimor.

Konferenca kishte për qëllim të lehtësonte diskutimet midis grave shumicë shqiptare dhe minoritetit serb në Kosovë me pjesëmarrjen e grave nga rajoni, nga shtatë vende të fokusit të RWLSEE (Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Serbia).

Qëllimi ishte të ndërtoheshin ura ndërmjet komuniteteve të ndryshme etnike, duke promovuar zgjidhjet bashkëpunuese dhe forcimin e përfshirjes së grave vendase në paqe, siguri, drejtësi dhe proceset vendimmarrëse, të gjitha duke nxitur bashkëpunimin rajonal për të përforcuar zërat e grave dhe vajzave në ndërtimi lokal i paqes përfshirëse gjinore.

The post Konferenca rajonale e Lobit të Grave të Evropës Juglindore appeared first on Faktoje.al.

↗

Hapet thirrja për propozime projekti

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Projekti Rajonal ” SEE Check Network”, qĂ« ka nĂ« themel luftĂ«n ndaj dezinformimit dhe keqinformit, nĂ« partneritet me Faktoje nĂ« ShqipĂ«ri dhe Open Data nĂ« KosovĂ«, tĂ« mbĂ«shtetur nga Komisioni Europian sapo ka hapur thirrjen pĂ«r propozime projekti.

Klikoni në linkun më poshtë për të gjitha informacionet:

 

Afati përfundimar i aplikimit është data 15 tetor 2024.

The post Hapet thirrja për propozime projekti appeared first on Faktoje.al.

↗

Narrativat e Sulmit të Parandaluar në Koncertin e Taylor Swift në Vienë

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Barbara Halla

Më 7 gusht, organizatorët e anulluan tre koncerte të këngëtares Taylor Swift në Vienë pasi policia austriake ndaloi dy persona të cilët po planifikonin një sulm terrorist përgjatë evenimentit. Ky sulm i parandaluar ka qënë burimi i shumë spekulimeve si në mediat ndërkombëtare, dhe ato shqiptare. Tek këto të fundit, një nga narrativat që ka qarkulluar me shpejtësi si në portale dhe media sociale, është pretendimi se një nga terroristët e arrestuar nga policia austriake ishte me origjinë shqiptare. Por, deri më tani, nuk ka asnjë provë konkrete se personat e arrestuar për këtë komplot të jenë nga Shqipëria apo me origjinë etnike shqiptare.

Në pasditen e 7 gushtit, mediat austriake raportuan se policia kishte arrestuar dy djem të rinjë që kishin planifikuar një sulm terrorist përgjatë koncertit të këngëtarës amerikane Taylor Swift. Sipas deklaratave të para nga policia austriake, të dy djemtë ishin radikaluzuar përmes internetit dhe kishin shprehur besnikërinë e tyre ndaj shtetit islamik, të njohur po ashtu si ISIS. Prej kohësh autoritet austriake kishin filluar të mbanin nën survejim dyshen, dhe zbuluan planet e tyre për të vrarë si veten dhe sa më shumë njerëz përgjatë një evenimenti të madhe në kryeqytetin austriak. Së fundmi, ata kishin vendour të kryenin sulmin në koncertin e Swift, që pritej të grumbullonte rreth 70,000 persona për natë. Pas një kontrolli, autoritet kishin gjetur mjete plasëse dhe bomba në apartamentin e njërit prej të arrestuarëve.

Pak orĂ« pas daljes sĂ« lajmit nĂ« mediat austriake dhe atyre botĂ«rore, dhe pa marrĂ« asnjĂ« verifikim apo deklaratĂ« nga policia vendase, portalet shqiptare qarkulluan lajmin se njĂ« nga personat e arrestuar pĂ«r komplotin nĂ« VienĂ« Ă«shtĂ« mĂ« origjinĂ« shqiptare. “[NjĂ«] prej tĂ« arrestuarve, 19 vjeç, dyshohet se Ă«shtĂ« me origjinĂ« shqiptare nga Maqedonia e Veriut,” shkruan njĂ«ra prej portaleve duke cituar si burim disa media austriake. NĂ« fakt, policia e austrisĂ« nuk ka bĂ«rĂ« tĂ« ditur parkatĂ«sine etnike tĂ« 19-vjeçarit qĂ« konsiderohet si ideatori i kĂ«tij sulmi. Ato pĂ«rcaktuan vetĂ«m qĂ« ai ishte me origjinĂ« nga Maqedonia e Veriut, por lindur dhe rritur nĂ« Austri.

Po të lexohen burimet cituara nga portalet shqiptare nuk bazohen në raportet e policsë, por nga spekulime ende të paverifikuara. Për shembull, e cituara Puls24, shkruan se familja e djalit është me origjinë shqiptare por për këtë bazohet vetëm në fjalët e fqinjëve nga qyteti ku djali banonte bashkë me familjen, në Ternitz të Austrisë. Ndërkohë, Die Presse ka cituar mediat maqedonase sipas të cilave familja e 19-vjeçarit vjen nga Gostivari, duke i mëshuar faktit se në këtë qytet jëtojnë kryesisht popullsia etnike shqiptare. Në fakt, sipas Balkan Insight, është e vërtetë që qeveria austriake ka kërkuar ndihmën e Maqedonisë së Veriut për të marrë më shumë informacione mbi 19-vjeçarin e arrestuar për këtë komplot terrorist.

Rreziku i këtyre narrativave qëndron tek mënyra sesi ato përdoren për të ushqyer popullsinë vendase kundra emigrantëve në vende si Austria, por edhe tensionet etnike në rajonin e Ballkanit më gjerësisht. Despina Kovacevska, hulumtuese mbi çështjet e dizinformimit në Ballkanin Perëndimor për organizatën Metamorfoza, flet për si është përhapur lajmi në Maqedoninë e Veriut dhe si është përdorur ai pikërisht për narrativat kundra shqiptarëvë ne vend:

“PĂ«rsa i pĂ«rket MaqedonisĂ« e Veriut, shumĂ« portale botuan artikuj me tituj tĂ« tillĂ« si  ‘NjĂ« 19-vjeçar nga Maqedonia Ă«shtĂ« i dyshuari kryesor nĂ« njĂ« sulm tĂ« mundshĂ«m terrorist nĂ« njĂ« koncert tĂ« Taylor Swift nĂ« VjenĂ«.’ TĂ« tjerĂ« nĂ«nvizuan pĂ«rkatĂ«sinĂ« e tij etnike dhe publikuan tituj si “Ky Ă«shtĂ« Berani, terroristi shqiptar etnik nga Maqedonia qĂ« donte tĂ« hidhte veten nĂ« erĂ« nĂ« njĂ« koncert tĂ« Taylor Swift“. NĂ« faqet nĂ« Facebook tĂ« mediave pĂ«rkatĂ«se, tĂ« dy artikujt kishin komente urrejtjeje bazuar nĂ« kombĂ«sinĂ« e tĂ« dyshuarit, duke pretenduar se njĂ« maqedonas nuk mund ta bĂ«nte kurrĂ« njĂ« gjĂ« tĂ« tillĂ«, ose duke pĂ«rdorur fjalĂ« fyese ndaj shqiptarĂ«ve.”

 NjĂ« lidhje e tillĂ« midis shqiptarĂ«ve dhe islamizmit ekstrem Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« dhe nga Russia Today, njĂ« nga mediat zyrtare tĂ« Kremlinit. NĂ« artikull, autori Serbo-Boshnjak DĆŸevad GalijaĆĄević spekulon pa bazĂ« nĂ« fakte se terrorizmi islamik, i cili ka rrĂ«njet e veta nĂ« Kosove, Metohi, dhe nĂ« BoshnjakĂ«t mysylman, tani Ă«shtĂ« pĂ«rhpaur dhe nĂ« rajonet e tjera shqiptare tĂ« Ballkanit. Ai merr si shĂ«mbull spekulimet se sulmi terrorist i planifikuar ndaj koncerteve tĂ« Taylor Swift, Ă«shtĂ« me gjata kryer nga dikush me origjine etnike shqiptare.

Personi i dytë i dyshuar për këtë atentant mendohet të jetë një 17-vjeçar me origjinë turke dhe kroate, nërkhoë që një person i tretë është arrestuar më date 9 gusht për të njejtin atentant, ndërsa një 15 vjeçar është marrë në pyetje. Ky person mendohet të jetë me origjinë nga Iraku. Megjithatë, përtej këtyre informacioneve paraprake mbi prejardhjen e të tre të arrestuarëve, autoritetet austriake ende nuk kanë konfirmuar apo lëshuar deklata të mëtjeshme mbi jetën e tyre. Pra, lajmi mbi origjinën shqiptare të 19-vjeçarit që ka qënë koka e ketyre atentateve, mbetet ende një spekulim mediatik.

The post Narrativat e Sulmit të Parandaluar në Koncertin e Taylor Swift në Vienë appeared first on Faktoje.al.

↗

Djaloshi që puth plakën në plazh nuk është një zhigolo shqiptar

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Pretendimi: Djaloshi shqiptar është lidhur me një të moshuar për të siguruar lejen e qëndrimit në Evropë

Verdikti: E pavërtetë

Video e puthjes romantike të një djaloshi dhe një gruaje të moshuar është ndarë ditët e fundit nga një portal shqiptar duke ngjallur komente të shumta negative. Portali pretendon se djali në video është shqiptar dhe ka nisur një lidhje me të moshuarën për të siguruar dokumentat e qëndrimit në Evropë.

“Dashuria nuk njeh moshĂ«, por njeh paret. ÇfarĂ« nuk bĂ«n shqiptari pĂ«r letra”, shkruhet nĂ« titullin dhe tekstin shoqĂ«rues.

NĂ« videon e shkurtĂ«r, djali dĂ«gjohet tĂ« thotĂ« nĂ« gjuhĂ«n angleze: “Hajdeni nĂ« ShqipĂ«ri”, duke krijuar mĂ« tepĂ«r konfuzion pĂ«r qindra komentuesit qĂ« kanĂ« reaguar tĂ« shqetĂ«suar nga ky postim.

Postimi i shpërndarë në rrjetet sociale

Ne bëmë një verifikim më të detajuar të pamjeve për të zbuluar se ka një keqintepreteim të qëllimshëm të videos në fjalë.

MĂ« konkretisht, nĂ«pĂ«rmjet motorit tĂ« kĂ«rkimit pamor tĂ« Google Lens, zbuluam videon e publikuar nĂ« TikTok nga njĂ« person i quajtur Giuseppe D’Aanna. Ai Ă«shtĂ« i njohur nĂ« kĂ«tĂ« rrjet social dhe ka 3.7 milionĂ« ndjekĂ«s. E moshuara Ă«shtĂ« gjyshja e tij dhe nĂ« profilin nĂ« TikTok ai ka shumĂ« video tĂ« tjera me tĂ«. Madje, nĂ« njĂ«rĂ«n prej videove ata shihen edhe nĂ« aeroportin “NĂ«nĂ« Tereza”.

Në vitin 2022 mediat italiane kanë publikuar artikuj për të hedhur poshtë lajmet e rreme që qarkullonin në lidhje me një martesë të atëherë 19-vjeçarit Giuseppe me një 76-vjeçare. Verifikimet treguan se djaloshi napolitan që pretendohej se po martohej më një të moshuar, I kishte bërë një surprizë gjyshes së tij, duke marrë reagime dhe ndjekës në TikTok.

Gjyshja Milina Gatta dhe nipi i saj, Giuseppe D’Anna, tĂ« dy nga Torre Annunziata nĂ« Napoli, janĂ« shumĂ« tĂ« famshĂ«m pĂ«r videot e tyre sĂ« bashku. MarrĂ«dhĂ«nien e tyre te afĂ«rt e paraqesin edhe nĂ« Tik Tok, ku kanĂ« marrĂ« vĂ«mendjen e miliona ndjekĂ«sve.

The post Djaloshi që puth plakën në plazh nuk është një zhigolo shqiptar appeared first on Faktoje.al.

↗

Plazhi i Durrësit është betonuar, por kjo foto e dikurshme është në Itali

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Pretendimi: Kjo foto pa asnjë ndërtim i përket bregdetit të Durrësit të dikurshëm

Verdikti: E pavërtetë

GjatĂ« muajit gusht, kur tĂ« gjithĂ« iu drejtuan bregdetit pĂ«r pushimet verore, kanĂ« qarkulluar nĂ« rrjete sociale foto tĂ« atij qĂ« mund tĂ« ishte DurrĂ«si i para viteve ’90-tĂ«. Pamjet baritore nĂ« njĂ« foto tĂ« marrĂ« nga ajri tĂ« njĂ« brezi tĂ« gjatĂ« pishash dhe disa parcelash tĂ« rregullta, tĂ« ngjashme me pemĂ«t qĂ« dikur gjelbĂ«ronin tĂ« gjithĂ« vijĂ«n bregdetare tĂ« plazhit tĂ« DurrĂ«sit, kanĂ« marrĂ« shumĂ« komente nostalgjike nga pĂ«rdoruesit. 

Të njëjtin interes kanë ngjallur edhe dy fotot të publikuara nga Gazeta Fama, ku thuhet se krahasohet bregdeti i dikurshëm i Durrësit, plot pisha dhe gjelbërim dhe pamja e sotme e xhunglës së betonit nga ndërtimet kaotike të 30 viteve të fundit.

Postimet e shpërndara në rrjetet sociale

PavarĂ«sisht se urbanizimi agresiv dhe krahasimi mes dy epokave Ă«shtĂ« i gjetur, pamja e fotos sĂ« parĂ« krijon dyshime se nuk Ă«sht Ă«shtĂ« shkrepur viteve ‘90-tĂ«.

Ne bĂ«mĂ« njĂ« verifikim tĂ« imazhit pĂ«r tĂ« parĂ« nĂ«se foto e parĂ« i pĂ«rket vĂ«rtetĂ« DurrĂ«sit tĂ« dikurshĂ«m. NĂ«pĂ«rmjet “Google lens” kostatuam se nĂ« fakt foto e parĂ« me pemĂ« nuk Ă«shtĂ« nĂ« DurrĂ«s, por nĂ« Itali. Konkretisht bĂ«het fjalĂ« pĂ«r “Spiaggia la Giannella”.

Plazhi i Giannella ndodhet mes detit dhe lagunës Ponente dhe ndahet nga rruga e asfaltuar dhe një shkurre e dendur mesdhetare. Së bashku me atë të Feniglias është një nga plazhet më të aksesueshme dhe cilësohet si një prej plazheve ideale për familjet me fëmijë të vegjël.

NdĂ«rsa, gjatĂ« kĂ«rkimit nĂ«pĂ«rmjet “Google lens” pĂ«r foton e dytĂ«, imazhi i pĂ«rket qytetit tĂ« DurrĂ«sit, zonĂ«s sĂ« plazhit.

Pra, ndryshe nga çfarë pretendohet në postimet e shpërndara në rrjetet sociale, foto me det dhe bimësi nuk tregon Durrësin e dikurshëm.

The post Plazhi i Durrësit është betonuar, por kjo foto e dikurshme është në Itali appeared first on Faktoje.al.

↗

Dezinformimi gjatë Lojrave Olimpike Paris 2024

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Barbara Halla

Lojra Olimpike tĂ« 2024-Ă«s u mbyllĂ«n mĂ« 11 gusht, pas njĂ« cikli fitoresh, humbjesh dhe rekordesh – duke pĂ«rfshirĂ« po ashtu njĂ« cikĂ«l tĂ« vazhdueshĂ«m dezinformimesh qĂ« morĂ«n dhenĂ« nĂ« mediat ndĂ«rkombĂ«tare, si dhe ato shqiptare. KĂ«tu u pĂ«rfshihen pretendimet se ndotja e lumit nĂ« Seine i kishte sĂ«murur atletĂ«t olimpik (kur nĂ« fakt problemi ishte nĂ« temperatura e larta), tek lajmet sipas tĂ« cilave njĂ« notare paraguajane u pĂ«rjashtua nga Olimpiada pĂ«r shkak tĂ« tatuazheve.

Narrativat dezinformuese në mediat shqiptare

Portale të tjera përdorën fotagrafi të gjeneruar nga Inteligjenca Artificiale ku tregohet presidenti Macron duke notuar në Seine, kurse të tjerë pretenduan se Kisha e Satanit pagëzoi Lojrat Olimpike, gje që doli tërësisht e pavërtetë. Në përgjithësi, këto narrativa u përdorën qoftë për të gjeneruar klikime në bazë të narrativave të përhapura edhe para hapjes së Lojrave Olimpike (si për shembull narrativa se Franca nuk ishte gati, apo se uji i lumit të Senës është tepër i ndotur). Por bëhet fjalë edhe për narrativa më tinzare, me natyrë politike, të cilat shpesh janë nxitur nga mediat shtetërore ruse, si Russia Today.

Kjo është një panoramë e përgjithshme e narrativave që u shpërndanë gjatë Lojrave Olimpike, por patjetwr që çështja që bëri më shumë bujë ishtë ajo e boksieres nga Algjeria Imane Khelifi. Më 1 gusht 2024, Khelifi mundi boksieren italiane Angela Carini në 46 sekonda dhe pas ndeshjes, Carini u shfaq me media duke qarë. Pamja e Carini-t në lot dhe e përgjakur, si dhe humbaja e saj e shpejtë, u përdorën nga figura të famshme si autorja e Harry Potter, J. K. Rowling, si dhe Elon Musk e Donald Trump për të akuzuar Khalifin se në fakt, ajo është burrë dhe duhet te diskualifikohet nga Lojrat Olimpike. Akuzat e këtyre figurave u bazuan në vendimin e Asociacioni Ndërkombëtarë të Boksit (IBA), i cila në vitin 2023 e kishte skualifikuar Khelifin nga Kompionati Botëror i Boksit, duke pretenduar se teste gjenetike tregonin se kromozomet e Khelifit janë ato të një burri.  Këto pretendime të nxjerra nga konteksti qarkulluan edhe në mediat shqipfolëse.

Akuzat ndaj Khelifit nuk marrin parasysh kontekstin nĂ« tĂ« cilin ajo i skualifikua nga lojrat e 2023-it, si dhe rregullat e Komitetit Olimpik pĂ«r t’u pranuar nĂ« lojrat, por edhe çështje mĂ« tĂ« gjĂ«ra mbi biologjine e trupit tĂ« njeriut dhe ndarjen nĂ« gjini. Khelifi nuk Ă«shte e vetmja qĂ« ka vuajtur akuza tĂ« tilla pĂ«rgjatĂ« Lojrave Olimpike. Boksierja tajvaneze Lin Yu-ting  mori akuza tĂ« ngjashme, edhe pĂ«rse ato bĂ«n mĂ« pak bujĂ« se Khelifi.

SĂ« pari, pretendimet e lĂ«shuara nga IBA pĂ«r gjenetikĂ«n e Khelifit nuk janĂ« tĂ« vĂ«rtetuara. NĂ« 2023, Asociacioni NdĂ«rkombĂ«tarĂ« i Boksit (IBA) e skualifikoi Khelifin nga Kampionati i Boksit nĂ« New Dehli tĂ« IndisĂ«, duke thĂ«nĂ« se teste gjenetike tregonin se Khelifini kishte kromozome XY dhe jo XX siç kanĂ« zakonisht gratĂ«. Por, IBA-ja nuk ka treguar provat apo rezultatet e kĂ«tyre testimeve. NĂ« fakt, nĂ« 31 korrik 2024 IBA-ja lĂ«shoi njĂ« deklaratĂ« ku tha se  Khelifi “nuk iu nĂ«nshtrua njĂ« ekzaminimi tĂ« testosteronit, por iu nĂ«nshtrua njĂ« testi tĂ« veçantĂ« dhe tĂ« njohur, ku specifikat mbeten konfidenciale.” Por kĂ«to teste nuk janĂ« bĂ«rĂ« publike dhe nuk ka pasur aspak transparencĂ« mbi natyrĂ«n dhe rezultatet e tyre. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, kĂ«to rezultatet tĂ« dyshimta u bĂ«n publike pĂ«rmes njĂ« deklarate qĂ« IBA-ja i lĂ«shoi medias ruse Tass nĂ« mars 2024. Duhet vĂ«nĂ« nĂ« dukje, se skualifikimi i Khelifit erdhi pasi ajo mundi nĂ« gjysĂ«m finale njĂ« atlete ruse.

Në fakt, në 2023-in, IBA-së ju hoqi kapaciteti për të organizuar kualifikimin e atletëve në sportin e boksit pasi shoqata, u akuzua për mungesë transparence si në financat dhe në organizmin e brendshëm të shoqatës dhe eventeve për të cilat ajo ka përgjëgjësinë. Duhet vënë në dukje se IBA-ja drejtohet nga rusi Umar Kremlev, dhe sponsori i saj më i madh ështe Gazprom, kompania e gazit e kontrolluar nga shteti rus. Zyrat e IBA-së u transferuan në Rusi në vitin 2020, nga ku shteti rus ka marrë kontrollin e përgjithshëm të shoqatës.

PĂ«rsa i pĂ«rkĂ«t çështjes sĂ« Khelifit, Komiteti i Lojrave Olimpike deklaroi se Khelani dhe boskierja tajvaneze Lin Yu-ting  “ishin viktima tĂ« njĂ« vendimi tĂ« papritur dhe arbitrar nga IBA. NĂ« fund tĂ« Kampionatit BotĂ«ror tĂ« IBA nĂ« 2023, ata u skualifikuan papritmas pa asnjĂ« proces tĂ« rregullt.” Komiteti i Lojrave Olimpike, i cili vendos mbi tĂ« dretjĂ«n e altĂ«tĂ«ve pĂ«r tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« Lojrat Olimpike, bazohet tek pashaporta e atlĂ«tĂ«ve. “Boksierja algjeriane ka lindur femĂ«r, Ă«shtĂ« regjistruar femĂ«r, ka jetuar jetĂ«n e saj si femĂ«r, ka boksuar si femĂ«r, ka pasaportĂ« femĂ«r”, tha zĂ«dhĂ«nĂ«si i Komitetit Olimpik NdĂ«rkombĂ«tar Mark Adams nĂ« 2 gusht.  

Përgjatë karrierës së saj, Khelif ka marrë pjesë gjithnjë si grua, dhe asnjëherë nuk ka deklaruar të ketë qënë person transgjinor apo interseks. Para fitores së saj ndaj Italianes Carini (dhe fitores se medaljes së artë në lojrat Olimpike të 2024), Khelifi pasur rezultate të ndryshme në kompionatet e boksit. Në kampionati botëror të 2018, ajo arriti 17-ta në kategorinë e vetë, kurse në vitin 2019 ajo përfundoi e 33-ta pasi u eliminua në roundin e parë. Vetëm në vitin 2021 ajo arriti të fitoi medaljen e parë të arit në Kampionati e Botëror të Stambollit, kurse në Lojrat Olimpike të 2020-tës, humbi në finale ndaj boksieres irlandeze Kellie Harrington.  

Rusia ka qĂ«nĂ« faktori i pĂ«rbashkĂ«t ndaj narrativave tĂ« dĂ«mshme nĂ« Lojrat Olimpike, duke pĂ«rfshirĂ« ato kundĂ«r Khelifit. Sipas amerikanes, Associated Press, “Rrjetet e dezinformimit tĂ« lidhura me Kremlinin kapĂ«n njĂ« pĂ«rçarje rreth boksieres algjeriane Imane Khelif, e cila Ă«shtĂ« pĂ«rballur me pyetje tĂ« pabazuara nĂ« lidhje me gjininĂ« e saj
Rrjetet ruse e pĂ«rforcuan debatin, i cili shpejt u bĂ« njĂ« temĂ« trendi nĂ« internet.” NĂ« vitet e fundit, Rusia ka pĂ«rdorur çështjet sociale, si panikun mbi personat trans dhe komunitetin LGBT+ pĂ«r tĂ« dĂ«mtuar besimin nĂ« qeveritĂ« pĂ«rĂ«ndimore, dhe tĂ« infilturar mendimin publik si nĂ« PerĂ«ndim dhe tek aleatĂ«t e tyre. Situata e fundit me Lojrat Olimpike u bazuar nĂ« vendimin jo transparent tĂ« nje organizate nĂ«n ndikimin e shtetit rus, dhe mĂ« pas u amplifikua po nga njĂ« rrjet rus nĂ« mediat sociale. Khelif dhe spektatorĂ«t e Lojrave Olimpike janĂ« viktimat e fundit e kĂ«saj fushate dizinformimi.

The post Dezinformimi gjatë Lojrave Olimpike Paris 2024 appeared first on Faktoje.al.

↗

Perimetri i ‘padukshĂ«m’ i sigurisĂ« nĂ« plazhe

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Edhe këtë sezon veror autoritetet paralajmëruan dënime të ashpra ndaj shkelësve që cënojnë sigurinë e pushuesve në bregdet. Verifikimet e Faktoje tregojnë se pavarësisht disa gjobave, perimetri i sigurisë në disa plazhe shkelet, duke rrezikuar jetën e pushuesve.

Afrovita Hysaj

Në hyrje të sezonit veror, ish ministri i Brendshëm Taulant Balla, paralajmëroi ndëshkime të ashpra për të gjithë shkelësit e perimetrit të sigurisë në bregdet.

‘Policia Kufitare dhe Roja Bregdetare janĂ« nĂ« çdo moment nĂ« krye tĂ« detyrĂ«s pĂ«r tĂ« ofruar ndihmĂ«. OperatorĂ«t turistikĂ«, duhet tĂ« kuptojnĂ« qĂ« nuk mund tĂ« dalin nĂ« lundrim tĂ« pacertifikuar dhe se nĂ« çdo rast masat ndĂ«shkimore do tĂ« jenĂ« tĂ« ashpra dhe mjetet detare do tĂ« bllokohen sipas ligjit. Nuk mund tĂ« rrezikohet kurrĂ«sesi nga papĂ«rgjegjshmĂ«ria jeta e pushuesve’, deklaroi mĂ« 1 maj Balla, teksa pĂ«rshĂ«ndeste PolicinĂ« Kufitare dhe Rojen Bregdetare pĂ«r shpĂ«timin e 11 turistĂ«ve nĂ« det, pasi mjeti i tyre lundrues pĂ«soi defekt.

Verifikim

Në mbyllje të muajit gusht, Faktoje vendosi të bëjë një verifikim lidhur me sigurinë e pushuesve në disa plazhe. Në Vlorë, vendqendrimi i mjeteve lundruese ndodhet pranë kalatës së portit të mallrave, ndaj dhe plazhi në këtë zonë është i ndaluar.  

Por, në plazhe të tjera si ai i Karaburunit apo Sazanit, destinacione të shumicës së mjeteve lundruese nga Vlora, nuk kanë vendqendrime të përcaktuara. Në këto plazhe mjetet lundruese gjendet pranë pushuesveqë lahen në det, duke përbërë rrezik.

E njëjta panoramë të shfaqet në plazhet e Radhimës, më tej Dhërmiut dhe një pjesë të mirë të rivierës- kryesisht plazhet e mbyllura.

Pamjet më poshtë janë xhiruar në Porto Palermo, në zonën ku njihet si vendqëndrim i mjeteve lundruese, por që njëkohësisht ka leje edhe për përdorim plazhi. Kështu, pushuesit në këtë plazh duhet të notojnë pranë mjeteve lundruese, duke rrezikuar jetën.

Nga vëzhgimet në terren, krahas mungesës së vendqendrimeve për këto mjete, një tjetër problematikë lidhet me zbatimin e korridoreve për daljen e mjeteve lundruese.

Ndëshkime për shkelësit

E gjithĂ« vija bregdetare VlorĂ« – SarandĂ«, kontrollohet nga Drejtoria Vendore pĂ«r Kufirin dhe Migracionin qĂ« dispozicion 18 mjete lundruese Jet Ski tĂ« NjĂ«sisĂ« Policore Detare dhe 6 mjete lundruese B.P.

Nga fillimi I vitit e deri në fund të korrikit janë kontrolluar dhe verifikuar 4791 mjete lundruese, nga të cilat 133 mjete lundruese janë bllokuar dhe gjobitur- për tu liruar pas shlyerjes së gjobave. 

Policia e Kufirit ka vendosur 133 masa administrative, por nuk jep asnjë informacion mbi numrin apo personat e proceduar penalisht për shkelje të ligjit detar.

Edhe drejtoria vendore te Policisë Vlorë, në komunikatat e bëra publike për periudhën Janar- korrik tregon dhjetra raste të personave të cilët abuzojnë jo vetëm duke shkelur kufirin e lundrimit me mjete lundruese por duke rrezikuar edhe jetën e pushuesve. Mirëpo, në Prokurori nuk janë referuar të gjithë rastet.

Kullat e vrojtimit bosh

Në mungesë janë dhe vëzhguesit bregdetar, veçanërisht në plazhet publike. Ndërsa në plazhet private, zbulohet praktika e regjistrimit fiktiv (kryesisht vetë pronarët) në rolin e vëzhguesve, por kullat e vrojtimit mbeten bosh.

‘Roje nuk kam parĂ« fare, asnjĂ«herĂ« nuk e kemi parĂ«.’- thotĂ« njĂ« pushuese nĂ« VlorĂ«

Referuar të dhënave nga Policia, gjatë këtij sezoni ka pasur 6 viktima në plazhe- shtetas që janë mbytur apo kanë humbur jetën për shkak të problemeve kardiake.

Leneda Halili, trajnuese e vrojtuesvë të plazheve thotë se Vlora edhe këtë vit është përballur me mungesa të theksuara të vrojtuesve.

‘Interesi nga tĂ« rinjtĂ« e qytetit tĂ« VlorĂ«s pĂ«r tĂ« ushtruar profesionin sezonal tĂ« vrojtuesit tĂ« plazhit mbetet i ulĂ«t. JanĂ« rreth 35 persona tĂ« cilĂ«t deri mĂ« tani janĂ« trajnuar pĂ«r tĂ« ushtruar rolin e vrojtuesit tĂ« plazhit.’

Më tej ajo shton se për këtë arsye, bizneset gjejnë zgjidhje fictive.

‘NĂ« VlorĂ« vazhdon tendenca qĂ« pĂ«r vrojtues plazhi trajnohen pronarĂ«t e bizneseve, subjekteve private vetĂ«m pĂ«r tĂ« plotĂ«suar dokumentacionet e shfrytĂ«zimit tĂ« hapĂ«sirĂ«s publike si plazh.’ – thotĂ« Halili.

‘Shumica e vrojtuesve tĂ« trajnuar janĂ« pĂ«r punĂ«sim jashtĂ« vendit, sepse nĂ« vendet e Bashkimit Europian ata paguhen shumĂ« mĂ« tepĂ«r, pra marin CertifikatĂ«n dhe ikin jashtë’- argumenton ajo.

Edhe pse është një detyrim ligjor, bregdeti i Jugut në pjesën më të madhe të plazheve ka mungesë të kufizueseve të notit.

‘Nuk ka shirita, mirĂ« do tĂ« ishte tĂ« kishte.’ – thotĂ« njĂ« pushues nĂ« VlorĂ«.

Mungesa e kufizuesve të notit në det vihet re brenda në qytet por edhe në periferi të Vlorës. Verifikimet tregojnë se vetëm 40% e plazheve e respektojnë këtë detyrim.

PĂ«rfundim

Nisur nga verifikimet e kryera, deklaratën e ish ministrit të brendshëm Taulant Balla, mbi perimetrin e sigurisë në plazhe do ta kategorizojmë gjysmë të vërtetë.

The post Perimetri i ‘padukshĂ«m’ i sigurisĂ« nĂ« plazhe appeared first on Faktoje.al.

↗

Si ndryshoi qëndrimi i Bashës për hetimin e 21 janarit

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Xhevahir Zhabina

Retorika e një prej personazheve kryesore të tragjedisë së 21 janarit ka ndryshuar ndër vite. Lulzim Basha, në kohën kur drejtonte opozitën i cilësonte si shpifje hetimet e nisura nga drejtësia e vjetër, ndërsa riçeljen e hetimeve nga SPAK pak javë më parë e shikon si mundësi për të zbardhur ngjarjen. Pas vendimit detyrues të Gjykatës së Lartë, SPAK tashmë po kryen hetim për vrasjen e Aleks Nikës si dhe plagosjen e disa personave që mbetën të plagosur 13 vite më parë. Krahas hetimit të veprimeve të Gardës së Republikës, SPAK kërkon të hetohen edhe veprimet e personave politik të kallëzuar. 

Ndryshimi i retorikës

“Shpifjet dhe akuzat e lodhura e tĂ« vjetra tĂ« planifikuesve tĂ« dhunĂ«s ndaj institucioneve, tĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«ve qĂ« sot kanĂ« kriminalizuar institucionet”- kĂ«shtu deklaronte Lulzim Basha, 10 prillin e 2015, ditĂ« kur Ministria e Brendshem nĂ« atĂ« kohĂ« e kallĂ«zoi pĂ«r ngjarjet e 21 janarit. 

Pas 9 vitesh, më 16 korrik 2024, tashmë vetëm në pozicionin e deputetit të parlamentit të Shqipërisë ai do të shprehej: 

“TĂ« hetojĂ« gjithçka, plotĂ«sisht nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« paanshme dhe profesionale. Ky ka qĂ«nĂ« mesazhi im nĂ« kĂ«to 13 vite dhe ky mbetet mesazhi im dhe natyrisht nĂ« funksion tĂ« kĂ«tij mesazhi kam qĂ«nĂ« dhe mbetem nĂ« dispozicion tĂ« çdo akti tĂ« drejtĂ«sisĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« zhbardhjen e plotĂ« dhe drejtĂ«sinĂ« e plotĂ« pĂ«r 21 janarin.” – Lulzim Basha, deputet. 

Dukshëm nuk ka ngarkesa në deklaratën e tij, duke ofruar mbështetje për SPAK i cili vendosi të rihapë hetimet për këtë çështje, pas vendimit detyrues të Gjykatës së Lartë. 

13 vite politikë dhe ping pong me dosjen

Prokuroria e Tiranës gjatë hetimeve pas ngjarjes arriti të zbardhë dy nga katër vrasjet e 21 janarit. Për ekzekutimin e Ziver Veizit u dënua me  gardisti Agim Llupo, ndërsa ish drejtuesi i gardës Ndrea Prendi u dënua me 1 vit burg për vrasjen e Faik Myrtajt. Akuza e prokurorisë për vrasje me dashje u hodh poshtë nga gjykata, duke bërë që për katër vrasje në bulevard të jepeshin vetëm 4 vite burg. Për shkak të dëmtimit të predhës që vrau Aleks Nikën nuk u bë e mundur të përcaktohet, arma që e qëlloi. Ndërsa Hekuran Deda, u vra nga një plumb tejshpues dhe predha nuk u gjet. Pas ardhjes në pushtet të Partisë Socialiste në 2013 herë pas herë janë bërë kallëzime në prokurori, por pa u paraqitur asnjë provë e re duke bërë që çështja të përdoret politikisht në momente të caktuara apo në përvjetore të kësaj tragjedie. 

Roli i Bashës dhe Berishës sipas kallëzuesve dhe mos hetimi përtej gardistëve

Familjarët e viktimave të 21 janarit me anë të një kallëzimi kërkuan nga Prokuroria e Posaçme të rihetohej kjo çështje. Ata akuzojnë ish-kryeministrin Sali Berisha, ish-ministrin e brendshëm Lulzim Basha, ish-kreun e Gardës së Republikës, Ndrea Prendin dhe ish-gardistin Agim Llupo se kanë funksionuar në formën e një organizate kriminale për të kryer vrasje në rrethana cilësuese kundër dy, ose më shumë personave. 

Kallëzimi nuk u mor parasysh nga Prokuroria e Posaçme e cila ia delegoi Prokurorisë së Tiranës, me argumentin se atje po kryhet një hetim dhe se nuk janë identifikuar zyrtarë të lartë të përfshirë në paligjshmëri.

Por, ndryshe ka argumetuar në vendim Gjykata e Lartë, e cila thotë se në  kallëzim janë të identifikuar personat, pozicioni i tyre dhe SPAK duhet të hetojë pretendimet e ngritura nga familjarët e viktimave. 

VENDIMI (https://faktoje.al/wp-content/uploads/2024/08/gjykata-e-larte.docx)

Për gjykatën është rasti që prokuroria të shtrijë hetimet përtej ekzekutuesve të krimit efektivevë të Gardës së Republikës, përfshirë edhe nivelin komandues të saj. Kjo për faktin se asnjëherë këto 13 vite nuk është tentuar për të shkuar tek përgjegjësitë e drejtuesve politik në atë kohë.

“TĂ« paballafaquar minimalisht (nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«) me indiciet individualizuese, evidentuese tĂ« implikimit tĂ« nivelit mĂ« tĂ« lartĂ« drejtues shtetĂ«ror,pĂ«rfshirĂ« Kryeministrin dhe Ministrin e BrendshĂ«m tĂ« kohĂ«s  pĂ«rtej atij tĂ« mirĂ«fillte ekzekutues  tĂ« vĂ«na nĂ« dispozicion tĂ« organit tĂ« procedimit.” – Vendimi i GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«.

Kritikat për shkelje të ligjit nga SPAK dhe dy gjykatat e posaçme

Me argumentin se kjo ishte një çështje që po hetohej nga Prokuroria e Tiranës drejtuesi i SPAK, Altin Dumani vendos ta dërgojë çështje në këtë prokurori. Pa kryer asnjë verifikim apo veprim hetimor, 8 ditë pas kallëzimin dosja përfundon në një prokurori normale. 

“Prokuroria e Posaçme thotĂ« qĂ« ka njĂ« çështje penale tĂ« hapur , kallĂ«zimi juaj nuk mĂ« sjell asgjĂ« mĂ« tepĂ«r, kĂ«shtu qĂ« unĂ« po pres prokurorinĂ« e TiranĂ«s. NĂ« rast se ajo konkludon qĂ« vrasjet janĂ« kryer nga zinxhiri komandues duke shpĂ«rdoruar detyrĂ«n pĂ«r shkak tĂ« cilĂ«sive tĂ« veçanta atĂ«herĂ« procesi hetimor do tĂ« kalojĂ« nĂ« SPAK.”– thotĂ« pĂ«r Faktoje, Eugen Beçi, ish-Prokuror.  

Vendimi i SPAK ankimohet në Gjykatën e Shkallës së Parë Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar nga Rajmonda Nika, bashkëshortja e Ales Nikës, por kjo gjykatë i jep të drejtë SPAK-ut. E njëjta gjë ndodh edhe në Apelin e Posaçëm.

Gjykata e Lartë është e shumë e ashpër në argumentimin e saj kur thotë se dy vendimet janë të paligjshme.  

“Kolegji konsideron vendimmarrjen e dy gjykatave, gjyqtarit pĂ«r hetimet paraprake tĂ« vesuar prej paligjshmĂ«risĂ«, zbatimit tĂ« gabuar tĂ« ligjit procedural penal.” – Vendimi i GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«.

“Gjykata e LartĂ« argumenton drejt pasi Prokuroria e Posaçme duhet tĂ« merrte nĂ« konsideratĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« empirike kallĂ«zimin nga familjarĂ«t e viktimave pĂ«r tĂ« kryer  njĂ« hetim qĂ« mund tĂ« çonte nĂ« ngritjen apo jo tĂ« akuzave.”- Eugen Beçi , ish-Prokuror.

Strasburgu: Hetim i mangët nga prokuroria shqiptare

Gjykata e Lartë sjell si argument tjetër edhe Vendimin e Gjykatës Evropiane për Drejtat e Njeriut, e cila ka konstatuar se në hetimin e vrasjes së Aleks Nikës nga prokuroria shqiptare ka mangësi të shumta, që lidhen se kush ka dhënë urdhërin për të qëlluar, kush fshiu filmimet dhe pse është qëlluar në lartësinë e njeriu nga oficerët e gardës. 

Sipas Strasburgut, deklaratat publike të nënpunësve të lartë pas ngjarjes kanë ndikuar në hetim. Në atë kohë ish-kryeministri Sali Berisha deklaroi se bazuar në të dhënat paraprake të ekspertëve dhe mjekëve protestuesit ishin qëlluar nga afër dhe armë të lehta.

VENDIMI (https://faktoje.al/wp-content/uploads/2024/08/Ceshtja-Nika-kunder-Shqiperise.docx)

“Deklaratat publike tĂ« nxituara mĂ« pas, tĂ« bĂ«ra nga nĂ«punĂ«s tĂ« lartĂ«, se viktimat ishin qĂ«lluar nga njĂ« distancĂ« e afĂ«rt dhe me armĂ« qĂ« ishin tĂ« ndryshme nga ato qĂ« pĂ«rdoreshin nga Garda ose policia, ngrenĂ« dyshimet nĂ«se autoritetet ekzekutive ishin tĂ« pĂ«rkushtuara qĂ« nĂ« fillim pĂ«r tĂ« zbardhur plotĂ«sisht ato ngjarje tĂ« rĂ«nda dhe pĂ«r tĂ« mos devijuar apo ndĂ«rhyrĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« papĂ«rshtatshme nĂ« hetimin penal.” – Vendimi i GJEDNJ-sĂ«.

Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut prek dhe një pikë shumë të diskutuar përgjatë këtyre 13 viteve, mosekzekutimi nga ana e policisë i urdhër-arresteve për zinxhirin drejteus të Gardës së Republikës. 

“Akoma mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m Ă«shtĂ« fakti qĂ« pĂ«rveç humbjes sĂ« kohĂ«s sĂ« çmuar, autoritetet humbĂ«n nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pakthyeshme mundĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« marrĂ« nĂ« pyetje tĂ« dyshuarit menjĂ«herĂ« pas ngjarjes, duke minimizuar kĂ«shtu çdo mundĂ«si pĂ«r marrĂ«veshje tĂ« fshehtĂ« ose shtrembĂ«rim tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s.” – Vendimi i GJEDNJ-sĂ«.

Rezultati, nisja e hetimeve nga SPAK, jo për të gjithë vrasjet 

SPAK njoftoi në 16 korrik se kishte nisur hetimin pas vendimit detyrues të Gjykatës së Lartë për vrasjen e Aleks Nikës dhe plagosjen e Artes Dybelit, Ilia Qeskos dhe Ilia Papas.

“Dy vrasjet e tjera Ziver Veizit dhe Faik MyrtĂ«s, qĂ« janĂ« mbyllur me vendim gjykate, ligji shqiptarĂ« nuk mund t’i shohĂ« pĂ«r rigjykim, sepse rigjykimi nĂ« ato raste jepet vetĂ«m pĂ«r tĂ« lehtĂ«suar pozitĂ«n e tĂ« dĂ«nuarve.”- Eugen Beçi , Ish-Prokuror.

Megjithatë hetimi i SPAK në këtë rast pritet të jetë gjithëpërfshirës për të përcaktuar edhe armën që qëlloi mbi protestuesin tjetër Hekuran Deda, vrasje tjetër e pazbardhur e kësaj tragjedie.

PĂ«rfundim

Nisur nga verifikimet e kryera, deklaratën ku Lulzim Basha i cilësonte hetimet e 21 janarit si shpifje, do ta kategorizojmë të pavërtetë.

The post Si ndryshoi qëndrimi i Bashës për hetimin e 21 janarit appeared first on Faktoje.al.

↗

Beteja për të fituar implantin koklear falas

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Autore: Afize Nelaj, studente 

Prindërit e Giselit e kuptuan se ai kishte probleme me dëgjimin vetëm kur mbushi dy vjeç. Pas një vizite në poliklinikë e Pogradecit, për një kontroll më të specilizuar ata ju drejtuan shërbimit ORL në spitalin qëndror Nënë Tereza në Tiranë . Mjekët konfirmuar frikën e tyre, Giseli vuante nga humbja e dëgjimit- Hypoacusia.

Dy vjeçari kishte nevojĂ« pĂ«r implantin koklear, njĂ« pajisje qĂ« mund t’ju rikthejĂ« dĂ«gjimin e dobishĂ«m personave me humbje tĂ« rĂ«nda ose tĂ« thella tĂ« dĂ«gjimit (shurdhim nervor), implantohet nĂ« fĂ«mijĂ«t qĂ« kanĂ« shurdhĂ«si tĂ« thellĂ« dhe nuk pĂ«rfitojnĂ« mĂ« nga asnjĂ« ndihmesĂ« tjetĂ«r dĂ«gjimi. 

Ky shërbim ofrohet falas dhe në të tilla raste, mjekët rekomandojnë që implanti të vihet deri në moshën 4 vjeçare. 

Por, labirinthi i procedurave administrative dhe shĂ«ndetĂ«sore bĂ«ri qĂ« Giseli tĂ« mos pĂ«rfitonte nĂ« kohĂ«n e duhur aparatin qĂ« pĂ«rmirĂ«son dĂ«gjimin. Pas njĂ« procesi gjyqĂ«sor administrativ dhe civil, drejtĂ«sia vendosi qĂ« mjekĂ«t t’i mundĂ«sonin pajisjen e dĂ«gjimit kur Giseli ishte 7 vjeç.

I mituri, nĂ« bashkĂ«punim me pĂ«rfaqĂ«suesit ligjor tĂ« Komitetit Shqiptar tĂ« Helsinkit mundĂ«n t’a fitonin gjyqin. 

Por shkak të vonesës, problemi në dëgjim u shtua, dhe rrjedhimisht Giseli shfaqi probleme edhe në të folur. Ndaj, krahas impiantit falas, familja u dëshmpërblye pasi institucionet përgjegjëse, u gjobitën me masën 6.838.590 lekë (të reja) për dëmin e shkaktuar.

32 ndërhyrje falas në 5 vite

Historia e Giselit nuk është një rast i izoluar. Pranverën e vitit 2021, B.M mamaja e një foshnje të porsalindur i rrëfeu mjekës pediatre shqetësimin e saj. Me kalimin e javëve të para, nëna e djalit kuptoi se foshnja nuk reagonte ndaj zhurmave. 

“Mjekja pediatre mĂ« tha tĂ« prisja gjashtĂ« muaj pasi nĂ« kĂ«to muaj fĂ«mijĂ«t nuk reagojnĂ« nga zhurmat. Pas gjashtĂ« muajsh, ju drejtuam ORL-sĂ«, ku mjekja mĂ« tha qĂ« duhet tĂ« vija pĂ«rsĂ«ri pas njĂ« viti sepse sipas saj djali mund tĂ« ishte autik. FĂ«mijĂ«t shurdh nĂ« spitale quhen ‘budallenj’, kĂ«shtu ma kanĂ« quajtur djalin edhe nĂ« praninĂ« time”, rrĂ«fen e ema e djalit tĂ« vogĂ«l. 

Të dëshpëruar për të mësuar të vërtetën, prindërtit e djalit të vogël shkuan në Itali.

“Pas vizitave atje, mĂ«sova se djali nuk mund tĂ« dĂ«gjonte dhe pĂ«r pasojĂ« nuk reagonte nga zhurmat.” -tregon ajo.

Kur u kthyen në Tiranë, çifti nisi të interesohej për ndërhyrjen e implantit koklear, sipas rekomandimit të mjekëve italianë. 

“PĂ«rpara ndĂ«rhyrjes djali duhet tĂ« bĂ«nte rezonancĂ«n magnetike, por mjeku pĂ«rgjegjĂ«s thjesht na tha; ‘Nuk dua t’jua bĂ«j, nuk mĂ« bie mendja kush jeni’. Pas shumĂ« vajtje-ardhjesh dhe pa asnjĂ« zgjidhje, qoftĂ« nga Fondi, qoftĂ« nga spitali, shkuam nĂ« Gjermani dhe e kryem ndĂ«rhyrjen atje falas.” – tregon B.M.

Të dhënat zyrtare tregojnë se nga viti 2020 e deri në gjysmën e parë të këtij viti, 32 fëmijë kanë përfituar implante kokleare falas në shtet.

“Ju informojmĂ« se nĂ« shĂ«rbimin ORL, QSUNT nuk ka listĂ« pritjeje pĂ«r implantim.”- thekson shĂ«rbimi i O.R.L-sĂ« pas njĂ« kĂ«rkese pĂ«r informacion.

Prapavijë

Në vitin 2012, ministri i Shëndetësisë në detyrë, Petrit Vasili shprehej se po rishikoheshin fondet e buxhetit të shtetit për të mundësuar ndërhyrjen krirugjikale falas për fëmijët që nuk dëgjojnë. 

Por ndĂ«rhyrjet e para falas u kryen pas pesĂ« vitesh dhe jo nga shteti, por falĂ« njĂ« donacioni tĂ« huaj. NĂ« vitin 2017, pranĂ« shĂ«rbimit tĂ« ORL-sĂ« nĂ« QendrĂ«n Spitalore ‘NĂ«nĂ« tereza’ u realizuan tre ndĂ«rhyrjet e para kirurgjikale pĂ«r vendosjen e implanteve koklear tek tre fĂ«mijĂ« me probleme tĂ« thella dĂ«gjimi. 

Më tej, ky shërbim u zyrtarizua falas në tetor të vitit 2020, ku për herë të parë në vendin tonë 5 fëmijë nga mosha 2 deri në 7 vjeç mundën të përfitonin nga kjo paketë me financim të plotë nga shteti.

Nisur nga ky premtim, familja e Giselit pasi nuk gjeti zgjidhje për 2 vjet, ndërmori një betejë ligjore të përfaqësuar nga Komiteti Shqiptar i Helsinkit.

Padia e ngritur, bazohej në Vendimin e Këshillit të Ministrave, që miraton një sërë paketash shëndetësore që financohen nga shteti. Garantimi falas i shërbimit të implantit koklear është pjesë e kësaj VKM-je.

Kostoja totale e këtij shërbimi, arrin vlerën 290 mijë lekë nga të cilat 270 mijë janë për impiantin dhe 20 mijë si kosto për ndërhyrjen kirurgjikale. Kjo paketë është një nga ndërhyrjet më të shtrenjta që rimbursohet nga shteti.

Institucionet e ngarkuara janĂ« Fondi i Sigurimit tĂ« DetyrueshĂ«m tĂ« Kujdesit ShĂ«ndetĂ«sor, MinistrisĂ« sĂ« ShĂ«ndetĂ«sisĂ« dhe Mbrojtjes Sociale dhe QSUT “NĂ«nĂ« Tereza”.

E gjithĂ« procedura qĂ« nga buxhetimi e deri tek konsultat e vizitat qĂ« duhet tĂ« kryejĂ« fĂ«mija pĂ«rpara ndĂ«rhyrjes, janĂ« tĂ« pasqyruara nĂ« Regjistrin KombĂ«tar tĂ« Paketave tĂ« ShĂ«rbimeve ShĂ«ndetĂ«sore – qĂ« administrohet nga Fondi i Sigurimit tĂ« DetyrueshĂ«m tĂ« Kujdesit ShĂ«ndetĂ«sor. 

Në rastin e Giselit, Fondi nuk kishte përmbushur detyrimin administrativ edhe pse kishte në përgjegjësi vendimin e konsultës, formularin që tregon se fëmija kishte nevojë urgjente për këtë ndërhyrje dhe regjistrimin e të miturit në Regjistrin Kombëtar të Paketave.

Nga ana tjetër, Ministrisa e Shëndetësisë dhe QSUT kanë detyrimin e gjetjes së implantit koklear dhe realizimit të ndërhyrjes kirurgjikale. Po edhe këto institucione nuk e ndihmuan Giselin.

The post Beteja për të fituar implantin koklear falas appeared first on Faktoje.al.

↗

Ndëshkimi i historisë dhe molla e sherrit Veri-Maqedonase me Bullgarinë

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Ben Andoni

Shtyrja e vazhdueshme e afateve të përgjigjeve për Censusin 2023 e ka shqetësuar shumë mjedisin shqiptar për rezultatet. Opozita ka ngritur akuza deri për shifra të manipuluara, kurse minoritetet dhe komunitetet fetare janë shqetësuar për stratigrafinë e re të komuniteteve respektive. Më në fund, INSTAT-i bëri publike të dhënat e Censusit 2023 më 28 qershor: tashmë Shqipëria kishte 2.4 milion banorë ose rreth 400 mijë banorë më pak se në vitin 2011. 

Rezultatet ishin tĂ« hidhura nĂ« tĂ« gjitha shtresĂ«zimet. PĂ«r hir tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s, Censi i 2023-shit prodhoi tĂ« dhĂ«na “interesante” dhe pĂ«rsa i pĂ«rket minoriteteve nĂ« ShqipĂ«ri. Nga shifra e saktĂ« e 2 milionĂ« e 402 mijĂ« e 113 banorĂ«ve nĂ« vendin tonĂ«, 23 485 p.sh. u deklaruan minoritarĂ« grekĂ«, por me njĂ« numĂ«r tĂ« ulĂ«t krahasuar me vitin 2011, kur u deklaruan deri 24.243 syresh (INSTAT, 2024). 

Goditjen më të madhe e ka marrë komuniteti maqedonas, i cili është përgjysmuar. Aktualisht jetojnë 2281 minoritarë maqedonas, ndërkohë që në vitin 2011 ishin deklaruar 5512 banorë syresh. Për herë të parë është llogaritur edhe minoriteti bullgar dhe boshnjak, respektivisht duke na dhënë shifrat 7057 bullgarë dhe 2963 boshnjakë. Ishte pikërisht kjo shifër e lartë e minoritetit bullgar krahasuar me atë maqedonas, e cila ka sjellë akuza për manipulim nga Partia Aleanca e Maqedonasve për Integrimin Evropian (AMIE) së të dhënave të Censit dhe jo vetëm kaq. 

Reagimi i komunitetit maqedonas tĂ« ShqipĂ«risĂ« ishte i pritur edhe i menjĂ«hershĂ«m. “Partia Aleanca e Maqedonasve pĂ«r Integrimin Evropian (AMIE), si e vetmja parti qĂ« pĂ«rfaqĂ«son interesat e komunitetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri, shpreh indinjatĂ«n dhe mospranimin e rezultateve tĂ« publikuara tĂ« Censusit 2023, duke theksuar se shifrat pĂ«r minoritetin maqedonas janĂ« tĂ« manipuluara dhe tĂ« falsifikuara. Procesi i regjistrimit tĂ« popullsisĂ« nuk ishte i drejtĂ« dhe transparent dhe, nuk u zbatuan as standardet ndĂ«rkombĂ«tare dhe as ato tĂ« Eurostat-it”, janĂ« shprehur zyrtarisht ata. 

Nuk ka qĂ«ndruar pasive dhe Ministria e Jashtme e RepublikĂ«s sĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut, e cila shprehu shqetĂ«simin pĂ«r tĂ« dhĂ«nat e regjistrimit tĂ« kryera nĂ« ShqipĂ«ri nĂ« vitin 2023 pĂ«r shkak tĂ« “publikimit tĂ« tĂ« dhĂ«nave paraprake tĂ« cilat, pĂ«r fat tĂ« keq, nuk pasqyrojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« adekuate numrin real tĂ« maqedonasve etnikĂ« nĂ« vend”. Ministria e Jashtme nĂ« Shkup ka shprehur pakĂ«naqĂ«si dhe reagim tĂ« fortĂ« edhe pĂ«r pĂ«rdorimin e fjalĂ«s “Maqedonasit e Veriut“.

Nga ana tjetĂ«r, shoqata “Prosperitet Golloborda” Ă«shtĂ« shprehur e ngazĂ«llyer pĂ«r shifrat. Kryetari i saj Haxhi Pirushi, u shpreh tejet i gĂ«zuar pĂ«r rezultatet e Censusit 2023: “Organizimi ynĂ« u krijua mĂ« 5 Maj tĂ« vitit 2000, pĂ«r ta vĂ«rtetuar e mbrojtur gjuhĂ«n e trashĂ«guar bullgare. Shteti ynĂ«, ku jetojmĂ«: Kuvendi, Qeveria mori njĂ« vendim historik tĂ« pa bĂ«rĂ« prej askujt mĂ« parĂ«, pasi nuk na ishte njohur kjo e drejtĂ« prej vitit 1938, kur pati njĂ« njohje por pa u zbatuar”, tha ai pĂ«r Faktoje.

Anipse, protesta dhe indinjata e komunitetit veri-maqedonas nuk Ă«shtĂ« ndalur. “NĂ« 11 censuset e realizuara nĂ« ShqipĂ«ri pĂ«rgjatĂ« 100 viteve, asnjĂ« banor nuk Ă«shtĂ« deklaruar bullgar. NĂ« asnjĂ« raport monitorues tĂ« organizatave ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« cilat merren me respektimin e tĂ« drejtave tĂ« minoriteteve siç Ă«shtĂ« KĂ«shilli i EvropĂ«s i cili monitoron zbatimin e KonventĂ«s KuadĂ«r pĂ«r Mbrojtjen e tĂ« Drejtave tĂ« Pakicave KombĂ«tare nuk Ă«shtĂ« evidentuar ekzistenca e njĂ« minoriteti bullgar nĂ« ShqipĂ«ri. Edhe nĂ« Raportin e ParĂ« pĂ«r tĂ« Drejtat e Pakicave KombĂ«tare tĂ« Avokatit tĂ« Popullit nga viti 2015 nuk Ă«shtĂ« evidentuar ekzistenca e minoritet bullgar nĂ« ShqipĂ«ri”, Ă«shtĂ« shprehur kryetari i AMIE Vasil Steriovski pĂ«r Faktoje.al.

Të pakënaqur me shifrat kanë mbetur edhe dy komunitetet kristiane në vend. Census-2023 ka llogaritur 4 për qind që janë identifikuar si ateistë: 1.1 milionë janë shpallur myslimanë, katolikë janë shpallur 202 mijë, ortodoksë 174 mijë dhe bektashinj 116 mijë. Kisha katolike pasi ka gjykuar për rezultatet, duke theksuar largimin, kuptohet dhe mes anëtarëve të komunitetit, ka pranuar se nuk mund të gjykojnë nëse realisht është ky numri i vërtetë i katolikëve në Shqipëri! Kisha ortodokse ka qenë më direkte dhe e ashpër në qëndrimin e saj duke i quajtur rezultatet e Censit 2023 për numrin e të krishterëve orthodhoksë se nuk pasqyrojnë realitetin.

Ndërsa në rastin e minoritetit grek dhe komuniteteve fetare, shqetësimi i numrave ka qenë i pranishëm por edhe i justifikueshëm, peshën më të madhe të problemit e ka marrë shqetësimi i komunitetit veri-maqedonas ndaj atij bullgar.

Konflikti shqiptar i komuniteteve të afërta etnike nuk është i rastësishëm. Bullgaria dhe Maqedonia e Veriut janë në mosmarrëveshje të mëdha qysh me ndarjen e kësaj të fundit në ish-Jugosllavi, e cila ndryshe nga republikat e tjera u shkëput pa probleme lufte. Problemet mes tyre kanë rrokur çështjet e identitetit, gjuhës dhe historisë, duke arritur kulmin gjatë tre viteve të fundit në një bllok të vazhdueshëm bullgar për integrimin e Shkupit zyrtar në Bashkimin Evropian.

Kuvendi i ShqipĂ«risĂ«, me njĂ« konsensus mes forcave kryesore politike nĂ« vitin 2017 miratoi ligjin “PĂ«r mbrojtjen e pakicave kombĂ«tare nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ«â€. NĂ« kuptimin e kĂ«tij ligji, pakicat kombĂ«tare nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ« janĂ« pakicat greke, maqedonase, arumune, rome, egjiptiane, malazeze, boshnjake, serbe dhe bullgare.

Asokohe kryeministri bullgar Bojko Borisov e cilĂ«soi si njĂ« arritje historike pĂ«r BullgarinĂ« faktin qĂ« ShqipĂ«ria njohu minoritetin bullgar nĂ« vend: “Pas 104 vitesh ShqipĂ«ria e njohu bashkĂ«sinĂ« etnike bullgare. Kjo njohje Ă«shtĂ« rezultat i pĂ«rpjekjeve tĂ« jashtĂ«zakonshme qĂ« diplomacia bullgare ka bĂ«rĂ« nĂ« mbrojtje tĂ« tĂ« drejtave tĂ« bullgarĂ«ve jashtĂ« kufijve tĂ« vendit”.

Kryeministri bullgar në postimin e tij, menjëherë pas miratimit, i dedikoi një falënderim të veçantë kryeministrit shqiptar Edi Rama, i cili sipas Borisov mbajti premtimin që të mos shkeleshin interesat e komunitetit bullgar në Shqipëri.

“MegjithĂ«se nĂ« projektligjin e depozituar nĂ« Parlament nga Ministria pĂ«r EvropĂ«n dhe PunĂ«ve tĂ« Jashtme parashikohej njohja e tetĂ« pakicave kombĂ«tare ekzistuese (GrekĂ«t, Maqedonasit, VllehĂ«t, SerbĂ«t, MalazezĂ«t, BoshnjakĂ«t, RomĂ«t dhe EgjiptianĂ«t), nĂ« momentin e fundit, vendi ynĂ« iu nĂ«nshtrua presioneve nga Bullgaria me veton e anĂ«tarĂ«simit nĂ« Bashkimin Evropian dhe me kĂ«tĂ« ligj u njoh njĂ« pakice jo-ekzistente bullgare nĂ« ShqipĂ«ri. AtĂ«herĂ« kemi reaguar si minoritet maqedonas se njohja e minoritetit jo-ekzistues bullgar do tĂ« thotĂ« gjenocid pĂ«r minoritetin maqedonas sepse Bullgaria kĂ«rkon minoritet nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas pĂ«rgjatĂ« kufirit shqiptaro-maqedonas. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, nĂ«nvizuam se Bullgaria do keqpĂ«rdorte qenien e saj anĂ«tar e Bashkimit Evropian pĂ«r tĂ« thelluar synimin e mĂ«sipĂ«rm: Asimilimin e komunitetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri dhe krijimin e njĂ« komuniteti bullgar inekzistent”, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur kryetari i AMIE Vasil Steriovski Faktoje.al.

Po, ndĂ«rsa pakica maqedonase veriore nĂ« ShqipĂ«ri ka reaguar ashpĂ«r, duket se shteti i MaqedonisĂ« sĂ« Veriut ka qenĂ« i kujdesshĂ«m. Drejtori i Entit ShtetĂ«ror tĂ« Statistikave tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut Apostol Simovski deklaroi se fakti qĂ« njĂ« pjesĂ« e popullsisĂ« shqiptare u identifikua si bullgare gjatĂ« regjistrimit pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rpjekjeve tĂ« konsiderueshme bullgare nuk e konsideroi dĂ«shtim nga ana e ShqipĂ«risĂ« por ai vuri nĂ« dukje se regjistrimi potencialisht mund tĂ« pĂ«rsĂ«ritet. “Kudo nĂ« botĂ«, nĂ« vendet ku mblidhen tĂ« dhĂ«nat e identitetit etnik, ky informacion duhet tĂ« pasqyrojĂ« vullnetin e lirĂ« tĂ« personit qĂ« e jep atĂ«â€, tha Simovski.

NdĂ«rkohĂ« qĂ« pakica bullgare e quan si sukses. “UnĂ« e kam filluar punĂ«n pĂ«r kĂ«tĂ« problem nĂ« vitin 1993. Zyrtarisht nĂ« vitin 2000 me vendim gjykate
Kush bĂ«n mohimin e identitetit tonĂ« pĂ«r ne po bĂ«n njĂ« gabim anti- historik e tĂ« pavĂ«rtetĂ«, gjĂ« qĂ« çon nĂ« gjĂ«ra të pavĂ«rteta”, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur Haxhi Pirushi nga shoqata “Prosperitet Golloborda” Faktoje.al.

Historia e re e trajtimit tĂ« kĂ«saj pakice nis me rrugĂ«n bullgare drejt EuropĂ«s. LĂ«vizjet e njĂ« pjese tĂ« minoritarĂ«ve, njohur si goranĂ« (por qĂ« shqiptarĂ«t i identifikonin me pasardhĂ«sit e BogomilĂ«ve), pĂ«r tĂ« marrĂ« pasaportat bullgare u intensifikuan shumĂ« pas hyrjes sĂ« BullgarisĂ« sĂ« BE. NĂ«ntĂ« fshatrat, qĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« zonĂ«n e GorĂ«s nĂ« Verilindje tĂ« vendit popullohen nga banorĂ« qĂ« kanĂ« trashĂ«guar gjuhĂ«n sllave tĂ« ngjashme me atĂ« maqedonase, e qĂ« mendohet se janĂ« ngulur aty mes shekujve XI dhe XIII, kohĂ« kur Bullgaria u pĂ«rfshi nga lĂ«vizja bogomile-qĂ« banorĂ«t e shqipĂ«rojnĂ« “tĂ« dashurit e Zotit”.

E vĂ«rteta Ă«shtĂ« se pas viteve ’90, komuniteti u tundua shpesh nga ofertat pĂ«r nĂ«nshtetĂ«si ballkanase. SerbĂ«t erdhĂ«n qysh nĂ« fillim tĂ« viteve ‘90 dhe u pĂ«rpoqĂ«n pa sukses ta pĂ«rgatisin GorĂ«n si minoritet tĂ« tyren nĂ« ShqipĂ«ri. Maqedonasit shkuan mĂ« tej duke u premtuar edhe pasaporta goranĂ«ve. Por, vetĂ«m bullgarĂ«t, ia dolĂ«n t’i pĂ«rfshinin nĂ« interesat e tyre. Media shqiptare e trajtoi problemin qysh nĂ« vitin 2015, kur fshatrat e Shishtavecit dhe Zapodit u vendosĂ«n nĂ« fokusin e medias pĂ«r tĂ« ilustruar fluksin e lartĂ« tĂ« largimeve nga ShqipĂ«ria dhe kĂ«rkesave pĂ«r azil drejt vendeve tĂ« BE-sĂ«. Realiteti ishte se pasaportat e reja bullgare i ndihmuan shumĂ« banorĂ«, qoftĂ« dhe ata qĂ« s’ishin goranĂ«, por qĂ« njihnin gjuhĂ«n pĂ«r tĂ« nisur njĂ« jetĂ« tĂ« re nĂ« PerĂ«ndim, shumĂ« herĂ« mĂ« tĂ« favorizuar se mijĂ«ra shqiptarĂ« qĂ« pĂ«rfunduan nĂ« kampet e azilkĂ«rkuesve (Ibid). TĂ« mos harrojmĂ« se sot, pasaportat bullgare u mundĂ«sojnĂ« qytetarĂ«ve tĂ« hyjnĂ« pa vizĂ« nĂ« 171 shtete.

Duke u kthyer pas nĂ« histori, vakumi qĂ« la politika bullgare nĂ« kohĂ«n e komunizmit, shtuar me politikĂ«n e ish-JugosllavisĂ« dhe realiteti i shtetformimit tĂ« shtetit tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut u reflektua me njĂ« intensitet tĂ« madh pas viteve ’90 me pĂ«rplasjet e Sofjes dhe Shkupit zyrtar.

“Ligji nuk pĂ«rcaktonte se ku jeton ky minoritet nĂ« ShqipĂ«ri, por Bullgaria, duke u mbĂ«shtetur nĂ« kĂ«tĂ« ligj, shtriu propagandĂ«n e saj nĂ« rajonet ku tradicionalisht banon minoriteti maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri: nĂ« zonat e PrespĂ«s, GollobordĂ«s, GorĂ«s, si dhe nĂ« fshatin VĂ«rnik nĂ« zonĂ«n e Devollit. Pas ‘njohjes’ sĂ« minoritetit bullgar, filloi fushata e ashpĂ«r e Sofjes pĂ«r tĂ« mohuar dhe asimiluar minoritetin maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri. Bullgari çdo muaj organizonte ekskursione falas pĂ«r tĂ« rinjtĂ« nga zonat e GorĂ«s, GollobordĂ«s, PrespĂ«s dhe VĂ«rnikut. Jepte bursa pĂ«r studime falas nĂ« universitetet bullgare, si dhe bursa falas pĂ«r studime pasuniversitare dhe doktorature. Ambasada Bullgare formonte shoqata, duke financuar projekte tĂ« ndryshme nĂ« zonat ku tradicionalisht jetojnĂ« Maqedonasit nĂ« ShqipĂ«ri. Fondacione tĂ« ndryshme nga Bullgaria jepni donacione tĂ« ndryshme pĂ«r shkollat, bashkitĂ«, qendrat shĂ«ndetĂ«sore, sillnin doktora nga Bullgaria pĂ«r tĂ« kryer kontrolle falas nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas etj.”, shprehet i indinjuar Sterivski i AMIE pĂ«r Faktoje.al.

“Pas fillimit tĂ« ndĂ«rtimit tĂ« demokracisĂ« nĂ« ShqipĂ«ri filluan proceset e vetĂ«identifikimit tĂ« pakicĂ«s bullgare si bullgarĂ«â€, pohon historiani Tashev. Sipas fjalĂ«ve tĂ« tij bullgarĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri kurrĂ« nuk kanĂ« qenĂ« diskriminuar. “NĂ« vitin 1991 aty janĂ« regjistruar organizatat e para tĂ« bullgarĂ«ve, kurse dy vjet mĂ« vonĂ« tek ne vijnĂ« tĂ« rinjtĂ« e parĂ«, tĂ« cilĂ«t dĂ«shirojnĂ« tĂ« studiojnĂ« nĂ« universitetet bullgare. AtĂ«herĂ« filloi dhe veprimtaria e qĂ«llimshme pĂ«r njohje zyrtare tĂ« minoritetit bullgar nĂ« ShqipĂ«ri gjĂ«, e cila u realizua nĂ« vitin 2017. Sot mĂ«simi i gjuhĂ«s letrare bullgare Ă«shtĂ« prioritet pĂ«r bashkatdhetarĂ«t tanĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, ku janĂ« tri shkolla bullgare tĂ« sĂ« dielĂ«s dhe 700 tĂ« rinj kanĂ« mbaruar arsimin e lartĂ« tek ne”.

Tabloja vjen ndryshe nga pĂ«rfaqĂ«suesi i lartĂ« i komunitetit maqedonas verior nĂ« vend, Steriovski. “NjĂ« nga masat pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« minoritet artificial bullgar nĂ« ShqipĂ«ri, tĂ« cilĂ«n Bullgaria e zbatoi, duke pĂ«rfituar nga situata e dobĂ«t ekonomike e minoritetit maqedonas nĂ« ShqipĂ«ri dhe qytetarĂ«ve shqiptarĂ« sĂ« bashku, ishte dhĂ«nia e pasaportave bullgare pĂ«r tĂ« gjithĂ« qytetarĂ«t shqiptarĂ«. Maqedonasit dhe ShqiptarĂ«t paguanin mijĂ«ra euro tĂ« marrin pasaportĂ« bullgare dhe tĂ« shkojnĂ« pĂ«r tĂ« punuar nĂ« PerĂ«ndim, duke pĂ«rdorur privilegjet e vendeve anĂ«tare tĂ« BE-sĂ«. Ky Ă«shtĂ« njĂ« biznes me vlerĂ« miliona euro, qĂ« funksionon jo vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri, por nĂ« shumĂ« vende jo tĂ« BE-sĂ«, si Maqedonia, Kosova, Serbia, Ukraina, Moldavia e tĂ« tjera. Kjo propagandĂ« bullgare u intensifikua veçanĂ«risht nĂ« prag tĂ« censusit 2023 nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« Bullgaria tĂ« justifikojĂ« politikĂ«n agresive por edhe paratĂ« qĂ« i harxhonte me çdo kusht pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« njĂ« pakicĂ« bullgare nĂ« ShqipĂ«ri”, i Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur ai Faktoje. al.

Problemi i shifrave tĂ« censusit ka sjellĂ« mĂ« shumĂ« probleme mes vetĂ« politikĂ«s shqiptare. Znj. Ines Nurja, drejtuese e departamentit tĂ« statistikave nĂ« PartinĂ« Demokratike ka deklaruar se janĂ« manipuluar tĂ« dhĂ«nat si me numrin e popullsisĂ« ashtu dhe me atĂ« tĂ« banesave. “Sipas INSTAT popullsia nĂ« ShqipĂ«ri Ă«shtĂ« 2.4 milionĂ« dhe pĂ«r 12 vjet janĂ« shtuar vetĂ«m 70 mijĂ« banesa. Ky Ă«shtĂ« njĂ« mashtrim krye e kĂ«put”,  deklaroi ajo nĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtyp. NdĂ«rkohĂ« ka sjellĂ« si referencĂ« tĂ« dhĂ«nat nga EUROSTAT, tĂ« cilat sugjerojnĂ« se nga ShqipĂ«ria janĂ« larguar mbi 900 mijĂ« banorĂ« vetĂ«m nĂ« vendet e Bashkimit Evropian, shifĂ«r qĂ« bie ndesh me shifrĂ«n popullsisĂ« tĂ« nxjerrĂ« nga INSTAT. “E dyta, numri i banesave nuk mund tĂ« jetĂ« shtuar vetĂ«m me 70 mijĂ« pĂ«r 12 vite sepse nĂ« njĂ« llogaritje tĂ« thjeshtĂ« vetĂ«m nĂ« TiranĂ« pĂ«r 3 muaj Erjon Veliaj ka dhĂ«nĂ« 231 mijĂ« metra katrorĂ« pĂ«r ndĂ«rtim”, tha mĂ« tej zyrtarja e PD-sĂ«.

Drejtoresha e INSTAT, Elsa Dhuli, nga ana tjetĂ«r, Ă«shtĂ« munduar tĂ« jetĂ« e qetĂ« dhe ka treguar metodologjinĂ« dhe arsyet e vonesave! Censet kanĂ« ofruar tĂ« dhĂ«na tĂ« vlefshme pĂ«r tĂ« hartuar politika mĂ« tĂ« mira nĂ« tĂ« gjitha fushat, arsim, shĂ«ndetĂ«si, ekonomi dhe zhvillim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m. “Ky cens, vlerĂ«soi nĂ« territorin shqiptar nĂ« datĂ« 18 shtator 2023, 2 412 113 banorĂ«, tĂ« cilĂ«t pĂ«rbĂ«jnĂ« 755 950 familje, me madhĂ«si mesatare 3.2 anĂ«tarĂ« pĂ«r familje, tĂ« cilĂ«t jetojnĂ« nĂ« 1 082 529 banesa tĂ« zakonshme”. NdĂ«rkohĂ« qĂ« ka zbuluar problematikat zyrtare pĂ«r zhvillimin e kĂ«tij Censi qĂ« nga tĂ«rmeti, tĂ« pandemia dhe gjetja e punonjĂ«sve nĂ« çdo njĂ«si gjeografi tĂ« vendit.  

“Aplikuam teknologji dhe ndeshĂ«m sfida nĂ« marrjen nĂ« informacionin nĂ« terren. Kemi punuar me seriozitet. Siguria qĂ« tĂ« dhĂ«nat tĂ« jenĂ« tĂ« mbrojtura ishte njĂ« sfidĂ«. PĂ«rdorĂ«m njĂ« sistem gjeo-hapsinor tĂ« digjitalizuar dhe metodologjitĂ« shin tĂ« harmonizuara me standardet”, tha ajo (Ibid).

“Procesi i regjistrimit tĂ« popullsisĂ« nuk ishte i drejtĂ« dhe transparent, dhe nuk u zbatuan standardet ndĂ«rkombĂ«tare dhe ato tĂ« Eurostatit. MĂ«nyra se si u zhvillua Censusi vitin e kaluar dhe mbledhja e tĂ« dhĂ«nave mbi pĂ«rkatĂ«sinĂ« etnike Ă«shtĂ« kryer me shkelje te shumta gjatĂ« procesit. NjĂ« pjesĂ« tĂ« anketuesve sidomos nĂ« zonat ku jeton minoriteti maqedonas kanĂ« qenĂ« nĂ«n kontroll tĂ« BullgarisĂ« dhe hapur kanĂ« punuar nĂ« shkelje tĂ« ligjit pĂ«r regjistrimin e sa mĂ« shumĂ« personave si bullgar”, Ă«shtĂ« shprehur Steriovski pĂ«r Faktoje.al. 

Zyrtarisht ka njĂ« lloj mirĂ«kuptimi nga vetĂ« pala veri-maqedonase. Sa i pĂ«rket thirrjeve pĂ«r pĂ«rsĂ«ritjen e gjithĂ« operacionit, Simovski thekson se Ă«shtĂ« i mundshĂ«m, por shumĂ« i kushtueshĂ«m dhe se vendimi i takon qeverisĂ« shqiptare, duke theksuar se si shembull kemi pĂ«rsĂ«ritur edhe regjistrimin e popullsisĂ« nĂ« vitin 1991. “E dini, kĂ«to operacione janĂ« shumĂ« tĂ« shtrenjta. Por ajo pĂ«r tĂ« cilĂ«n kam besim dhe nuk mund tĂ« fajĂ«soj kolegĂ«t e mi nĂ« ShqipĂ«ri, Ă«shtĂ« se sipas rregullave, zgjidhjeve metodologjike dhe tĂ« gjitha standardeve, pĂ«r tĂ« cilat jam plotĂ«sisht i vetĂ«dijshĂ«m, askush nuk ka ndikuar nĂ« tĂ« dhĂ«nat. ËshtĂ« njĂ« deklaratĂ« personale. Nuk mund tĂ« detyrosh dikĂ« tĂ« deklarojĂ« diçka dhe nuk mund tĂ« thuash se mĂ« parĂ« nuk ka pasur bullgarĂ« dhe se ata nuk duhet tĂ« deklarohen si tĂ« tillĂ«â€, shtoi Simovski.

Duket sikur pala maqedonase-veriore Ă«shtĂ« pajtuar disi me situatĂ«n dhe kritikat kryesore i ka lĂ«nĂ« pĂ«r paraardhĂ«sit e tyre nĂ« politikĂ«. “NĂ« periudhĂ«n e ardhshme, Ministria e Jashtme (Republika e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut) do tĂ« bashkĂ«punojĂ« intensivisht me pĂ«rfaqĂ«suesit kompetent tĂ« autoriteteve dhe me pĂ«rfaqĂ«suesit e komunitetit maqedonas nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ« pĂ«r promovimin e tyre kulturor dhe social nĂ« kuadĂ«r tĂ« shoqĂ«risĂ« shqiptare, e cila, pĂ«r fat tĂ« keq, duhet thĂ«nĂ« se Ă«shtĂ« lĂ«nĂ« plotĂ«sisht e neglizhuar nga formacioni i mĂ«parshĂ«m politik nĂ« vendin tonĂ«â€, thuhet nĂ« deklaratĂ«n e MinistrisĂ« sĂ« Jashtme tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« Veriut.

Regjistrimi i parĂ« i popullsisĂ« nga shteti i pavarur shqiptar rezulton nĂ« vitin 1923 nga qeveria e kryeministrit Noli, ku nĂ« vend rezultuan 823 mijĂ« banorĂ«. QĂ« nga kjo nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« bĂ«rĂ« gjithsej 11 regjistrime tĂ« popullsisĂ« me periodicitet njĂ« herĂ« nĂ« 10 vite. NjĂ« regjistrim tjetĂ«r u bĂ« nĂ« kohĂ«n e mbretit Zog (1930) nĂ« bazĂ« tĂ« deklarimi i lirĂ« i moshĂ«s pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« dokumenteve tĂ« identifikimit, ku popullsia e regjistrua rezultoi 833,600 banorĂ« me njĂ« shtesĂ« 19,200 banore ose 2.4% mĂ« shumĂ« se mĂ« 1923. Regjistrimi parĂ« pas luftĂ«s u bĂ« nga qeveria komuniste e Enver HoxhĂ«s nĂ« vitin 1945. Regjistrimi u krye kryer nĂ« njĂ« ditĂ« (“dita me ndalim qarkullimi”), mĂ« 30 shtator 1945 dhe popullsia rezultoi me 1.122.000 banore me njĂ« rritje 288 mijĂ« banore ose 34.6% mĂ« shumĂ« se nga regjistrimi i vitit 1930. GjatĂ« regjimit Komunist popullsia e ShqipĂ«risĂ« u zgjerua me 183 % ose me rreth 2 milionĂ« banorĂ«. Zgjerimi i shpejtĂ« i popullsisĂ« solli edhe fundin e regjimit komunist, pasi nĂ« njĂ« ekonomi totalisht tĂ« mbyllur burimet e brendshme ishin tĂ« pamjaftueshme pĂ«r njĂ« popullsi tĂ« re nĂ« moshe qĂ« po rritej me ritme aq tĂ« shpejta.

Censi i radhës ishte programuar për vitin 2020, por fillimisht u shty për shkak të pandemisë, me 2021 për shkak të zgjedhjeve parlamentare dhe këtë vit edhe për arsye të bllokimit të tenderit të tabletave.  Sipas INSTAT, Censi i radhës synonte mbledhja e Numrit Personal të Identifikimit (ID), krijimin e një data bazë me të dhënat historike të Censeve, i aksesueshëm për përdoruesit, prodhimin e treguesve në kuadër të OZhQ,  Ri-inxhinierimin e Sistemit të Informacionit Gjeografik (GIS), mbledhjen e të dhënave përmes tabletave dhe ndërtimin e regjistrave statistikorë të Popullsisë, Ndërtesave dhe Banesave bazuar në të dhënat e Censit. 

The post Ndëshkimi i historisë dhe molla e sherrit Veri-Maqedonase me Bullgarinë appeared first on Faktoje.al.

↗

Asnjë provë për spiunim të Serbisë nga dronët shqiptarë, siç pretendon Vuçiç

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Vjolanda Peca

“DronĂ«t shqiptarĂ« u ngritĂ«n mbi GjakovĂ« pĂ«r tĂ« na spiunuar” ishte titulli thuajse i njĂ«jtĂ« nĂ« disa prej portaleve mĂ« tĂ« mĂ«dha shqiptare nĂ« fillim tĂ« korrikut, duke iu referuar njĂ« deklarate tĂ« presidentit tĂ« SerbisĂ« Aleksandar Vuçiç.

Nga një vëzhgim në disa prej portaleve të monitoruara më 3 dhe 4 korrik 2024  rezulton se edhe përmbajtja e lajmit është gati e njëjtë, një raportim bazuar kryekëput mbi deklaratën e Vuçiç publikuar nga mediat serbe dhe pa asnjë verifikim mbi pretendimin. 

“Kemi zbuluar fluturime tĂ« “BajraktarĂ«ve” shqiptarĂ« nga Gjakova nĂ« datat 5 dhe 20 qershor nĂ« lartĂ«sinĂ« 5800 metra qĂ« synonin tĂ« kryenin zbulimin e pozicioneve tĂ« Forcave tĂ« Armatosura Serbe”- citohet Vucic nga mediat e monitoruara. 

Lajmi shkaktoi çoroditje së pari nëse Vuçiç u referohej dronëve nga Shqipëria apo nga Kosova, pasi të dyja vendet disponojnë dronë të tillë të blerë nga Turqia. 

Vuçiç: DronĂ«t e ShqipĂ«risĂ« na spiunuan –raportonte njĂ« televizion nĂ« ShqipĂ«ri.

Kë akuzoi Vuçiç?

Nga një kërkim për raportimin original nga është marrë lajmi i shpërndarë në mediat shqiptare, gjetëm se tabloidi serb Kurir dhe Danas kishin publikuar thuajse të njëjtin artikull.

Zbardhje e deklaratës së Vuçiç nga gazetata serbe Danas.
Screenshot i lajmit nga Kurir, 3 korrik 2024
Zbardhje e deklaratës së Vuçiçi nga Kurir (Perkthimi nga serbishtja me google translate)

Përshkrimi sipas Kurir i referohet dronëve si bartës të flamurit shqiptar, duke rritur më shumë bindjen se Vuçiç po akuzon Shqipërinë për ngritjen e tyre me qëllim spiunazhi. 

Dronët u ngritën nga Kosova brenda territorit të vet

Ndërsa nga Shqipëria nuk pati reagim zyrtar lidhur më këtë pretendim të Vuçiç, Ministria e Mbrojtjes së Kosovës reagoi menjëherë duke konfirmuar se dronë Bayraktar janë ngritur në datat 5 dhe 20 qershor, por hodhi poshtë pretendimin për spiunazh.

“
.dronĂ«t ‘Bayraktar’ si pjesĂ« e sistemit tĂ« armatimit
 i inventarit tĂ« FSK-sĂ« Ă«shtĂ« pjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e njĂ«sive operacionale tĂ« FSK-sĂ« dhe ne nĂ« kuadĂ«r tĂ« FSK-sĂ« kemi njĂ«sinĂ« e sistemeve ajrore pa pilotĂ« qĂ« kryen operim me dronĂ«t “Bayraktar” dhe normalisht qĂ« operimi i tyre bĂ«het brenda territorit tĂ« RepublikĂ«s sĂ« KosovĂ«s, pa pasur synim vĂ«zhgimin e asnjĂ« vendi fqinj dhe pa pasur synim shkeljen e hapĂ«sirĂ«s ajrore tĂ« asnjĂ« vendi.” citohet Ministri i Mbrojtjes sĂ« KosovĂ«s, Enver Maqedonci nga mediat kosovare.

Edhe nĂ« deklaratĂ«n e Vuçiç, publikuar fillimisht nĂ« mediat serbe dhe mĂ« pas marrĂ« copy-paste nga ato shqiptare, pranohet se ngritja e dronĂ«ve, pĂ«rfshirĂ« edhe atyre suedeze apo gjermanĂ«, Ă«shtĂ« kryer nĂ« territor jo serb, nĂ« pĂ«rputhje me parimet e rezolutĂ«s sĂ« OKB 12 44. MirĂ«po mediat shqiptare kanĂ« zgjedhur qĂ« me ose pa dashje t’I japin zĂ« narrativĂ«s sĂ« Vuçiç se Serbia po spiunohet.

Kontekst

Pretendimi i radhës i presidentit serb Vuçiç, që njihet për përhapjen e narrativave sensacionaliste dhe që targetojnë Shqipërinë, Kosovën apo edhe Perëndimin se kërcënojnë Serbinë (siç ka vreifikuar më herët Faktoje) u artikuluan gjatë mbledhjes së Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura serbe. Ky aktivitet shërbeu që Vuçiç të artikulojë disa deklarata, mes të cilave dallojnë narrativat se Serbia duhet të forcojë ushtrinë që të jetë më e fortë ndaj kërcënimeve të jashtme.

Narrrativat e Vuçiç në lupën e ekspertëve

Agim Nesho, ambasador karriere dhe njohës i çëshjteve të Ballkanit, e gjykon këtë një fabul të ngritur nga nacionalistët serbë si pjesë e një skenari për të fuqizuar ushtrinë serbe. I ftuar në A2 CNN, Nesho tha mes të tjerash:

“Vuçiç ka arritur tĂ« armatosĂ« SerbinĂ« nĂ« masĂ«n 110% tĂ« tĂ« gjithĂ« armatimit qĂ« kanĂ« jo vetĂ«m vendet rreth saj, por tĂ« gjithĂ« Ballkanit PerĂ«ndimor.  Ai (Vucic) po pĂ«rgatit njĂ« skenar qĂ« e parafilloi me ngjarjet nĂ« BanjskĂ« dhe qĂ« i dĂ«shtuan. Do tĂ« ishte njĂ«soj si skenari I KrimesĂ«, dmth njerĂ«zit tĂ« revoltuar qĂ« shtypeshin, nuk respektoheshin dhe kĂ«rkonin ndihmĂ«, pĂ«r tĂ« justifikuar njĂ« “ndĂ«rhyrje nĂ« bazĂ« tĂ« tĂ« drejtave tĂ« njeriut”  Ata (serbĂ«t) presin momentin qĂ« Rusia tĂ« dalĂ« fituese nĂ« UkrainĂ« dhe tĂ« kthehen nĂ« Ballkan, gjĂ« qĂ« u intereson si RusisĂ« ashtu dhe zgjidhjes sĂ« problematikĂ«s sĂ« tyre. “

Nga ana tjetĂ«r Nikola Petrovic, drejtor nĂ« QendrĂ«n e Çështjeve NdĂ«rkombĂ«tare dhe SigurisĂ« (ISAC) shprehet qĂ« tĂ« dyja palĂ«t janĂ« thjesht duke kĂ«rkuar justifikime pĂ«r tĂ« fajĂ«suar palĂ«n tjetĂ«r.

“Si dikush qĂ« ka punuar nĂ« sektorin e sigurisĂ«, jam i sigurt se ata dronĂ« kanĂ« bĂ«rĂ« zbulim si nĂ« Serbi ashtu edhe nĂ« KosovĂ« – dhe nuk e shoh si problem kĂ«tĂ« pasi e kanĂ« bĂ«rĂ« pa shkelur hapĂ«sirĂ«n ajrore tĂ« SerbisĂ«. Ky Ă«shtĂ« truku: pĂ«r sa kohĂ« qĂ« ju respektoni disa rregulla, misione tĂ« tilla spiunazhi konsiderohen “tĂ« nivelit tĂ« ulĂ«t” veçanĂ«risht me dronĂ«t Byraktar tĂ« cilĂ«t nuk mund tĂ« bĂ«jnĂ« shumĂ« me pajisjet e tyre optike nĂ« lartĂ«sinĂ« operacionale prej rreth 5500 metrash!”- shtoi mĂ« tĂ«j Petrovic.

Faktoje bazuar nĂ« lajmet qĂ« kanĂ« qarkulluar nĂ« mediat shqiptare qĂ« dronĂ«t janĂ« tĂ« ShqipĂ«risĂ«, i’u drejtua MinistrisĂ« sĂ« Mbrojtjes me anĂ« tĂ« njĂ« kĂ«rkese pĂ«r informacion. Deri nĂ« publikimin e kĂ«tij artikulli ne nuk kemi njĂ« pĂ«rgjigje.

PĂ«rfundim

Pretendimi i presidentit Vuçic se ushtria serbe po spiunohet nga dronë shqiptarë, është i pabazuar në prova dhe fakte. Ky pretendim u shpërnda masivisht nga mediat shqiptare copy-paste pa analizuar se cilat janë pasojat e këtyre narrativave.  Ndërkohë eskpertë të çështjeve gjeopolitike shpjegojnë se këto lloj pretendimesh i shërbejnë Serbisë për të rritur supremacinë ushatarake në Ballkanin Perëndimor, duke përdorur skenarë të ngjajshëm me ato të Rusisë për aneksimin e Ukrainës. 

*Ky shkrim është prodhuar si pjesë e iniciatiavës rajonale Qendra Kundër Dezinformiminit e Ballkanit Perëndimor

Redaktoi: Viola Keta & Aimona Vogli

The post Asnjë provë për spiunim të Serbisë nga dronët shqiptarë, siç pretendon Vuçiç appeared first on Faktoje.al.

❌