Nga LuĂs da Cunha (pseudonim) pĂ«r âThe European ConservativeâÂ
Kryeministri hungarez Viktor OrbĂĄn po bĂ«n njĂ« pĂ«rpjekje tĂ« madhe pĂ«r tâia arritur qĂ«llimit. MenjĂ«herĂ« pas marrjes sĂ« presidencĂ«s sĂ« KĂ«shillit tĂ« Bashkimit Evropian, e cila do tĂ« zgjasĂ« nga 1 korriku deri nĂ« fund tĂ« vitit, lideri konservator tronditi establishmentin perĂ«ndimor duke fluturuar pĂ«r nĂ« Kiev, ku takoi liderin ukrainas Volodymyr Zelensky, pastaj shkoi nĂ« MoskĂ«, pĂ«r njĂ« samit tĂ« shkurtĂ«r me Presidentin Vladimir V. Putin dhe, prej andej, nĂ« KinĂ« dhe SHBA. Ky sfidim dramatik i konsensusit pro-luftĂ«s tĂ« EvropĂ«s sâi ka dhĂ«nĂ« lĂ«vdata Budapestit. NĂ« vend qĂ« tĂ« duartrokasin Orbanin pĂ«r punĂ«n pĂ«r tâi dhĂ«nĂ« fund konfliktit tĂ« pĂ«rgjakshĂ«m tĂ« UkrainĂ«s, disa e kanĂ« akuzuar HungarinĂ« pĂ«r thyerjen e âunitetit perĂ«ndimorâ. Por uniteti nĂ« gabim nuk Ă«shtĂ« virtyt. Kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« luftĂ« qĂ« pĂ«rfshin nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« tĂ«rthortĂ« fuqitĂ« kryesore bĂ«rthamore nĂ« botĂ«, risqet janĂ« thjesht shumĂ« tĂ« mĂ«dha qĂ« tĂ« lejohet tĂ« dominojĂ« indiferenca.
Të thuash të vërtetën
Lufta e UkrainĂ«s, konflikti mĂ« i madh i EvropĂ«s qĂ« nga viti 1945, tashmĂ« Ă«shtĂ« nĂ« gjysmĂ« tĂ« vitit tĂ« tretĂ«. Kostoja ka qenĂ« e jashtĂ«zakonshme. VlerĂ«simet e viktimave pĂ«r tĂ« dyja palĂ«t tani janĂ« afĂ«r shifrĂ«s sĂ« njĂ« milioni. Ukraina, natyrisht, ka qenĂ« viktima kryesore e konfliktit. Duke mos u rikuperuar kurrĂ«, ekonomikisht apo demografikisht, nga tronditja qĂ« iu shkaktua nĂ« vitet e vrullshme tĂ« â90-ta, kur kolapsi traumatik i Bashkimit Sovjetik e çoi vendin nĂ« rrugĂ«n e privatizimeve tĂ« kryera nĂ« mĂ«nyrĂ« jo tĂ« duhur, pĂ«rçarjes sĂ« madhe sociale, emigrimit masiv dhe ngritjes sĂ« njĂ« klase tĂ« re oligarkike, kombi ka qenĂ« prej kohĂ«sh mĂ« i varfĂ«ri i EuropĂ«s.
Lufta i bëri gjërat edhe më keq dhe në mënyrë katastrofike. Pavarësisht nga skenarët rozë për rimëkëmbjen e Ukrainës pas luftës, e vërteta është se më shumë se gjysma e objekteve të prodhimit të energjisë në vend tani janë zhdukur nga raketat ruse. Situata demografike e Ukrainës, që ishte e rëndë edhe para luftës, tani është vërtet katastrofike, pasi miliona të rinj ukrainas nuk shihnin asnjë alternativë veçse të iknin te fqinjët e tyre më të pasur europianë, me gjasë për të mos u kthyer më. Me qindra mijëra të vdekur ose të gjymtuar, vlerësimet e arsyeshme sugjerojnë tani se popullsia nën kontrollin e Kievit qëndron diku midis 25 dhe 30 milionë njerëz, shumë prej tyre të moshuar. Sipas një studimi të fundit, kombi i shkatërruar do të kërkojë një normë neto emigracioni vjetor prej 300,000 në mënyrë që të mbajë popullsinë e tij në 30 milionë. Më keq akoma, të dhënat i referohen popullsisë që banon brenda kufijve të Ukrainës të vitit 1991, duke përfshirë Krimenë dhe rajonet juglindore që Rusia ka aneksuar. Humbjet e parashikueshme, si përshembull popullsitë në territoret që Rusia anekson ose vdekjet në luftë, nuk merren parasysh në llogaritje.
SĂ« bashku me vetĂ« UkrainĂ«n, Europa ka qenĂ« humbĂ«si tjetĂ«r i madh i kĂ«saj lufte tĂ« pamend. Tregtia reciproke e dobishme midis RusisĂ« dhe vendeve anĂ«tare tĂ« Bashkimit Europian ka rĂ«nĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« shpejtĂ«, me pasoja tĂ« rĂ«nda pĂ«r industritĂ« europiane, fuqinĂ« blerĂ«se dhe fuqinĂ« ekonomike. Ămimet e energjisĂ« janĂ« rritur, duke mos parĂ« kthim nĂ« nivelet e paraluftĂ«s. Gjermania, fuqia prodhuese e kontinentit, pritet tĂ« rritet midis 0.1% dhe 0.3% kĂ«tĂ« vit. NdĂ«rkohĂ«, dhe pavarĂ«sisht sanksioneve, vetĂ« ekonomia e RusisĂ« ka pĂ«rjetuar njĂ« epokĂ« tĂ« artĂ«: Prodhimi i BrendshĂ«m Bruto i RusisĂ« ka pasur njĂ« lulĂ«zim pothuajse 4% vitin e kaluar dhe FMN pret qĂ« ajo tĂ« rritet mĂ« shpejt se çdo ekonomi tjetĂ«r e pĂ«rparuar nĂ« vitin 2024. PavarĂ«sisht gjithĂ« zhurmĂ«s pĂ«r masat ekonomike perĂ«ndimore qĂ« supozoheshin se do tĂ« gjymtonin RusinĂ« deri nĂ« nĂ«nshtrim, me presidentin amerikan Joe Biden qĂ« mburrej dikur se ârubla (ruse) ishte kthyer nĂ« rrĂ«nojĂ«â dhe se âekonomia e RusisĂ« Ă«shtĂ« nĂ« rrugĂ«n pĂ«r tâu pĂ«rgjysmuarâ, Moska nĂ« fakt ka pĂ«rfituar ndjeshĂ«m nga sanksionet. NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, vetĂ«m kĂ«tĂ« muaj Banka BotĂ«rore e ngriti MoskĂ«n nĂ« rangun e njĂ« ekonomie me âtĂ« ardhura tĂ« lartaâ. NĂ« vitin 2022, kur tanket ruse u futĂ«n nĂ« UkrainĂ«, Presidenti Putin komandonte ekonominĂ« e gjashtĂ« mĂ« tĂ« madhe nĂ« botĂ«. Ai tani drejton tĂ« katĂ«rtĂ«n, sipas tĂ« njĂ«jtit institucion financiar.
Ukraina po shkon drejt humbjes
Strategjia e RusisĂ« bazohet nĂ« pikĂ«pamjen se evolucioni i balancĂ«s globale tĂ« fuqisĂ« nuk favorizon aktualisht PerĂ«ndimin. Ishte kjo ide qĂ« e shtyu Vladimir Putinin tĂ« shkonte drejt AzisĂ«, njĂ« politikĂ« qĂ« e pa MoskĂ«n tĂ« zĂ«vendĂ«sonte me sukses tregtinĂ« e saj perĂ«ndimore me eksporte fitimprurĂ«se drejt gjigantĂ«ve rajonalĂ« si India dhe Kina. MadhĂ«sia ekonomike e RusisĂ«, bollĂ«ku i burimeve natyrore dhe aftĂ«sia industriale, i japin asaj njĂ« potencial autarkik qĂ« pak vende tĂ« tjera mund ti krahasohen, pĂ«r tĂ« mos thĂ«nĂ« asnjĂ«. Rritja e pandalshme e qendrave alternative tĂ« fuqisĂ« ekonomike dhe financiare, e pĂ«rmbledhur nga grupimi BRICS i vendeve nĂ« zhvillim, ka paralajmĂ«ruar, pĂ«r tĂ« gjitha qĂ«llimet, njĂ« rend botĂ«ror tĂ« ri, post-liberal dhe shumĂ«polar, tĂ« cilin Kremlini ka rezultuar i aftĂ« pĂ«r ta shfrytĂ«zuar. AnalistĂ«t inteligjentĂ« dhe tĂ« ndershĂ«m e parashikuan kĂ«tĂ« gjĂ«, ndĂ«rsa altoparlantĂ«t perĂ«ndimorĂ« siguruan me gĂ«zim dĂ«gjuesit e tyre mendjelehtĂ« se gjithçka qĂ« duhej pĂ«r tĂ« shtypur RusinĂ« ishte njĂ« âturpĂ«rim i fortĂ« i sajâ. Siç Ă«shtĂ« parashikuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rsĂ«ritur nga studiues dhe vĂ«zhgues me mendje realiste si John J. Mearsheimer, Emmanuel Todd dhe Grey Connolly, si dhe figura kryesore politike duke pĂ«rfshirĂ« Vivek RamasĂ«amy, kandidatin republikan pĂ«r zĂ«vendĂ«spresident JD Vance dhe sipĂ«rmarrĂ«sin miliarder Elon Musk, Kremlini vuri bast mbi vullnetin dhe burimet e tij superiore si faktorĂ« vendimtarĂ« tĂ« fitores. Deri sot, basti duket se po shpĂ«rblehet.
NĂ«se do tĂ« kishte ndonjĂ«herĂ« vend pĂ«r tĂ« argumentuar se konflikti mund tĂ« zgjidhej me luftĂ« dhe nĂ« mĂ«nyra tĂ« pĂ«rshtatshme pĂ«r interesat e Kievit, atĂ«herĂ« me siguri ajo derĂ« ishte mbyllur nĂ« mĂ«nyrĂ« dramatike mĂ« shumĂ« se njĂ« vit mĂ« parĂ«. Duke kuptuar saktĂ« se Kievi, duke pasur parasysh forcĂ«n e tij tĂ« brendshme shumĂ« mĂ« tĂ« dobĂ«t, nuk mund tĂ« mbizotĂ«ronte nĂ« njĂ« luftĂ« rrĂ«nimi (luftĂ« qĂ« zgjat derisa armiku tĂ« dorĂ«zohet nga lodhja), aleatĂ«t e tij perĂ«ndimorĂ« e pajisĂ«n atĂ« me ndihmĂ« ushtarake masive tĂ« pazĂ«vendĂ«sueshme dhe tĂ« papĂ«rsĂ«ritshme pĂ«r njĂ« âkundĂ«r-ofensivĂ«â gjithçka ose asgjĂ«. Operacioni pĂ«rfundoi si njĂ« nga fiaskot mĂ« tĂ« mĂ«dha ushtarake qĂ« nga Ngarkimi i BrigadĂ«s sĂ« LehtĂ« tĂ« vitit 1854, pasi njĂ«sitĂ« ruse tĂ« ngurtĂ«suara dhe tĂ« ngulitura mirĂ« shkatĂ«rruan armaturĂ«n e UkrainĂ«s tĂ« furnizuar nga NATO me koston e disa fshatrave qĂ« janĂ« rimarrĂ« qĂ« atĂ«herĂ«. Ishte dritarja e vetme e mundĂ«sisĂ« e Kievit pĂ«r tĂ« arritur paqen me kushtet e veta dhe trupat e Presidentit Zelensky nuk arritĂ«n ta siguronin atĂ«.
NjĂ« vit mĂ« pas, Ă«shtĂ« e qartĂ« pĂ«r çdo vĂ«zhgues tĂ« arsyeshĂ«m dhe tĂ« mirĂ«filltĂ« tĂ« luftĂ«s se Ukraina po shkon drejt humbjes sĂ« pashmangshme. Kjo nuk duhet tĂ« jetĂ« njĂ« deklaratĂ« e diskutueshme. Me skenarin e njĂ« kolapsi ekonomik rus qĂ« tashmĂ« Ă«shtĂ« harruar plotĂ«sisht, po ashtu janĂ« harruar edhe iluzionet e marra tĂ« njĂ« kolapsi tĂ« qeverisĂ« aktuale ruse. NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, jo vetĂ«m qĂ« lufta Ă«shtĂ« popullore mes shumicĂ«s sĂ« rusĂ«ve, por nga rritja ekonomike qĂ« ajo ka shkaktuar ka pĂ«rfituar veçanĂ«risht klasĂ«a punĂ«tore , duke e shtyrĂ« atĂ« mĂ« tej nĂ« pĂ«rqafimin e Presidentit Putin. Me grushtin e shtetit tĂ« shtypur tĂ« vitit tĂ« kaluar tĂ« Prigozhin, dhe drejtuesit kryesorĂ« tĂ« kĂ«tij grushti tĂ« vrarĂ« nĂ« njĂ« âaksidentâ tĂ« çuditshĂ«m, lideri rus Ă«shtĂ« duke lundruar nĂ« ujĂ«rat ndoshta mĂ« tĂ« qeta politike se nĂ« çdo moment tjetĂ«r qĂ« nga inaugurimi i tij i parĂ«, nĂ« 1999. Vladimir Putin ka pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar nĂ« Kremlin dhe çdo politikĂ« qĂ« mbĂ«shtetet nĂ« tĂ« kundĂ«rtĂ«n Ă«shtĂ« marrĂ«zi nĂ« ekstrem.
Në frontin ushtarak, gjendja e vështirë e Ukrainës duket po aq e dëshpëruar dhe me siguri do të përkeqësohet. Ekonomia e shkatërruar e Kievit, tani më pak se një e dhjeta e asaj të Rusisë, nuk mund të financojë apo të mbajë përpjekjet e luftës në asnjë mënyrë. Mbështetja e Kievit te sponsorët e saj të NATO-s është e plotë. Baza e saj demografike e shkatërruar do të thotë se, edhe nëse udhëheqësit perëndimorë nuk ndjejnë asnjë shqetësim për shytjen e konfliktit duke dhënë dollarë dhe armë pa ndërprerje, nuk do të ketë mjaft burra ukrainas për të frenuar sulmet shumë më të shumta, më të pajisura dhe teknologjikisht superiore të Rusisë. Bixhozi i fundit i Ukrainës, një inkursion në rajonin e Kurskut të Rusisë, duket më shumë si një përpjekje e dëshpëruar për të përfituar pazare të vlefshme përpara se të fillojnë bisedimet e paqes sesa një përpjekje e qëndrueshme dhe serioze ushtarake. Lëvizja e pamatur rrezikon, megjithatë, të mbizgjerojë më tej forcat e kufizuara të Kievit, duke përshpejtuar kështu rënien në mënyra që nuk do ti sjellin përfitime afatgjata Kievit. Vlerësimi i Emmanuel Todd-it se përpjekja e Kurskut është ofensiva e Ardennes e Ukrainës, një bast i dëshpëruar dhe i pashpresë për të rifituar iniciativën e vendosur nga një fuqi humbëse, mund të jetë fiks ajo që do të ndodhë.
PĂ«r UkrainĂ«n, fuqia punĂ«tore Ă«shtĂ« boshti mbi tĂ« cilin qĂ«ndrojnĂ« tĂ« gjitha shqetĂ«simet e tjera. Numri i pamjaftueshĂ«m i trupave tani ka bĂ«rĂ« qĂ« qeveria e Presidentit Zelensky tĂ« pĂ«rfshihet nĂ« pĂ«rpjekje gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« dĂ«shpĂ«ruara dhe shumĂ« jopopullore pĂ«r mobilizim masiv. Masat drakoniane qĂ« janĂ« vendosur janĂ« thellĂ«sisht destabilizuese. Lodhja e luftĂ«s po bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« e dukshme, pasi tĂ« rinjtĂ« ukrainas qĂ«llohen pĂ«r vdekje nga qeveria e tyre pĂ«r pĂ«rpjekje pĂ«r tâiu shmangur rekrutimit, ndĂ«rsa gratĂ« vetĂ«-digjen tĂ« gjalla nĂ« shenjĂ« proteste ndaj politikĂ«s totale tĂ« luftĂ«s tĂ« presidentit. Rritja e intrigave brenda ushtrisĂ«, e dĂ«shmuar nga zĂ«vendĂ«simi i vazhdueshĂ«m tashmĂ« i komandantĂ«ve ukrainas, Ă«shtĂ« njĂ« tjetĂ«r shenjĂ« se diçka nuk shkon seriozisht me vendin. Pasi ka marrĂ« drejtimin e Forcave tĂ« Armatosura nĂ« shkurt, gjenerali Oleksandr Syrskyi Ă«shtĂ« pĂ«rfolur prej javĂ«sh se Ă«shtĂ« afĂ«r shkarkimit, me deputeten e njohur Mariana Bezuglaya qĂ« akuzon Syrsky-n se ka komplotuar âkapitulliminâ e vendit.
Situata është e qartë: ndërsa ushtria, ekonomia dhe situata e brendshme politike e Ukrainës vazhdojnë të gërryen, vendi është rrugës për tu mposhtur në front dhe për tu përmbysur në prapavijë. Zgjedhja me të cilën përballet Ukraina dhe Perëndimi është midis një traktati paqeje që bazohet në realitet dhe që pasqyron ekuilibrin e fuqisë, edhe nëse kjo nënkupton pranimin e lëshimeve të dhimbshme, ose në të kundërt, rrezikun në rritje të shpërthimit të Ukrainës.
Balanca e interesave
LuftĂ«rat nuk vendosen nĂ« bazĂ« tĂ« moralit, por nĂ« bazĂ« tĂ« ekuilibrit ekzistues tĂ« pushtetit ndĂ«rmjet palĂ«ve. ĂfarĂ«do qĂ« mund tĂ« mendohet pĂ«r legjitimitetin e pretendimeve dhe objektivave pĂ«rkatĂ«se tĂ« RusisĂ«, UkrainĂ«s dhe NATO-s nĂ« luftĂ«n aktuale, çdo pĂ«rpjekje pĂ«r paqe qĂ« nuk i njeh kĂ«to fakte do tĂ« jetĂ« thelbĂ«sisht joserioze.
QĂ«llimi i UkrainĂ«s pĂ«r tâiu bashkuar Bashkimit Evropian dhe NATO-s me kufijtĂ« e saj tĂ« vitit 1991 tĂ« paprekur nuk do tĂ« arrihet. As Kievi dhe as mbĂ«shtetĂ«sit e tij nuk kanĂ« forcĂ«n pĂ«r ta imponuar atĂ« me forcĂ«n e armĂ«ve, siç e bĂ«ri tĂ« qartĂ« kundĂ«rofensiva e dĂ«shtuar e vitit tĂ« kaluar. NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, pĂ«rpjekja kolektive e zbatuar tashmĂ« nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatĂ«t e saj europianĂ« drejt kĂ«tij qĂ«llimi i tejkalon shumĂ« aftĂ«sitĂ« e tyre tĂ« tendosura industriale. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, njĂ« rrugĂ« e re qĂ« fokusohet nĂ« kĂ«rcĂ«nimin strategjik shumĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« pĂ«rfaqĂ«suar nga ekspansionizmi i KinĂ«s nĂ« PaqĂ«sor ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« ndĂ«rmerret nga SHBA, nĂ«se kandidati republikan presidencial Donald Trump zgjidhet nĂ«ntorin e ardhshĂ«m. Ky ndryshim i fokusit nĂ« shpĂ«rndarjen e burimeve tĂ« kufizuara ushtarake dhe diplomatike tĂ« AmerikĂ«s Ă«shtĂ« kĂ«rkuar prej kohĂ«sh nga mendimtarĂ« si Elbridge Colby. Viktor OrbĂĄn ka aluduar gjithashtu pĂ«r pashmangshmĂ«rinĂ« e saj nĂ« njĂ« raport tĂ« publikuar sĂ« fundmi drejtuar Presidentit tĂ« KĂ«shillit Evropian Charles Michel mbi misionin e tij tĂ« paqes. Siç vuri nĂ« dukje presidenti Obama, me tĂ« drejtĂ«, ndĂ«rsa ishte nĂ« detyrĂ«, Rusia do tĂ« kujdeset gjithmonĂ« pĂ«r UkrainĂ«n mĂ« shumĂ« sesa PerĂ«ndimi.
Ndonëse është e kuptueshme dhe legjitime që Kievi të kërkojë anëtarësimin në NATO dhe BE, asnjë prej kërkesave nuk do të korrespondonte domosdoshmërisht me interesin e vetë Perëndimit. Kujtojmë se shqetësimi i vetëm që duhet të kenë politikëbërësit perëndimorë është interesi i Perëndimit. Në vend të kësaj, është e vështirë të shihet se si supozimi i kostove gjigante të rindërtimit të Ukrainës, që aktualisht vlerësohet nga Banka Botërore në gjysmë trilion dollarë, do të ishte i dobishëm për taksapaguesit perëndimorë. Një marrëdhënie e përhershme armiqësore midis Perëndimit dhe Rusisë, në mënyrë thelbësore, do ta çojë atë vend të madh, së bashku me rezervën e tij të madhe të burimeve, gjithnjë e më thellë në krahët e Kinës. Një aleancë e tillë e thelluar midis Moskës dhe Pekinit është thellësisht në kundërshtim me shqetësimet ekonomike, politike dhe të sigurisë perëndimore.
Kjo politikĂ« e pamend Ă«shtĂ« pĂ«rmbysja e pĂ«rpjekjeve shumĂ« tĂ« suksesshme tĂ« Presidentit Richard Nixon dhe Henry Kissinger pĂ«r tĂ« garantuar qĂ« marrĂ«dhĂ«niet e tĂ« dy vendeve me PerĂ«ndimin tĂ« mbeten mĂ« tĂ« mira se sa mes tyre. MĂ« e keqja akoma, kjo politikĂ« mundĂ«son njĂ« partneritet ruso-kinez qĂ« do tĂ« furnizojĂ« KinĂ«n me teknologji tĂ« avancuara, shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme ushtarake, gjithashtu duke reduktuar varĂ«sinĂ« e saj nga deti pĂ«r akses nĂ« lĂ«ndĂ«t e para tĂ« rĂ«ndĂ«sishme. Nga pikĂ«pamja gjeostrategjike, kjo nĂ«nkupton bashkimin e ZemrĂ«s Euroaziatike nĂ«n njĂ« bllok tĂ« vetĂ«m tĂ« fuqisĂ« kundĂ«rshtare. Kjo do tĂ« kujtonte nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« frikshme paralajmĂ«rimin e ZbignieĂ« Brzezinskit se âPotencialisht, skenari mĂ« i rrezikshĂ«m [pĂ«r PerĂ«ndimin] do tĂ« ishte njĂ« koalicion i madh i KinĂ«s, RusisĂ« dhe ndoshta Iranit, njĂ« koalicion âanti-hegjemonikâ i bashkuar jo nga ideologjia, por nga ankesat e secilĂ«s palĂ«.âÂ
Përkundrazi, interesat perëndimore qëndrojnë në kufizimin e tensioneve me Rusinë dhe garantimin që vendi të mos mbajë anën e Kinës në kohët e trazuara që vijnë. Kjo mund të arrihet vetëm duke kuptuar se Rusia ka interesa të arsyeshme në parandalimin e pranimit të Ukrainës në NATO, për të cilën çdo qeveri sovrane ruse do të luftonte. Këto sigurisht përfshijnë, por shkojnë përtej, sigurinë. Si djep i Rusisë, dhe kufiri i gjatë i botës së Romanovëve, Rusia dhe Ukraina ndajnë një histori të përbashkët ndaj së cilës asnjë lider rus i imagjinueshëm nuk do të ishte indiferent. Në të vërtetë, sondazhet kanë sugjeruar vazhdimisht se një shumicë absolute e rusëve i shohin fqinjët e tyre si të njëjtët njerëz me veten e tyre, ndërsa mbi 40% e ukrainasve kanë menduar të njëjtën gjë deri në vitin 2021. Ndërsa dikush mund të pajtohet ose të mos pajtohet me këto nocione, kompleksiteti i marrëdhënieve ruso-ukrainase janë padyshim një faktor qendror i politikës së jashtme ruse, pavarësisht se kush drejton ose mund të vijë për të udhëhequr vendin. William J. Burns, atëherë ambasadori i SHBA-së në Rusi, dhe tani drejtori i CIA-s, tha pikërisht këtë në një kabllogram diplomatik të vitit 2008, që fatkeqësisht nuk është diskutuar mjaftueshëm:
âHyrja e UkrainĂ«s nĂ« NATO Ă«shtĂ« vija mĂ« e fortĂ« nga tĂ« gjitha linjat e kuqe pĂ«r elitĂ«n ruse (jo vetĂ«m Putinin). NĂ« bisedat e mia prej mĂ« shumĂ« se dy vjet e gjysmĂ« me aktorĂ«t kryesorĂ« rusĂ«, nga njerĂ«zit nĂ« skutat e errĂ«ta tĂ« Kremlinit e deri te kritikĂ«t mĂ« tĂ« mprehtĂ« liberalĂ« tĂ« Putinit, nuk kam gjetur ende dikĂ« qĂ« e sheh UkrainĂ«n nĂ« NATO si diçka tjetĂ«r pĂ«rçse njĂ« sfidĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« ndaj interesave tĂ« Rusisë⊠Rusia e sotme do tĂ« pĂ«rgjigjet.âÂ
Nëse paralajmërimet parashikuese dhe të harruara prej kohësh të Burns dhe George F. Kennan do të kishin formësuar politikën perëndimore, ka arsye të mira për të besuar se Europa do të ishte shumë më ndryshe sot. Do të jetë për historianët e ardhshëm që të zbulojnë plotësisht faktorët e shumtë që çuan në enigmën aktuale, por nuk ka dyshim se shpërfillja arrogante e elitave perëndimore ndaj historisë dhe ligjeve të gjeopolitikës ka luajtur një rol kritik në tragjedi.
Paqja përmes ekuilibrit
NdĂ«rsa Rusia nuk mund tĂ« pranojĂ« njĂ« Kiev tĂ« lidhur me NATO-n, dhe ndĂ«rkohĂ« qĂ« PerĂ«ndimi do tĂ« pĂ«rfitonte pak nga bashkimi i saj nĂ« aleancĂ«, tĂ« dy palĂ«t ndajnĂ« njĂ« interes tĂ« fortĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t nĂ« mbajtjen e UkrainĂ«s si njĂ« shtet kufitar neutral. NĂ« Kongresin e VjenĂ«s, njĂ« nga ngjarjet mĂ« vendimtare nĂ« historinĂ« diplomatike, Princi austriak Klemens von Metternich vendosi me mençuri kundĂ«r aneksimit tĂ« Dukatit tĂ« SavojĂ«s, qĂ« ndodhet midis PerandorisĂ« Habsburge dhe FrancĂ«s, nga dĂ«shira pĂ«r tĂ« reduktuar pikat e mundshme tĂ« fĂ«rkimit me MonarkinĂ« e rivendosur Burbone tĂ« Luigjit tĂ« XVIII. Burrat aktualĂ« tĂ« shtetit nga tĂ« dyja palĂ«t do tĂ« ishin tĂ« mençur tĂ« mĂ«sonin nga shembulli i princit tĂ« madh, tĂ« pĂ«rmbaheshin nga ambicia maksimaliste dhe tĂ« pĂ«rqendroheshin nĂ« njĂ« zgjidhje paqeje qĂ« kufizon, nĂ« vend qĂ« tĂ« rrisĂ«, probabilitetin e konfliktit katastrofik midis fuqive bĂ«rthamore. Kryeministri hungarez Viktor OrbĂĄn e ka artikuluar qartĂ« pikĂ«risht kĂ«tĂ« qĂ«llim duke deklaruar se âtĂ« mos ndash kufirin me RusinĂ« ⊠ështĂ« shqetĂ«simi mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i sigurisĂ« kombĂ«tare tĂ« vendit [tonĂ«]â.Â
NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, megjithĂ«se njĂ« UkrainĂ« post-luftĂ« qĂ« shĂ«rben si njĂ« kufi neutral midis RusisĂ« dhe NATO-s Ă«shtĂ« njĂ« synim qĂ« PerĂ«ndimi duhet tĂ« ndjekĂ«, duhet tĂ« ketĂ« pak dyshim se kufijtĂ« e ardhshĂ«m tĂ« UkrainĂ«s do tĂ« jenĂ« shumĂ« tĂ« ndryshĂ«m nga ata qĂ« ishin pĂ«rpara vitit 2022. Sa mĂ« shpejt qĂ« Kievi ta kuptojĂ« dhe ta pranojĂ« kĂ«tĂ« realitet objektiv, tĂ« pashmangshĂ«m, aq mĂ« shpejt do tĂ« jetĂ« e mundur tĂ« arrihet paqja dhe tĂ« ndalet shkatĂ«rrimi i pakuptimtĂ« i jetĂ«ve, financave dhe potencialit kombĂ«tar tĂ« UkrainĂ«s. Territoret ukrainase qĂ« u integruan formalisht dhe nĂ« kushtetutĂ« nĂ« shtetin rus nĂ« vitin 2022 nuk do tĂ« kthehen nĂ« kontrollin e Kievit, as nĂ«pĂ«rmjet mjeteve ushtarake apo diplomatike: Moska nuk do tĂ« dorĂ«zojĂ« nĂ« paqe atĂ« qĂ« mund tĂ« siguronte nĂ« luftĂ«, dhe tĂ« mendosh ndryshe Ă«shtĂ« kulmi i marrĂ«zisĂ«. KĂ«shtu, qasja e PerĂ«ndimit pĂ«r tâi dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s nuk duhet tĂ« kĂ«rkojĂ« vetĂ«m ruajtjen e njĂ« shteti ukrainas tĂ« palidhur gjeopolitikisht, neutral, jashtĂ« NATO-s dhe BE-sĂ«; duhet tĂ« pranojĂ« se territore tĂ« rĂ«ndĂ«sishme ukrainase do tâi duhet tâi jepen MoskĂ«s nĂ« kĂ«mbim tĂ« njĂ« zgjidhjeje tĂ« pĂ«rhershme. Ky Ă«shtĂ« njĂ« realitet me tĂ« cilin njĂ« numĂ«r nĂ« rritje i zyrtarĂ«ve ukrainas janĂ« gati tĂ« pĂ«rballen. Kryetari i bashkisĂ« me ndikim politik tĂ« Kievit, Vitaly Klitschko, i tha sĂ« fundmi Corriere della Sera tĂ« ItalisĂ« se pĂ«rfundimi i luftĂ«s ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« kĂ«rkojĂ« njĂ« âkompromis territorial me Putininâ i ndjekur nga njĂ« âreferendumâ qĂ« i jep asaj legjitimitetin e nevojshĂ«m politik.
SidoqoftĂ«, nĂ«se Ukraina do tâi mbijetojĂ« konfliktit aktual si njĂ« shtet i pavarur, koha Ă«shtĂ« thelbĂ«sore. Ashtu si balanca e fuqisĂ« Ă«shtĂ« zhvendosur pa masĂ« kundĂ«r Kievit qĂ« nga muajt e parĂ« tĂ« luftĂ«s, kur u mbajtĂ«n negociatat pĂ«r herĂ« tĂ« fundit, po ashtu edhe qĂ«ndrimi i MoskĂ«s do tĂ« ngurtĂ«sohet edhe mĂ« shumĂ« me kalimin e kohĂ«s. NĂ« atĂ« kohĂ«, e befasuar nga rezistenca e egĂ«r, tani dihet se Moska ra dakord pĂ«r njĂ« traktat bujar qĂ« do ta kishte bĂ«rĂ« UkrainĂ«n tĂ« angazhohej pĂ«r neutralitet dhe demilitarizimin nĂ« kĂ«mbim tĂ« rimarrjes sĂ« tĂ« gjithĂ« territorit tĂ« pushtuar pas shkurtit 2022. ZyrtarĂ«t ukrainas thuhet se ishin tĂ« gĂ«zuar dhe âhapĂ«n shishet e shampanjĂ«sâ pĂ«r tĂ« festuar marrĂ«veshjen, por Kievi mĂ« vonĂ« e refuzoi atĂ«, me sa duket me insistimin e kryeministrit tĂ« atĂ«hershĂ«m britanik Boris Johnson. Ky ishte njĂ« gabim tragjik, historik, tĂ« cilin Ukraina e ka paguar me hidhĂ«rim. Sot, çmimi i paqes Ă«shtĂ« rritur shumĂ«, me humbjen e dy rajoneve tĂ« tjera , Zaporizhzhia dhe Kherson. NĂ«se armiqĂ«sitĂ« vazhdojnĂ«, edhe profecia e Elon Musk se Rusia do tĂ« marrĂ« pĂ«rfundimisht OdesĂ«n mund tĂ« duket rozĂ« pĂ«r UkrainĂ«n.
NĂ« vitin 1939, e rraskapitur dhe pĂ«rballĂ« njĂ« situate gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« pashpresĂ«, Ushtria e RepublikĂ«s sĂ« DytĂ« Spanjolle u ngrit kundĂ«r qeverisĂ« prokomuniste tĂ« kryeministrit Juan NegrĂn. UdhĂ«heqĂ«si i grushtit tĂ« shtetit, koloneli Segismundo Casado, ishte njĂ« kundĂ«rshtar i pĂ«rkushtuar i forcave fitimtare nacionaliste tĂ« gjeneralit Francisco Franco. MegjithatĂ«, Casado e pa luftĂ«n si tĂ« humbur, vazhdimin e saj si njĂ« humbje tĂ« pakuptimtĂ« tĂ« jetĂ«s dhe njĂ« dorĂ«zim tĂ« negociuar si shpresĂ«n e fundit tĂ« RepublikĂ«s. Siç ndodhi, ishte tepĂ«r vonĂ«. Nacionales nuk do tĂ« pranonin asgjĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« dorĂ«zim tĂ« plotĂ« dhe tĂ« pakushtĂ«zuar. NdĂ«rsa kjo nuk Ă«shtĂ« ende situata e UkrainĂ«s, pozicioni i vendit po pĂ«rkeqĂ«sohet me shpejtĂ«si. QĂ« ai tĂ« vazhdojĂ« si njĂ« shtet i pavarur, siç Ă«shtĂ« nĂ« interesin e tij dhe tĂ« EuropĂ«s, heshtja e topave Ă«shtĂ« njĂ« çështje urgjente. Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse kryqĂ«zata e paqes e Viktor Orban duhet tĂ« mbĂ«shtetet â pĂ«r hir tĂ« UkrainĂ«s, EuropĂ«s dhe botĂ«s.
PĂ«rshtati nĂ« shqip ©LAPSI.ALÂ
The post Një analizë ndryshe/ Si mund të përfundojë lufta në Ukrainë appeared first on Lapsi.al.
Login
