URAN BUTKA
âPĂ«r punĂ« mizorie, komunizmi dhe nazizmi nuk kanĂ« çâtâi kenĂ« zili njĂ«ri-tjetrit!â Giorgio Braccialarghe, antifashist i burgosur me Llazar Fundon nĂ« Ventotene
Llazar Fundo ishte një përfaqësues tragjik i atyre intelektualëve të majtë shqiptarë, që e përqafuan komunizmin si një ideal shpëtimtar për njerëzimin, por që u zhgënjyen plotësisht nga praktika kriminale e komunizmit në Rusi e vende të tjera dhe u bë një nga kundërshtarët e atij sistemi çnjerëzor e antidemokratik, madje edhe një nga viktimat e tij.
Kishte kryer shkollën e mesme në Liceun francez të Selanikut dhe studimet e larta për jurisprudencë në Paris, njeri me kulturë të gjerë perëndimore dhe mik i personaliteteve të shquara të kohës: E. Heminguej, A. Barbys, R. Rolan, L. Pirandelo, S. Pertini, A. Einstein, Gj. Dimitrov, F.S. Noli, L. Gurakuqi. A. Rustemi etj.
Luajti njĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« lĂ«vizjen demokratike tĂ« viteve â30-40 nĂ« ShqipĂ«ri e mĂ« gjerĂ«. Pas vrasjes sĂ« Avni Rustemit u zgjodh kryetar i shoqĂ«risĂ« âBashkimiâ dhe ndihmĂ«soi nĂ« Kryengritjen e Qershorit 1924. MĂ« pas mĂ«rgoi nĂ« EvropĂ« dhe bĂ«ri pjesĂ« nĂ« krahun revolucionar tĂ« emigracionit politik shqiptar atje. Shkroi artikuj te gazeta âĂlirimi Nacionalâ dhe nĂ« shtypin europian. Shkoi nĂ« BS pĂ«r tĂ« studiuar dhe njohur nga afĂ«r pĂ«rvojĂ«n sovjetike tĂ« propaganduar me aq bujĂ«, madje u bĂ« pjesĂ« e Kominternit, por atje gjeti tiraninĂ« staliniste, krimin shtetĂ«ror, dhe mashtrimin mĂ« tĂ« madh, tĂ« cilat i denoncoi me kurajĂ«. Nga Moska i shkruante Nolit: âKomunizmi qĂ« ne e idealizonim si Krishti, ia kaloka edhe Satanait pĂ«r nga ligĂ«sitĂ«â.
Kominterni e dĂ«noi me vdekje ârenegatin Fundoâ dhe ai mezi mundi tĂ« shpĂ«tonte kokĂ«n duke kaluar nĂ«pĂ«r katakombet e nĂ«ndheshme tĂ« MoskĂ«s e tĂ« strehohej sa nĂ« njĂ« vend tĂ« EvropĂ«s nĂ« tjetrin.
âAi u shpĂ«toi spastrimeve,- shkruante E. Hoxha. -Pas kĂ«saj ai rronte herĂ« nĂ« FrancĂ«, herĂ« nĂ« ZvicĂ«r e gjetkĂ«, ku zhvillonte njĂ« luftĂ« tĂ« tĂ«rbuar kundĂ«r komunizmit, kundĂ«r BS, kundĂ«r Stalinitâ [1]
NĂ« prag tĂ« pushtimit fashist tĂ« ShqipĂ«risĂ«, u kthye nĂ« atdhe dhe e kundĂ«rshtoi hapur kĂ«tĂ« okupacion. âNĂ« prag tĂ« pushtimit fashist, â shkruante E.Hoxha me mburrje, me cinizĂ«m dhe zili,- nĂ« kulmin e demonstratĂ«s popullore, Zai Fundo u ngjit nĂ« shkallĂ«t e bashkisĂ« dhe mbajti njĂ« fjalim antifashist gjithĂ« figura e gjeste ekzakte. Ne e njihnim figurĂ«n e vĂ«rtetĂ« tĂ« renegatit, nuk i hĂ«ngrĂ«m fjalĂ«t e tij, por sidoqoftĂ« ato e bĂ«nĂ« efektinâ [2]
PĂ«r kundĂ«rshtimin e hapur qĂ« Fundo i bĂ«ri pushtimit, nĂ« vitin 1941 u burgos dhe u internua nĂ« Ventotene tĂ« ItalisĂ« bashkĂ« me shumĂ« antifashistĂ« tĂ« tjerĂ«, si Safet Butka, Abaz Ermenji, Selman Riza, Faslli FrashĂ«ri, Myzafer Pipa, Gani e Said Kryeziu, Hasan Reçi, Sadik Bekteshi etj.. Sandro Pertini e çmonte Llazar Fundon, kur thoshte: âZai Fundo Ă«shtĂ« njĂ« personalitet me vlerĂ« jo vetĂ«m pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, por edhe pĂ«r EuropĂ«nâ [3]
TĂ« burgosurit nĂ« Ventotene, duke pĂ«rfshirĂ« edhe intelektualĂ«t antifashistĂ« shqiptarĂ«, ndihmĂ«suan jo vetĂ«m nĂ« qĂ«ndresĂ«n antifashiste, por edhe nĂ« hartimin e njĂ« projekti politik pĂ«r EvropĂ«n e Bashkuar pas luftĂ«s, qĂ« u quajt âManifesti i Ventotenesâ dhe u bĂ« baza e ndĂ«rtimit tĂ« mĂ«vonshĂ«m tĂ« EuropĂ«s sĂ« Bashkuar. Por, as âHistoria e ShqipĂ«risĂ«â, as ajo e LuftĂ«s NĂ, nuk i pĂ«rmend kĂ«to kontribute tĂ« shquara tĂ« antifashistĂ«ve tĂ« parĂ« shqiptarĂ«
âMes tĂ« internuarve ndodhet edhe njĂ« shqiptar, Llazar Fundo, qĂ« ka studiuar nĂ« Paris, nĂ« SorbonĂ« dhe ka bredhur EuropĂ«n mbarĂ« e prapĂ«, ka qenĂ« nĂ« MoskĂ«. Pasi u shkĂ«put nga Partia Komuniste, iu afrua asaj Socialiste. Bujar, i hapur, me shumĂ« kulturĂ«, me shpirt djaloshar: bĂ«het menjĂ«herĂ« mik i Pertinit. Takohen edhe njĂ« herĂ«, pĂ«r herĂ« tĂ« fundit, nĂ« RomĂ«, nĂ« gushtin e vitit 1943. Pertini i lutet qĂ« tĂ« rrijĂ«, por Fundo do tĂ« kthehet nĂ« ShqipĂ«ri, qĂ« tĂ« luftojĂ« bashkĂ« me njerĂ«zit e vet.â [4]
Altiero Spineli, europianisti i shquar, i burgosur nĂ« Ventotene, shkruante: âPĂ«rbĂ«rja politike e kolonisĂ« sĂ« Ventotenes ishte nĂ« fillim e ngjashme me atĂ« tĂ« Ponzas. Lajmi i parĂ« qe ardhja e nja 50 shqiptarĂ«ve. Kishte edhe nja dhjetĂ« intelektualĂ« qĂ« kishin studiuar nĂ« universitetet mĂ« tĂ« mira tĂ« EvropĂ«s, flisnin tre-katĂ«r gjuhĂ« pĂ«rveç tĂ« tyreve dhe qĂ« ishin burgosur pĂ«r tentativĂ« tĂ« organizimit tĂ« rezistencĂ«s kombĂ«tare. E ndiej pĂ«r detyrĂ« tĂ« flas kĂ«tu pĂ«r Fundon, qĂ« kujtimi i tij tĂ« mos zhduket tĂ«rĂ«sisht. Ishte njeriu mĂ« me autoritet mes gjithĂ« shqiptarĂ«ve, pasi kishte njĂ« pĂ«rvojĂ« tĂ« gjatĂ« dhe tĂ« ndĂ«rlikuar politike⊠KĂ«saj i shtohej edhe zgjuarsia dhe njohja e jo pak gjuhĂ«ve; veprimtaria e tij politike shkonte pĂ«rtej ShqipĂ«risĂ«.â[5]
ĂshtĂ« e kuptueshme pse Llazar Fundo, pasi u lirua prej AleatĂ«ve nga internimi, erdhi bashkĂ« me Gani e Said Kryeziun nĂ« KosovĂ« dhe u angazhua me lĂ«vizjen âKryeziuâ. âMendja e tij e ndritur, â shkruan britaniku P. Kemp, â ndershmĂ«ria dhe guximi i tij kishin bĂ«rĂ« tĂ« fitonte besimin dhe admirimin e tyre (Kryezinjve â UB) duke u caktuar si kryekĂ«shilltar politik nĂ« fushĂ«n e betejĂ«s. Njohja nga ana e tij e shtatĂ« gjuhĂ«ve tĂ« huaja, e bĂ«nin atĂ« jashtĂ«zakonisht tĂ« dobishĂ«m nĂ« kĂ«tĂ« shĂ«rbim.â[6]
Të gjitha dokumentet që ruhen në Arkivin e Shtetit Shqiptar, dëshmitë e bashkëkohësve, konstatimet e misionarëve britanikë (Emeri, Kemp, Simkoks, Hill, Hibbert etj), pohimet e letrat, radiogramet e vetë udhëheqësve komunistë (E.Hoxha, F.Hoxha, etj), bile edhe disa udhëheqësve të PKJ (Tito, Stoiniç, Dizdareviç etj); pra, gjithçka provon se Kryezinjtë, e bashkë me ta edhe Fundo, luftuan kundër pushtuesve gjermanë në Tropojë, Gjakovë etj..
LĂ«vizja âKryeziuâ Ă«shtĂ« njĂ« nga lĂ«vizjet e rĂ«ndĂ«sishme çlirimtare nĂ« MalĂ«sinĂ« sĂ« GjakovĂ«s dhe mĂ« gjerĂ«. NĂ« krye tĂ« saj ishin vĂ«llezĂ«rit Hasan, Gani dhe Said Kryeziu, si edhe Llazar Fundo. KryezinjtĂ«, si luftĂ«tarĂ« nacionalistĂ«, nuk pranuan tĂ« hynin nĂ« Frontin NĂ tĂ« ShqipĂ«risĂ«, sepse shikonin tek Fronti NĂ PartinĂ« Komuniste Shqiptare, qĂ« realisht drejtohej nga emisarĂ«t e PK Jugosllave M. Popoviç, D. Mugosha, V. Tempo, V. Stoiniç etj. Por nuk u inkuadruan as tek partitĂ« e tjera. KryezinjtĂ« mendonin qĂ« nuk duhet ta bĂ«nin lĂ«vizjen e tyre pjesĂ« tĂ« partive apo tĂ« organizatave politike dhe, duke qĂ«ndruar si forcĂ« e paangazhuar ndĂ«rmjet dy grupimeve kryesore tĂ« rezistencĂ«s shqiptare, por edhe duke luftuar nĂ« bashkĂ«punim me ta e faktorĂ«t e tjerĂ«, do tâi shĂ«rbenin mĂ« mirĂ« luftĂ«s pĂ«r çlirim dhe çështjes kombĂ«tare.
Edhe propozimit pĂ«r tĂ« hyrĂ« nĂ« LĂ«vizjen NĂJ tĂ« KosovĂ«s, KryezinjtĂ« iu pĂ«rgjigjĂ«n negativisht, sepse LĂ«vizja Nacionalçlirimtare e âKosmetitâ ishte pjesĂ« e LĂ«vizjes Nacionalçlirimtare tĂ« JugosllavisĂ« dhe varej nga KQ i PKJ, qĂ« mbante qĂ«ndrime paternaliste dhe kishte synime shoviniste e gllabĂ«ruese ndaj KosovĂ«s, madje edhe ndaj ShqipĂ«risĂ«. Nga ana tjetĂ«r populli shqiptar i KosovĂ«s, pĂ«r shkak tĂ« robĂ«risĂ« 30-vjeçare serbe, politikave koloniale, gjenocidiste dhe shkombtarizuese serbomĂ«dha, nuk mund tĂ« mbĂ«shteste asnjĂ« lĂ«vizje qĂ« vinte nga Serbia apo aleatĂ«t e saj, aq mĂ« pak komunizmin qĂ« bartte lufta e tyre nacionalçlirimtare.
KĂ«shtu, LĂ«vizja âKryeziuâ ruajti njĂ« fizionomi tĂ« vetĂ«n dhe njĂ« filozofi tĂ« vetĂ«n: njĂ« KosovĂ« e lirĂ« mbi bazĂ«n e luftĂ«s antifashiste, pa flirte e bashkĂ«punim as me serbokomunistĂ«t dhe as me okupatorĂ«t nazifashistĂ«. MirĂ«po kjo lĂ«vizje çlirimtare, ngjalli kundĂ«rshtimin e komunistĂ«ve tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe tĂ« JugosllavisĂ«, qĂ« u pĂ«rpoqĂ«n bashkĂ«risht ta asgjĂ«sonin.
Pothuaj nĂ« çdo letĂ«r, radiogram, qarkore etj., qĂ« Titoja i dĂ«rgonte PKSH dhe E. HoxhĂ«s, porosiste asgjĂ«simin e Llazar Fundos, duke pĂ«rcjellĂ« jo vetĂ«m vendimin e Kominternit, por edhe shqetĂ«simin e tij pĂ«r LĂ«vizjen âKryeziuâ e Zai Fundon, qĂ« pĂ«rbĂ«nin njĂ« kĂ«rcĂ«nim pĂ«r interesat jugosllave nĂ« KosovĂ« e nĂ« ShqipĂ«ri.
Edhe udhĂ«heqĂ«sit komunistĂ« tĂ« KosovĂ«s e dĂ«shironin kĂ«tĂ« dhe bashkĂ«punimin me E. HoxhĂ«n pĂ«r likuidimin e Zai Fundos e tĂ« Kryezinjve. âSuksesi i vĂ«llezĂ«rve Kryeziushihej me xhelozi nga partizanĂ«t kosovarĂ« tĂ« udhĂ«hequr Fadil Hoxha dhe Mehmet Hoxhaâ. â shkruante Hibbert. [7]
NĂ« radiogramin dĂ«rguar Liri GegĂ«s, datĂ« 8.8.1994, E .Hoxha udhĂ«zonte: âPranĂ« Kryeziut Ă«shtĂ« Zai Fundo. Para njĂ« muaji ka biseduar Fadil Hoxha me shokĂ«t e Kosmetit. Ka dijeni edhe Dushani e Rade. I thashĂ« Fadilit ta vrasĂ« pa marrĂ« parasysh asnjĂ« rrethanĂ«â.[8]
UdhĂ«heqĂ«si i PKSh dhe i LuftĂ«s Nacionalçlirimtare shqiptare i kĂ«rkonte Fadil HoxhĂ«s qĂ« âta vrasĂ« Zai Fundon pa marrĂ« parasysh asnjĂ« rrethanĂ«!â VetĂ«m njĂ« terrorist e kriminel mund tĂ« vepronte kĂ«shtu. âKa dijeni Dushani e Rade!â- thoshte E. Hoxha. A nuk flet qartĂ« edhe kjo pĂ«r bashkĂ«punimin midis udhĂ«heqjes sĂ« PKJ dhe udhĂ«heqĂ«sve tĂ« PKSH pĂ«r vrasjen e shqiptarĂ«ve, dhe nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« veçantĂ« tĂ« LL. Fundos?
Kur luftëtarët e Gani Kryeziut, ku bënte pjesë edhe Ll. Fundo dhe britaniku Simkoks, luftonin kundër gjermanëve për çlirimin e Gjakovës, shtator 1944, u sulmuan pabesisht nga të dy anët e kufirit: nga Ushtria Nà e Shqipërisë, Brigada V S e komanduar nga Shefqet Peçi dhe Manush Myftiu, si edhe nga aradhet e Ushtrisë Nà të Jugosllavisë, të komanduara nga Fadil Hoxha.
AsgjĂ«simi i LĂ«vizjes âKryeziuâ ishte rezultante e marrĂ«veshjes dhe e kĂ«tij bashkĂ«punimi, e pohon edhe vetĂ« E. Hoxha: âInteresi i dy partive tona dhe i luftĂ«s sonĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t kĂ«rkon qĂ« kĂ«ta armiq (KryezinjtĂ« âshĂ«n.im. UB) tĂ« dĂ«nohen ashpĂ«r NjerĂ«z tĂ« tillĂ« meritojnĂ« plumbin ballit. Ushtria jonĂ« nacionalçlirimtare i kapi kĂ«ta banditĂ« dhe i dĂ«noi me vdekjeâ (E. Hoxha vepra I)
E. Hoxha i dĂ«rgoi mĂ« 21.09.1944 KorparmatĂ«s sĂ« ParĂ«, nĂ« mĂ«nyrĂ« shumĂ« konspirative Liri GegĂ«s, e plotfuqishme e KQ tĂ« PKSH ne Veri, pĂ«rgjigjen e mĂ«poshtme: âMos kĂ«rkoni mĂ« nga Ganiu tĂ« dorĂ«zohet, por me çdo kusht dhe me ashpĂ«rsi tĂ« sulmohet dhe tĂ« vritet. Duhet tĂ« veproni sa mĂ« parĂ«, se mund tâi vijnĂ« nĂ« ndihmĂ« kosovarĂ«t.â [9]
E. Hoxha i konsideronte kosovarĂ«t kundĂ«rshtarĂ«. Ai merrte me gjakftohtĂ«si autorĂ«sinĂ« e kĂ«tij krimi: âU dhamĂ« urdhĂ«r forcave tona tâi gjurmonin, tâi ndiqnin, tâi kapnin dhe tâi shpartallonin KryezinjtĂ« sĂ« pa filluar mirĂ« puna. Urdhri ishte zbatuar, tradhtarĂ«t ishin kapur. Zai Fundoja, Said Kryeziu dhe majori anglez Simkoks nĂ« mal tĂ« Dobrejt, ndĂ«rsa Gani Begu nĂ« fushĂ« tĂ« Bytyçit, ku kishte ngritur çadrat e kuartierit tĂ« luftĂ«s, tĂ« sjella nga Anglia.â [10]
Udhëheqësi i Luftës Nacionalçlirimtare, E. Hoxha i ktheu menjëherë këtë radiogram Korpormatës I:
âZai Fundon ta torturoni deri nĂ« vdekje dhe pastaj ta pushkatoni. Tâi kĂ«rkohet tĂ« japĂ« sqarime pĂ«r kĂ«to pyetje: Pse ka ardhur nĂ« KosovĂ«, kush e ka dĂ«rguar dhe me çâdirektiva; cilat janĂ« qĂ«llimet e Ganiut dhe tĂ« anglezĂ«ve. TĂ« japĂ« sqarime pĂ«r aktivitetin e mĂ«parshĂ«m dhe pĂ«r tradhtinĂ« e tij. Deponimet e Zait na i dĂ«rgoni kĂ«tej. Zain e vrisni andejâ [11]
Komandanti i BrigadĂ«s V tĂ« UshtrisĂ« NĂ, Shefqet Peçi, e tĂ«rhoqi Fundon zvarrĂ«, tĂ« lidhur pas samarit tĂ« njĂ« mushke, nga Mali Dobrej nĂ« Kolesian tĂ« LumĂ«s dhe pasi e torturoi pĂ«r vdekje, sipas porosisĂ« sĂ« E. HoxhĂ«s, e detyroi tĂ« jepte shpjegime pĂ«r pyetjet qĂ« i dĂ«rgonte Pons Pilati me radiogram. Pyetjes: Pse erdhe nĂ« KosovĂ«? Fundo iu pĂ«rgjigj: âPranova tĂ« vij nĂ« KosovĂ« dorĂ« pĂ«r dorĂ«. DĂ«shiroja vetĂ«m qĂ« tĂ« kurorĂ«zoja kĂ«tĂ« karrierĂ« me luftĂ«n kundĂ«r gjermanĂ«ve. Erdha se kĂ«tu gjeta njĂ« shesh ku mund tĂ« luftoj kundra gjermanit. Ata qĂ« mĂ« njohin mua, e dinĂ« qĂ« unĂ« nuk jam njeri me dy faqe dhe nuk jam prej atyre qĂ« marrin direktiva ngado qĂ« tĂ« vijnĂ«. Kush tĂ« mĂ« dĂ«rgonte mua nĂ« KosovĂ«?â
NĂ« pĂ«rgjigje tĂ« pyetjeve tĂ« tjera para pushkatimit, Fundo u pĂ«rgjigj: âUnĂ« sâjam komunist. E vĂ«rteta Ă«shtĂ« se sâkam qenĂ« kurrĂ« komunist tamam. Afati kaloi. Sâdi mĂ« çâtĂ« them. Po tĂ« kisha pasur gjĂ«ra pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ«, do tâi kisha thĂ«nĂ«. Po sâmund tĂ« shpif pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar kryet. Nuk mund ta shkel ndĂ«rgjegjen time. Prandaj po e vulos vdekjen time. Lutem, nĂ« Ă«shtĂ« e mundur, fotografitĂ« qĂ« kam nĂ« çantĂ«, tâi çohen nĂ«nĂ«s sime, nĂ« qoftĂ« se rronâ-LL. Fundo (Firma). [12]
Shefqet Peçi e pushkatoi menjĂ«herĂ« pa gjyq mĂ« 23 shtator 1944, sipas porosisĂ« sĂ« Enver HoxhĂ«s: âZain ta torturoni pĂ«r vdekje dhe ta vrisni andej, sikur ai tĂ« mos ishte njĂ« njeri, njĂ« shqiptar, njĂ« personalitet i kombit dhe njĂ« luftĂ«tar i shquar antifashist, por si njĂ« qen: Zain ta vrisni andejâ. QĂ« tĂ« mos i dihej as varri.
âVrasja brutale e Fundos, shkruante britaniku Hibbert, ishte dĂ«shmi e natyrĂ«s sĂ« papranueshme tĂ« pushtetit komunistâ [13]
NdĂ«rsa F. Noli, kur e mori vesh pushkatimin e LL. Fundos, shkroi: âĂâi mbetet ShqipĂ«risĂ«, po i prishĂ«m njerĂ«z tĂ« tjerĂ« tĂ« mĂ«dhenj si Fundoja!â
Ernesto Rossi, nĂ« njĂ« letĂ«r dĂ«rguar nga Roma drejtuar Stavro SkĂ«ndit, njĂ« nacionalist shqiptar i internuar nĂ« Ventotene, mik i Spinellit dhe Rossit, e kujton Llazar Fundon kĂ«shtu: âMora vesh me dhimbje tĂ« madhe vdekjen e Fundos. Ishte njeri bujar, inteligjent, qĂ« mund tĂ« kish dhĂ«nĂ« njĂ« kontribut tĂ« shquar nĂ« rindĂ«rtimin e vendit tĂ« vet, po qe se bota nuk do shkonte drejt greminĂ«s, siç po bĂ«n tani.â [14]
Giorgio Braccialarghe, antifashist i burgosur nĂ« Ventotene, shkruante pĂ«r Llazar Fundon: âMes shqiptarĂ«ve shquhej Fundo, njĂ« intelektual qĂ« kish qenĂ« anĂ«tar drejtues i partisĂ« komuniste dhe qĂ« mĂ« pas kishte kaluar nĂ« opozitĂ«. Jetonte tĂ«rĂ«sisht i izoluar, i zhytur nĂ« studimin e greqishtes, sikur tĂ« kĂ«rkonte prej Homerit miqĂ«sinĂ« qĂ« nuk gjente mes bashkĂ«kohĂ«sve tĂ« vet. Me rĂ«nien e fashizmit, u kthye nĂ« atdhe pĂ«r tĂ« luftuar kundĂ«r gjermanĂ«ve. Ish-shokĂ«t e tij i pĂ«rgatitĂ«n njĂ« fund tĂ« tmerrshĂ«m, duke treguar edhe njĂ«herĂ« se pĂ«r punĂ« mizorie, komunizmi dhe nazizmi nuk kanĂ« çâtâi kenĂ« zili njĂ«ri- tjetrit!â [15]
[1] E. Hoxha, âKur lindi Partiaâ
[2] Po aty
[3] Nga kujtimet e A. Krepashanit, ish -i internuar politik në Ventotene, dorëshkrim.
[4] Sandro Pertini, âSei condanne due evasioniâ, Milano 1978).
[5]Altiero Spinelli âCome ho tentato di diventare saggioâ, Bologna, 1984 etj. Nxjerrja dhe pĂ«rkthimi i materialeve italisht nga E. Petriti.
[6]Kemp âPa flamur apo emblemĂ«â.
[7] Hibbert, Fitorja e hidhur, f. 311
[8] AQSH, F.41, D.158,v. 1944
[9] AQSH, Fondi 41, D. 158, v. 1944
[10] E. Hoxha, Rreziku Anglo-amerikanâ
[11] E. Hoxha, Radiogram për Korp.I 21.09.1994
[12] AQSH, Fondi 14/AP d. 101 v. 1944
[13] Hibbert, Fitorja e hidhur
[14] Ernesto Rossi: Epistolario 1943 â 1967
[15] Giorgio Braccialarghe: âNelle spire di urlavento, il
confino di Ventoteneâ, Firenze, 1970.
[16] E. Hoxha, Radiogram për Korp.I 21.09.1994
/Gazeta Panorama/
The post âUnĂ« nuk jam komunist, por sâmund tĂ« shpif pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar kokĂ«nâ, fjalĂ«t e fundit tĂ« Llazar Fundos: FotografitĂ« qĂ« kam nĂ« çantĂ«, tâi çohen nĂ«nĂ«s! Si u masakrua me porosi tĂ« Enver HoxhĂ«s appeared first on Gazeta Shqiptare Online.