NdĂ«rsa po hanim mĂ«ngjes javĂ«n e shkuar, pashĂ« njĂ« gjendĂ«r nĂ« qafĂ«n e djalit tim. Pas disa minutash kĂ«rkim nĂ« Google, binda veten se ai kishte njĂ« sĂ«mundje serioze tĂ« padiagnostifikuar â dhe sa mĂ« shumĂ« e shikoja, mĂ« shumĂ« frikĂ«sohesha.
Mos ishte një venë e ndrydhur për të cilën duhej ndërhyrje kirurgjikale? Mos ishte shenjë e limfomës, me të cilën vdiq babai im? Pas disa vizitash tek pediatri, u ktheva në shtëpi e turpëruar, por e lehtësuar; ishte vetëm një venë e zgjeruar nga qarkullimi i gjakut.
Përvoja ime nuk ishte unike. Ne jetojmë në një epokë ku mbizotërojnë shqetësimet e shëndetit. Aksesi i lehtë në rrjet ka nxitur edhe më shumë shqetësimet që lidhen me shëndetin.
Sistemi ynĂ« mjekĂ«sor pĂ«rmban teknologji gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« fuqishme dhe teste parandaluese â skanime qĂ« shikojnĂ« se çfarĂ« ka brenda nesh, duke premtuar se do tĂ« na ndihmojnĂ« nĂ« zgjatjen e jetĂ«s; testet e gjakut qĂ« zbulojnĂ« inflamacionet shkatĂ«rrueset; ekzaminimet gjenetike qĂ« vlerĂ«sojnĂ« shanset tona pĂ«r tĂ« zhvilluar sĂ«mundje. Vigjilenca intensive pĂ«r shĂ«ndetin tonĂ« Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« normĂ«, njĂ«kohĂ«sisht shqetĂ«suese dhe qetĂ«suese. ShumĂ« prej nesh kanĂ« pĂ«rjetuar periudha shqetĂ«simi para ose pas njĂ« mamografie ose kolonoskopie, ose periudha paniku si unĂ« pĂ«r qafĂ«n e djalit tim. PĂ«r disa, kĂ«to bĂ«hen konsumuese dhe destabilizuese. Sot, tĂ« paktĂ«n 4% e amerikanĂ«ve dihet se janĂ« tĂ« prekur nga ajo qĂ« tani etiketohet âankthi shĂ«ndetĂ«sorâ dhe disa vlerĂ«sime sugjerojnĂ« se prevalenca Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se 12%.
Por, ky ankth, qĂ« njihet si âhipokondriâ, zyrtarisht nuk ekziston mĂ«. NĂ« vitin 2013, ajo qĂ« njihet si âBibla e çrregullimeve psikiatrikeâ, e hoqi nga lista e diagnozave hipokondrinĂ«.
Ndryshimi erdhi pas njĂ« nevoje tĂ« vonuar pĂ«r tĂ« rikonceptuar njĂ« diagnozĂ« qĂ« njerĂ«zit e konsideronin stigmatizuese sepse nĂ«nkuptonte se hipokondrikĂ«t janĂ« keqbĂ«rĂ«s neurotikĂ«, simptomat e tĂ« cilĂ«ve nuk janĂ« ârealeâ. Studiuesit prezantuan dy diagnoza tĂ« reja tĂ« dallueshme, çrregullimin e ankthit tĂ« sĂ«mundjes dhe çrregullimin e simptomave somatike, qĂ« tĂ« dyja synojnĂ« tĂ« jenĂ« pĂ«rshkrime klinike neutrale tĂ« njerĂ«zve me âshqetĂ«sime tĂ« shumta pĂ«r shĂ«ndetinâ. Ajo qĂ« i dallon Ă«shtĂ« prania ose mungesa e simptomave fizike qĂ« shoqĂ«rojnĂ« ato frikĂ«.
Por përpjekjet për të përcaktuar spektrin e ankthit shëndetësor, megjithatë, nuk arrijnë të sqarojnë natyrën e turbullt të hipokondrisë. Termat në dukje të dobishme janë në të vërtetë çdo gjë përveç kësaj. Megjithëse dimë më shumë se kurrë më parë për sëmundjet dhe sëmundjet mendore që na mundojnë, misteret më të turpshme të trupit mbeten.
MjekĂ«t dhe pacientĂ«t duhet tâi trajtojnĂ« sĂ« bashku. MĂ«nyra e vetme pĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ« Ă«shtĂ« duke lĂ«nĂ« mĂ«njanĂ« çdo impuls pĂ«r tĂ« moralizuar dhe duke pĂ«rqafuar pasigurinĂ« â gjĂ«ja qĂ« mjekĂ«sia moderne Ă«shtĂ« mĂ« pak e pajisur pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ«. Humnera midis pĂ«rvojĂ«s subjektive tĂ« simptomave tĂ« pacientĂ«ve dhe dĂ«shirĂ«s sĂ« mjekĂ«sisĂ« pĂ«r objektivitet Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« kapĂ«rcehet, siç vĂ«ren studiuesja Catherine Belling nĂ« âA Condition of Doubtâ. Kjo Ă«shtĂ« hapĂ«sira ku ende jeton hipokondria.
NjĂ« libĂ«r i fundit i Caroline Crampton tregon historinĂ« e hipokondrisĂ«, âNjĂ« trup prej xhamiâ.
Hipokondria, siç thekson Crampton, nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« term i zakonshĂ«m pĂ«r njĂ« shqetĂ«sim mbi njĂ« sĂ«mundje qĂ« nuk Ă«shtĂ« aty. ĂshtĂ« njĂ« diagnozĂ« qĂ« ekziston pĂ«r qindra vjet. Simptomat dhe kuptimet pĂ«rcjellĂ«se kanĂ« ndryshuar vazhdimisht, gjithmonĂ« nĂ« hap me ndryshimin e koncepteve tĂ« mirĂ«qenies dhe sĂ«mundjes. NĂ« kĂ«tĂ« kuptim, historia e hipokondrisĂ« pasqyron njĂ« teori konstante: idetĂ« e secilĂ«s epokĂ« ndjekin kuptimin e kufizuar tĂ« shĂ«ndetit dhe demonstrojnĂ« njĂ« dĂ«shirĂ« pĂ«r qartĂ«si rreth trupit dhe sĂ«mundjes qĂ« pĂ«rsĂ«ri dhe pĂ«rsĂ«ri rezulton e pakapshme.
Njohja e kĂ«saj nuk e ndalon Crampton tĂ« Ă«ndĂ«rrojĂ« pĂ«r njĂ« âtest pĂ«rfundimtar pĂ«r gjithçka, pĂ«rfshirĂ« vetĂ« ankthin shĂ«ndetĂ«sorâ.
Hipokrati, qĂ« njihet si babai i mjekĂ«sisĂ«, pĂ«rdorte termin hipokondrium nĂ« shekullin e pestĂ« p.e.s pĂ«r tĂ« identifikuar njĂ« lokacion fizik, zonĂ«n mbi brinjĂ«t ku qĂ«ndron shpretka. Medikamentet hipokratike kishin nĂ« thelb balancĂ«n e katĂ«r treguesve â gjakun, humorin, stomakun dhe pĂ«shtymĂ«n â qĂ« ndikonin dhe mendjen dhe trupin. NjĂ« rritje e mĂ«rzisĂ« p.sh krijonte probleme nĂ« stomak. Termi âhipokondriâ u pĂ«rdor gjatĂ« periudhĂ«s sĂ« Rilindjes dhe asociohej me konvergjencĂ«n midis dy procesve tĂ« pa lidhura me njĂ«ra-tjetrĂ«n: sistemin tretĂ«s dhe çrregullimet emocionale, thekson Crampton.
NĂ« shekullin e 17-tĂ«, nocioni i hipokondrisĂ« si njĂ« gjendje fizike qĂ« kishte edhe simptoma mendore, u vendos. NĂ« AnatominĂ« e MelankolisĂ«, shkruar nĂ« 1621-shin, shkrimtari anglez Robert Burton e pĂ«rshkroi atĂ« si njĂ« nĂ«ngrup tĂ« melankolisĂ«, duke vĂ«nĂ« nĂ« dukje njĂ« âfryrje tĂ« shpretkĂ«sâ tĂ« shoqĂ«ruar nga ârrĂ«qethje tĂ« fortaâ dhe âgĂ«rryerje nĂ« zorrĂ«â, sĂ« bashku me ndjenjĂ«n âe frikĂ«s, trishtimit, dyshimitâ â njĂ« sĂ«mundje qĂ«, siç tha ai, â kryqĂ«zon trupin dhe mendjen.â
Mjekët në shekullin e 18-të filluan të hetojnë hipokondrinë si një çrregullim i sistemit nervor të zbuluar së fundmi, duke llogaritur simptomat jo vetëm në zorrë, por edhe në pjesë të tjera të trupit. Sipas kësaj pikëpamjeje, shkaku nuk ishte humori i çekuilibruar, por lodhja dhe dobësia e vetë nervave.
Crampton tregon nĂ« librin e saj historinĂ« e Charles DarĂ«in, qĂ« ilustron tranzicionin midis periudhĂ«s kur hipokondria ishte ende njĂ« sĂ«mundje fizike dhe asaj kur u bĂ« sĂ«mundje psikologjike. Darwin, i lindur nĂ« 1809-n, vuante nga dhimbjet kronike tĂ« kokĂ«s, trazira dhe dhimbje stomaku, por edhe dobĂ«si e ankth, qĂ« ai i pĂ«rshkruan nĂ« âDitarin e ShĂ«ndetâ. Crampton thotĂ« se dieta strike qĂ« mbante Darwin dhe rutina e ashpĂ«r e punĂ«s interpretohej si njĂ« shqetĂ«sim i panevojshĂ«m. Kjo vijĂ« e padukshme midis vetĂ«-sabotimit intensive dhe çrregullimit mendor u kthye nĂ« sfidĂ« pĂ«r mjekĂ«t e pacientĂ«t.
NjĂ« zhvendosje e fortĂ« ndodhi nĂ« shekullin e 19-tĂ«, qĂ« fatmirĂ«sisht formĂ«soi psikologjinĂ« modern qĂ« bazohet nĂ« idenĂ«, siç e thotĂ« Crampton âmendja kontrollin trupin dhe jo e anasjellaâ. FrymĂ«zuar nga neurologu George Beard nĂ« vitin 1880, qĂ« e quante hipokondrinĂ« âiluzionâ, kjo u listua si sĂ«mundje mendore: njĂ« gjendje psikologjike e shqetĂ«simeve tĂ« pabaza lidhur me shĂ«ndetin.
NĂ« shekullin e 20-tĂ«, hipokondriaku prototip u bĂ« njĂ« lloj neurotiku qĂ« del edhe nĂ«pĂ«r filma dhe vazhdimisht mendon se Ă«shtĂ« sĂ«urĂ«, kur nuk Ă«shtĂ«, (kujto personazhin e Woody Allen nĂ« âHannah dhe motrat e saj).
Frojdi thotĂ« se simptomat e pashpjegueshme tĂ« trupit, mund tĂ« reagime ndaj konflikteve tĂ« brendshme â qĂ« do tĂ« thotĂ« se kjo gjendje mund tĂ« jetĂ« tĂ«rĂ«sisht psikologjike.
Ideja qĂ« stresi ose ankthi mund tĂ« shfaqeshin si shqetĂ«sime trupore, nĂ« njĂ« proces qĂ« u quajt âsomatizimâ, u pĂ«rhap. KĂ«shtu bĂ«ri edhe kapaciteti i ri i mjekĂ«sisĂ« sĂ« shekullit tĂ« 20-tĂ« pĂ«r tĂ« testuar dhe pĂ«rjashtuar kushte specifike. Konsideroni personazhin e Allen nĂ« atĂ« film, i shqetĂ«suar pĂ«r njĂ« tumor nĂ« tru, vetĂ«m pĂ«r tâi qetĂ«suar shqetĂ«simet e tij nga njĂ« skanim i trurit. Ky ankth i sapo psikologjizuar, i krahasuar me gjetjet objektive tĂ« shkencĂ«s mjekĂ«sore, ndihmoi nĂ« ngurtĂ«simin e imazhit modern tĂ« hipokondrikut si njĂ« figurĂ« komike, e karikaturuar lehtĂ«sisht si njĂ« neurotik, i cili mund dhe duhet tĂ« âshkĂ«putej prej tijâ.
Ndryshe nga disa forma tĂ« ankthit, shqetĂ«simi pĂ«r shĂ«ndetin Ă«shtĂ« njĂ« problem qĂ« nuk e zhduk as lloji i emĂ«rtimit e as trajtimet. Hipokondria, thekson shkrimtari Brian Dillon na mashtron tĂ« gjithĂ«ve, sepse âjeta, ose vdekja, do tĂ« qeshĂ« e funditâ. Por ndĂ«rkohĂ« ne dyshojmĂ«, presim, pĂ«rfshihemi dhe presim diagnozĂ«n: A Ă«shtĂ« dhimbja e kokĂ«s momentale apo ndonjĂ« sĂ«mundje? Trupi jonĂ« Ă«shtĂ« subjekt i ndryshimeve, por ne duhet tâi kushtojmĂ« vĂ«mendje ndryshimeve pĂ«r tĂ« parandaluar problemet, pa u pĂ«rpirĂ« nga stresi i vĂ«mendjes sĂ« tepĂ«rt.
Në retrospektivë, Crampton, si një studente gjimnazi në Angli nuk vuante nga ankthi kur në qafën e saj pa një gjendër sa një top tenisi, që rezultoi të ishte limfomë, një lloja kancer gjaku. Kimioterapia dhe rrezatimi e shëruan atë, por përvoja e bëri më vigjilente për trupin e saj duke shtuar ankthin nëse i kishte shpëtuar ndonjë gjë. Por Crampton vuan nga ajo që tashmë njihet si çrregullim i ankthit të sëmundjes, një shqetësim i madh mbi shëndetin, kur nuk ka simptoma fizike.
âHipokondria ka vetĂ«m pyetje dhe asnjĂ«herĂ« pĂ«rgjigje, dhe kjo neve na mundonâ, shkruan Crampton. Eksperienca e saj Ă«shtĂ« e vlefshme, por nuk Ă«shtĂ« realiteti i miliona pacientĂ«ve, simptomat e tĂ« cilĂ«ve nuk merren seriozisht dhe mĂ« pas diagnostifikohen me sĂ«mundje tĂ« rĂ«nda.
NjĂ« ditĂ« mund tĂ« kemi njĂ« test pĂ«rcaktues ose pĂ«rcaktues mĂ« tĂ« mirĂ«, por tani duhet tĂ« kuptojmĂ« qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« gjendje qĂ« e ka diagnostifikuar mĂ« mirĂ« letĂ«rsia e sa mjekĂ«sia. Siç shkruante John Donne, i sĂ«murĂ« me atĂ« qĂ« mĂ« vonĂ« u njoh si ethet e tifos;âGjendje e mjerueshme e njeriut! NjĂ« minutĂ« isha mirĂ« dhe po atĂ« minutĂ«, u sĂ«mura.â
Burimi:The Atlantic/PĂ«rshtati:Gazeta âSIâ
The post âTrupi prej xhamiâ. ĂfarĂ« Ă«shtĂ« hipokondria appeared first on Gazeta Si.
Login
